Μια άλλη δόνηση, εσωτερική, διαφορετικής πληρότητας προσφέρουν οι τελευταίες μέρες της Μπιενάλε στη Βενετία. Ο Γιώργος Ανθουλάκης ήταν εκεί και μας μεταφέρει το κλίμα της φετινής διοργάνωσης που σημείωσε ρεκόρ.
699.304 επισκέπτες βρέθηκαν φέτος στα Giardini -τους κήπους- και στην Αrsenale για να δουν τα εθνικά περίπτερα και τις εκθέσεις στην 50η Μπιενάλε στην Βενετία. Ήταν η δεύτερη πλέον επισκέψιμη διοργάνωση στην ιστορία 129 ετών της. Η πρώτη ήταν το 2022 όταν με ορμή μετά την πανδημία το κοινό και οι λάτρεις και συντελεστές της τέχνης ξεχύθηκαν να πιάσουν το νήμα από εκεί που το άφησαν.
Το 30% των επισκεπτών ήταν κάτω των 26 ετών, το 61% συνολικά δεν ήταν Ιταλοί. Ευφρόσυνο το νέο, για την πόλη της τέχνης, την ιστορική Βενετία που βουλιάζει. Και ενώ οι πόρτες της έκλεισαν την Κυριακή 24 Νοεμβρίου και τα έργα άρχισαν να κατεβαίνουν, η Γαλλία, η Εσθονία, ο Καναδάς ανακοίνωσαν ήδη τους καλλιτέχνες που θα τους εκπροσωπήσουν στην διοργάνωση του 2026. Προηγούμενως, από τις 10 Μαίου, ως τον Νοέμβριο του 2025 θα παρουσιαστεί η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής.
Αγαπημένοι αποχαιρετισμοί
Όσοι γνωρίζουν χρόνια τη διοργάνωση και την επισκέπτονται, λένε ότι οι τελευταίες μέρες του κλεισίματος, μέσα στον χειμώνα, έχουν μια μοναδική ενέργεια, μια αλλιώτικη δύναμη, σε σχέση με την αδρεναλίνη και τη διάσταση πάρτι της έναρξης.
Ο αποχαιρετισμός φέρνει μαζί μια γαλήνια επισκόπηση, τη δυνατότητα να δεις πιο βαθιά, να στοχαστείς αλλιώς, να ψηλαφίσεις τις συνδέσεις των ιστοριών και των νοημάτων πίσω από τα δεκάδες χιλιάδες έργα. Την εμπειρία αυτή έζησε ο λάτρης των «τελευταίων ημερών» της Μπιενάλε, Γιώργος Ανθουλάκης, ο διευθυντής επικοινωνίας της Microsoft Eλλάδας, Κύπρου, Μάλτας και Αδριατικής και ένθερμος φίλος αλλά και γνώστης της τέχνης.
Του ζητήσαμε να μας γράψει για την εμπειρία των τελευταίων ημερών στη Μπιενάλε της Βενετίας και το έκανε με έναν τρόπο που μας βάζει δίπλα του καθώς περιδιαβαίνει την πόλη και τα σημεία όπου απλώνεται η Μπιενάλε και οι άγνωστοι επισκέπτες της. Μοιράστηκε μαζί μας και τις φωτογραφίες του.
Η 60η Μπιενάλε πάει για ύπνο
«Υπάρχει ελληνική λέξη για το βαπορέτο, υδρολεωφορείο. Νερό παντού, εγώ στο υδρολεωφορείο και μπροστά μου ένας ακόμα επισκέπτης τέχνης στον υδροδρόμο για το αεροδρόμιο, με μια neon διάφανη Rimowa.
Η διάθεσή μου ίδια με αυτή του ακατάστατου περιεχομένου της statement βαλίτσας. Τσαλακωμένα, ταλαιπωρημένα ρούχα (εσώρουχα κυρίως!) αποκαμωμένα από τους έντονους ρυθμούς της υδροπόλης που βάζει για ύπνο την 60ή της Μπιενάλε.
Βενετία πήγα πρώτη φορά όταν ήμουν 10 χρονών και από τότε έχω επιστρέψει αρκετές φορές, όλες ως επισκέπτης τέχνης με προτίμηση στην απόκοσμη χειμωνιάτικη έκδοσή της. Αντανακλαστικά νερά, λαβυρινθώδεις διαδρομές, υποτονική ατμόσφαιρα, μια σχεδόν μονοχρωματική παλέτα σε απόλυτο εναρμονισμό με εσωτερικές θλίψεις, αγωνίες και φαντασιώσεις που γεννήθηκαν από την απεικόνιση της πόλης στην ταινία του Nicolas Roeg «Don't Look Now».
Η διάθεση βέβαια είναι «Look Now», βλέποντας και μη βλέποντας για την ακρίβεια, επιλεκτική όραση η απάντηση στην πολυχρωμία της Μπιενάλε που κοντράρει τη μελαγχολία και τη σκοτεινότητα της πόλης, με τη συμβολική χρήση της όρασης και της τύφλωσης του Roeg να αποκτά νέο νόημα.
Στην ταινία ένα (μαγνητικά όμορφο) ζευγάρι καταφεύγει στην Βενετία για να ξεπεράσει την απώλεια του παιδιού του. Μια πόλη περιτριγυρισμένη από νερό είναι σαφώς μια τιμωρητική και δυσοίωνη επιλογή για τους γονείς των οποίων η μικρή κόρη πνίγηκε.
Από το νερό των καναλιών στο νερό του «Ξηρόμερου/Dryland» (της ελληνικής συμμετοχής στην Μπιενάλε) και τη μελαγχολία μιας γιορτής που τελειώνει, μιας γιορτής που την ακούς από μακριά αλλά δεν την βλέπεις. Ακούω γνώριμους ήχους καλοκαιρινής νύχτας σε χωριό, εγώ στο σκοτάδι δίπλα στο ποτιστικό καρούλι, ενώ πέρα στα φώτα η γιορτή καλά κρατεί ή και όχι.
Με τους ήρωες του πανηγυριού
Το κλείσιμο της Μπιενάλε με βρήκε μέσα στο ελληνικό περίπτερο ανάμεσα στους «ήρωες» του πανηγυριού να με κοιτούν εγκλωβισμένοι στις οθόνες τους λίγο μετά τον αποκαμωμένο μου χορό μπροστά στην πολυκάναλη εγκατάσταση βίντεο του Jeffrey Gibson στο περίπτερο της Αμερικής.
Διακόπτεται η ροή του νερού στις 18:00, η γιορτή τελειώνει, και εγώ σκέφτομαι ότι σήμερα μπορώ να χορεύω ανέφελος και χαμένος μέσα στην queer γλώσσα του Gibson, λόγω των γιορτών του παρελθόντος και όσων έζησαν όλη τους τη ζωή σ' αυτά τα οικεία αγροτικά τοπία. «I am hot and I am cold and I need to cry» φωνάζει η La Chola Poblete από την Αργεντινή στο έργο «Purple Maria», δανείζομαι τη φράση τις στιγμές απόλυτης εξάντλησης μεταξύ Arsenale, Giardini και όσων τρέχουν εκτός Μπιενάλε.
Όμορφη η εξάντληση από τέχνη, σκέφτομαι πάνω στο υδρολεωφορείο την αξία της Βενετίας αυτή τη στιγμή ανά καλλιτεχνικό τετραγωνικό. Πόσα εκατομμύρια στοιβαγμένα στη Βενετσιάνικη λίμνη; Επιτοίχια εκατομμύρια με υπέροχους τίτλους, από το «I Even Dream of You Sometimes» μέχρι το «I Keep My Treasures in My Ass».
Από την οξεία ειρωνεία και φαινομενική ελαφρότητα του Superfictional World Atlas της Ελβετίας μέχρι τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό της Ρουμανίας με τη ζωγραφική του Șerban Savu, τα δύο περίπτερα που μου άρεσαν περισσότερο μαζί με τη μελωδική αποσύνθεση των φρούτων και των καρπών της Ιαπωνίας.
Η σύγχυση του άγνωστου επισκέπτη της σύγχρονης τέχνης
Γλυκιά μυρωδιά μαρασμού και διάλυσης σε έναν ποιητικό για μένα διάλογο με το «Liminal» του Pierre Huyghe, μία έκθεση στην οποία επέστρεψα δεύτερη φορά ελπίζοντας να την απολαύσω σε απόλυτη ησυχία κάτι που δεν κατάφερα τον Απρίλιο στα εγκαίνια.
Διαβάζω ότι με αυτή τη δουλειά ο καλλιτέχνης μας καλεί να ακολουθήσουμε άλλες πραγματικότητες, να γίνουμε ξένοι προς τον εαυτό μας. Ξένοι προς τον εαυτό μας και επιμελητικά. Ξένοι Παντού από το «Ξηρόμερο/Dryland» του Πάνου Γιαννικόπουλου μέχρι την Βενετσιάνικη Μπιενάλε του Adriano Pedrosa. Τρέχω να προλάβω την πτήση της επιστροφής, στην πραγματικότητα να προλάβω την neon σύγχυση του άγνωστου επισκέπτη τέχνης».
