Mια επίσκεψη-αστραπή στο Λονδίνο, που αλλάζει ραγδαία, στον ρυθμό της ακρίβειας, των απεργιών, των ανισοτήτων, με τις δημιουργικές δυνάμεις να το εγκαταλείπουν και τον Κάρολο να ετοιμάζεται να στεφθεί βασιλιάς.
This is London calling. O Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος μαίνεται, το ΒΒC αρχίσει να μεταδίδει ενημερωτικά δελτία για τη κατάσταση στην κατεχόμενη Ευρώπη και τη Βρετανία. Η φράση αυτή ανοίγει τις μεταδόσεις, ακολουθεί το «Trumpet Voluntary» του Purcell και το κοινό περιμένει να μάθει εναγωνίως τα νέα.
Φεβρουάριος 2023. Η Βρετανία δεν ζει έναν συμβατικό πόλεμο, η Ευρώπη δεν βρίσκεται υπό κατοχή, όμως ήδη από τις πρώτες ώρες που περπατώ στο Λονδίνο αισθάνομαι ότι κάτι έχει αλλάξει βίαια, ότι το Λονδίνο βρίσκεται υπό ένα άλλο είδος κατοχής και εσωτερικής διάλυσης. This is London Calling, βαθιά μέσα στο Brexit, την εκτόξευση της ακρίβειας, τα σλάλομ του πληθωρισμoύ, την απόγνωση «και τώρα τι κάνω;» -η ελπίδα μοιάζει να φωλιάζει μόνο μέσα στους ναούς της Τέχνης, στα δημόσια μουσεία που με δωρεάν είσοδο δίνουν τη θαλπωρή και το μήνυμα ότι όλα θα πάνε καλά. Κάθεσαι σε μια γωνιά κάτω από ένα μεγαλειώδες έργο τέχνης και νιώθεις ζωντανός. Μέχρι να βγεις πάλι στον δρόμο.
Περπατώ στην Oxford Street, μεσημέρι, και νιώθω την ανάγκη να ανοίξω το κινητό για να τσεκάρω τις τελευταίες ειδήσεις. Εχει συμβεί κάτι; Μια απειλή, μια προειδοποίηση; Λίγοι άνθρωποι διασχίζουν τον δρόμο, όπου άλλοτε έπρεπε να στριμωχτείς, να τριφτείς, πάνω σε άλλους, να κάνεις στην άκρη καθώς κάποιος ούρλιαζε στο αυτί σου «excuse me», περνώντας από πάνω σου. Είναι 2 το μεσημέρι Τετάρτης και μοιάζει σαν Κυριακή νωρίς το πρωί. Αναπάντεχο.
Μπαίνω στο μετρό, μια διαδρομή που απαιτεί αρκετές αλλαγές τρένων και σε κάθε ένα από αυτά μπορώ να διαλέξω ελεύθερα πού θέλω να καθίσω. Κενές θέσεις παντού. Ολες τρομερά βρώμικες, φυσικά. Διάφοροι έχουν αφήσει τις εφημερίδες που έχουν διαβάσει. Βλέπω επόμενους επιβάτες να τις διαβάζουν και να τις αφήνουν για τους επόμενους. Θα μπορούσε κάποιος να υποψιαστεί ότι έχει επιβληθεί μιας μορφής lockdown, αν δεν κυκλοφορούσαν όλοι, και μέσα στο μετρό, χωρίς μάσκες. Πού έχουν πάει οι Λονδρέζοι;
Μαζικές απεργίες σαρώνουν το Ηνωμένο Βασίλειο, οι τιμές έχουν εκτοξευθεί σε δυσθεώρητα ύψη, κάνοντας ακόμα και τις μεσοαστικές τάξεις να γκρινιάζουν. Τι λέω, ακόμα και τους μεγαλοαστούς. Τα ενοίκια είναι απαγορευτικά -ο ταξιτζής μας λέει ότι μένει 40 λεπτά απόσταση με το τρένο από το κέντρο της πόλης και πληρώνει 1.350 στερλίνες για ένα μικρό δυάρι. Είναι Βούλγαρος, ήρθε εδώ πριν από 10 χρόνια για μια καλύτερη τύχη. Τα τελευταία δύο χρόνια το ξανασκέφτεται. Η κατάσταση είναι αφόρητη. Την ίδια ώρα όλο το Λονδίνο είναι ένα τεράστιο εργοτάξιο, μια έξαψη στο real estate, ορθώνονται ουρανοξύστες, πολυκατοικίες, εμπορικά κέντρα. Ποιος θα μείνει εδώ; Ποιος θα επενδύσει;
Βράδυ περπατάω στο Mayfair. Πανέμορφο... Και απολύτως σουρεαλιστικό. Μόνο τα βήματά μας ακούγονται στο πλακόστρωτο. Περπατάμε αμέριμνα στη μέση του δρόμου, θαυμάζοντας τις εντυπωσιακές εισόδους των σπιτιών, τα περισσότερα από τα οποία κατασκευάστηκαν τον 18ο αιώνα. Θυρωροί, μερικοί και έξω στα σκαλιά, στις εισόδους, με σόμπες υπαίθριων χώρων αναμμένες, τρίβουν τα ντυμένα με δερμάτινα γάντια χέρια τους. Ελάχιστα αυτοκίνητα παρκαρισμένα, κανένας πεζός.
Είναι η πόλη, η περιοχή του Mayfair σαν σκηνικό ταινίας, μόλις οκτώ το απόγευμα. Φτάνω στην Berkeley Square. Φιγούρες ανθρώπων μπαίνουν βιαστικά σε εστιατόρια και club. Οσο πιο ακριβά είναι αυτά τόσο πιο γεμάτα είναι. Άλλα, σαφώς πιο οικονομικά, ή εκτός hype, καταθλιπτικά άδεια. Σε κάποια από αυτά κυριαρχεί μια ινσταγκραμική δικτατορία στην εμφάνιση των θαμώνων. Οι γυναίκες ντυμένες με πανάκριβα διαφορετικά brands σαν κολλάζ από σελίδες γυναικείων περιοδικών, οι άνδρες που τις συνοδεύουν χαλαροί, με τζιν, πλεκτά πουλόβερ. Ακόμα και αν έχεις κλείσει τραπέζι πρέπει να περιμένεις στην ουρά, με ένα κοκτέιλ στο χέρι, στο μπαρ.
Η αλήθεια είναι ότι εκεί συναντάς πλέον πολυκοσμία. Σε αυτά τα εστιατόρια, ή μέσα στο Selfridge’s που ήδη γιορτάζει τον Αγιο Βαλεντίνο, με ουρές να περιμένουν να αγοράσουν κάτι από τη νέα συλλογή της Loewe, που συναντά το ιαπωνικό επιστημονικής φαντασίας φιλμ Howl’s Moving Castle. Κοιτάζω τις τιμές: το πιο φτηνό αντικείμενο της συλλογής είναι ένα κερί. Κοστίζει 210 ευρώ. Ξανακοιτάζω αυτούς που περιμένουν στην ουρά.
Aκόμα και στα πάρκα συναντάς εικαστικές εγκαταστάσεις με ήρωες της ταινίας που ενέπνευσε τη Lowe, σε μια από τις πιο πολυδάπανες και επεκτατικές καμπάνιες που έχουν γίνει ποτέ στο κέντρο του Λονδίνου. Την ίδια ώρα, περνάς άλλα εμπορικά κέντρα και νιώθεις την απέραντη μοναξιά των πωλητών.
Μind the gap. H συμβουλή του εκφωνητή στο μετρό αποκτά άλλο νόημα. Οι διαφορές μεταξύ των τάξεων έχουν μεγαλώσει δυσανάλογα. Πολλοί φτωχοί και λίγοι πλούσιοι, στην ίδια πόλη, αλλά σαν να ζουν σε άλλη χώρα. Σε άλλη ήπειρο. Οι Ρώσοι έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Οι Αραβες είναι παντού. Οι Λονδρέζοι τα βράδια τριγυρνούν στο Σόχο, στο Πικαντίλι, στον δρόμο -α, μια παμπ στο Marylebone έχει απέξω δεκάδες Λονδρέζους με μπύρες στα χέρια (μα τι ωραία εικόνα παλιάς κανονικότητας).
Τα γήπεδα παραμένουν γεμάτα, σχεδόν δεν βρίσκεις θέση στους αγώνες ποδοσφαίρου. Είναι ίσως το τελευταίο μέρος, το τελευταίο οχυρό της καθημερινότητας, της κουλτούρας τους που θα καταρρεύσει, αν και οι τιμές των εισιτηρίων έχουν αυξηθεί -στις 60 στερλίνες το εισιτήριο.
Οι νέοι σε κατάσταση αναμονής και αναβρασμού. Μου λένε ότι ο ρατσισμός έχει γυρίσει σε επίπεδα περασμένων δεκαετιών -ίσως και ακόμα χειρότερα.
Οι οικονομικές ανισότητες είναι εξωφρενικές. Οι απεργίες μαίνονται και ο λαός βράζει. Και σε αυτό το κλίμα η πρόθεση του Μπάκιγχαμ για μια τελετή στέψης του Καρόλου σε βασιλιά μοιάζει σαν το χέρι που πιέζει χαιρέκακα το μελανιασμένο δέρμα. Μια εξτραβαγκάντσα σαδιστική.
Δεν είναι λίγοι οι Λονδρέζοι που τελευταία εγκαταλείπουν το Λονδίνο για την επαρχία. Πρώτοι οι καλλιτέχνες που έχουν δημιουργήσει μια ενδιαφέρουσα διαδρομή Τέχνης κατά μήκος της αγγλικής ακτογραμμής: Kent, Margate, Folkstone.
To Λονδίνο, η πόλη με μερικά από τα ιστορικότερα και πλέον επιδραστικά μουσεία στον κόσμο, βλέπει τους καλλιτέχνες να το εγκαταλείπουν, τα στούντιο να λιγοστεύουν. Οι καλλιτέχνες γυρίζουν την πλάτη στην πόλη. Το Λονδίνο χάνει μέρος της πολιτιστικής του κληρονομιάς... Της ακαταμάχητης γοητείας του. Τίποτα δεν είναι ίδιο πια.
Εργαζόμενοι, κυρίως όσοι είχαν μεταναστεύσει από άλλες χώρες, επίσης το εγκαταλείπουν. Υπάρχει έλλειψη σε εργατικά χέρια σε εστιατόρια, καταστήματα και κυρίως στις καλλιέργειες στη βρετανική επαρχία.
Ιστορικά, το Λονδίνο είναι μια από τις πιο ανθεκτικές μητροπόλεις. Οσο μεγαλύτερο το χτύπημα τόσο πιο ευθυτενής στεκόταν ο πολίτης και περήφανος. Σκέφτομαι ότι αυτό που σώζει τους πολίτες από την αγωνία και την κατάθλιψη είναι τα τα τεράστια μουσεία με τη δωρεάν πρόσβαση. Η θέα της πόλης, του Τάμεση, από τον τελευταίο όροφο της Tate. Είναι τα υπέροχα πάρκα που διασχίζουν τον ιστό της πόλης. Μόνο που και αυτά, τα βράδια είναι σκοτεινά. Τα φώτα της πόλης έχουν σβήσει.