«Μήτσο φτιάξτο (το μπουρδέλο)». Η θρυλική ταινία του Γιάννη Οικονομίδη «Το σπιρτόκουτο» έγινε μιούζικαλ και περιμένει την Αθήνα και την πολιτική ορθότητα για να αναμετρηθεί μαζί τους από τις 11 Νοεμβρίου στη Στέγη. Τη Δευτέρα (7/11) οι συντελεστές έδωσαν τη συνέντευξη Τύπου.
Είναι από τις σπάνιες φορές που μια παράσταση αφήνει ίχνη σχεδόν δύο χρόνια πριν ανέβει στη σκηνή. Και δημιουργεί μια ηχώ αντίστροφα στον χρόνο, πριν καν συντελεστεί το γεγονός. Ο λόγος για το Σπιρτόκουτο, την ταινία του Γιάννη Οικονομίδη, που 20 χρόνια μετά την προβολή της γίνεται μιούζικαλ στη Στέγη.
«Ολοι μιλάνε ήδη για το Σπιρτόκουτο. Και ακόμα δεν έχει ανέβει» λέω στον Αλέξανδρο Λιβιτσάνο, έναν από τους σημαντικότερους νέους συνθέτες της εποχής μας -ηχογραφεί ακόμα και με την Decca. Χαμογελάμε και οι δύο και προσθέτω «αυτό βέβαια είναι διπλής ανάγνωσης. Είναι τέλειο που όλοι περιμένουν την παράσταση. Μήπως είναι όμως ήδη και ένα βαρίδι μεγάλο;». Κοιταζόμαστε και σωπαίνουμε.
Ο «μπετόβλακας» γράφει μουσική για τη Στέγη
Ηταν στις 17 Μάη του 2021 όταν έγινε γνωστό ότι το Σπιρτόκουτο μετατρέπεται σε μιούζικαλ, προκαλώντας αμέσως έναν μικρό πυρετό στο twitter, με memes που ακαριαία δημιουργήθηκαν και τη γενική επωδό «πλάκα μου κάνεις; Είναι τρολιά;». Λίγες μέρες μετά, στις 25 Μάη του 2021 καθόμουν απέναντι από τον Γιάννη Οικονομίδη και τον Γιάννη Νιάρρο -σκηνοθετεί την παράσταση και συνυπογράφει τη μουσική μαζί με τον Λιβιτσάνο- για να μου μιλήσουν για τα σχέδιά τους.
«Στο “Στέλλα κοιμήσου” (ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Γιάννη Οικονομίδη), ήμουν ο Γιωργάκης, ο γιος που κάθεται και γράφει συνθέσεις, ο χασικλής, που του έλεγαν “δεν είσαι ο Μπετόβεν, ένας μπετόβλακας είσαι, δεν θα πας πουθενά, δεν θα τα καταφέρεις”. Και τώρα ο Γιωργάκης δικαιώνεται, παίρνει πίσω το αίμα του και γράφει μουσική για τη Στέγη», μου έλεγε τότε ο Νιάρρος.
Ούτε υποψιαζόταν τι θα ακολουθήσει και πως θα δικαιώσει τον μπετόβλακα. Δεκαεπτά μήνες αργότερα, κάθεται άβολα, με τα πόδια οκλαδόν πάνω στο λευκό μαξιλάρι της φερ φορζέ καρέκλας στον ακάλυπτο των γραφείων της Στέγης, στον Νέο Κόσμο, για να μιλήσει για αυτό, το εξωφρενικό, απροσδόκητο, τρυφερό, βαθιά πολιτικό, ρεαλιστικό, ακατάτακτο που παραδίδει στη σκηνή της Στέγης και στο κοινό της Αθήνας από τις 11 Νοεμβρίου και για δύο μήνες -πρωτοφανές για παραγωγή της Στέγης, μια παράσταση να έχει τέτοια διάρκεια.
Στην αρχή, ο πάντα ορμητικός Νιάρρος, είναι σαν ταπεινό χαμομηλάκι, διστάζει να μιλήσει για να ακολουθήσει, βεβαίως, ένας χείμαρρος 70 λεπτών σε μια συνέντευξη Τύπου που δεν ήταν συνέντευξη Τύπου αλλά κάτι μεταξύ ψυχαναλυτικής διεργασίας group therapy, εξομολογητηρίου, NLP συνεδρίας, συνάντησης συγγενών πριν από έναν γάμο, όπου ανέκδοτα και θλίψη και συγκίνηση και ελπίδα αναδύονται.
Από Τζον Κέιτζ ώς Άκη Πάνου
«Σαν τρελαμένος αλγόριθμος» λέει κάποια στιγμή η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση που έχει την καλλιτεχνική επιμέλεια για λογαριασμό της Στέγης, αναφερόμενη στον τρόπο που έσμιξαν Νιάρρος και Λιβιτσάνος και δημιούργησαν μουσική που αγγίζει κάθε τοίχωμα του καλλιτεχνικού τους σύμπαντος, από τον Τζον Κέιτζ ώς Ακη Πάνου.
«Η παράσταση είχε ήδη σκηνοθετηθεί μέσω της μουσικής», λέει η κυρία Παναγιωτάκου. «Πρώτα αποκλείσαμε κάποια είδη, είπαμε δεν θα είναι όπερα, ούτε ακαδημαϊκό λυρικό τραγούδι. Το γεγονός ότι θα εμπλακούν άνθρωποι που ξέρουν να διαβάζουν την παρτιτούρα του Ιάννη Ξενάκη, δεν σημαίνει ότι περιμέναμε να γράψουν κάτι αντίστοιχο», συμπληρώνει.
Κάθονται παραταγμένοι, στις φερ φορζέ, όλοι τους, στον ακάλυπτο, πλάι σε μια λεμονιά, και στο βάθος του ακάλυπτου τα μπαλκόνια των διπλανών πολυκατοικιών στενάζουν από μπουγάδες, σκουριασμένες από τη βροχή αποθηκευτικές μεταλλικές ντουλάπες, καλοφροντισμένες γλάστρες, πλαστικές λευκές πολυθρόνες περιπλανόδιων πωλητών. Πόσα από αυτά τα αραδιασμένα το ένα πάνω στο άλλο, πλάι στο άλλο, διαμερίσματα είναι σπιρτόκουτα; Σαν αυτά στην ταινία του Γιάννη Οικονομίδη; Με μια οικογένεια σε πόλεμο, έναν αδιανόητο φωνακλά πατέρα που μέσα του σπαρταράει, μια μάνα που είναι τα πάντα αλλά και πνιγμένη στην οργή;
Πόσο πιο ρεαλιστική θα ήταν η συνθήκη αυτή τη στιγμή, μεσημέρι Δευτέρας, για την παρουσίαση του Σπιρτόκουτου είκοσι χρόνια μετά την έκρηξη στις οθόνες; Ακόμα και ένα νεράντζι που κάποια στιγμή προσγειώθηκε μπροστά μας, ήταν μέρος αυτού του ωμού ρεαλισμού -αν συνοδευόταν με μία αθυρόστομη προτροπή από κάποιο μπαλκόνι θα ήταν αριστουργηματικό και πλήρες.
Μεγάλη μπουκιά, θα τη μασήσουμε
Ο Γιάννης Οικονομίδης εδώ και χρόνια σκεφτόταν, μας λέει, ότι θα ήταν ιδανικό να γίνει το Σπιρτόκουτο τραγουδιστά.
«Είναι ένα δύσκολο εγχείρημα αισθητικά και τεχνικά. Μεγάλη μπουκιά βάλαμε στο στόμα μας. Θα την μασήσουμε», λέει ο Οικονομίδης. «Για τα ελληνικά δεδομένα είναι πρωτόγνωρα πολλά από αυτά επιχειρούμε στο Σπιρτόκουτο», συνεχίζει. Θυμάμαι σε εκείνη την πρώτη συνέντευξή μας, 17 μήνες πριν, μου είχε πει ότι αυτή η σκέψη που καιρό τον απασχολούσε, του βγήκε αυθόρμητα σε έναν καφέ που έπινε με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου τον Φεβρουάριο του 2020. Και αυτή του απάντησε «θα γίνει».
Ο ίδιος μαζί με τον Δώρη Αυγερινόπουλο έγραψαν το λιμπρέτο, όμως είναι ο Νιάρρος και ο Λιβιτσάνος, αυτή τη φορά, οι πυλώνες του Σπιρτόκουτου. «Είναι οι δυο τους σφουγγάρια. Αρκεί να ανοίξεις τη βρύση», λέει ο Οικονομίδης με ένα κράμα τρυφερότητας και θαυμασμού. Βλέπει το μιούζικαλ Σπιρτόκουτο ως «μια κάψουλα του ελληνικού πολιτισμού». Αυτό είναι σύγχρονος πολιτισμός, λέει.
Φτιάξτο το μπουρδέλο στο πιάνο της Κάλλας
Ο Γιάννης Νιάρρος έχει ξεπεράσει το αρχικό -και καλά- τρακ και είναι αποκαλυπτικός. Θυμάται τότε που έπαιζε τα πρώτα τραγούδια που έγραψαν με τον Λιβιτσάνο στο πιάνο της Κάλλας που βρίσκεται στα γραφεία της Στέγης, στον πρώτο όροφο. Εκεί έπαιξε και Μπόνι Τάιλερ και το «Φτιάξτο το μπουρδέλο».
Η κρούση του στον Λιβιτσάνο για να συνεργαστούν έγινε σε ένα χριστουγεννιάτικο πάρτι στην πρώτη καραντίνα, όπου ο Νιάρρος τραγουδούσε Santa baby με στυλ Μάικλ Μπουμπλέ και ο Λιβιτσάνος ένιωθε ναυτία και αηδία μαζί. Τώρα δηλώνουν ευτυχισμένοι που συναντήθηκαν, που συνεργάστηκαν, δεν μετανιώνουν για τα αμέτρητα σουβλάκια που έφαγαν, τα ξενύχτια, τα μηνύματα. Ο,τι και αν γίνει μετά την πρεμιέρα, λένε, αυτό που έχουν ήδη ζήσει δεν το αλλάζουν με τίποτα.
Η συνέντευξη Τύπου για το Σπιρτόκουτο δεν έβγαλε νέες ειδήσεις. Όλα έχουν εδώ και καιρό ειπωθεί από τις συνεντεύξεις των συντελεστών, την ορμή που έχει κυκλώσει το μιούζικαλ. Ηταν σαν το ποτήρι με το κρασί που σηκώνεις τελευταία φορά πριν σηκωθείς από το τραπέζι με τους συνωμότες της αισθητικής και της πολιτικής σου συγκρότησης, πριν βγεις έξω στον δρόμο για να ξεκινήσεις ένα μεγάλο road trip που σχεδίαζες καιρό: από τον χάρτη των διαδρομών ως τη μουσική λίστα.
Λίγο πριν το τέλος τραγουδήσαμε κάπως αμήχανα το ρεφρέν ενός τραγουδιού της παράστασης το «Μήτσο φτιάξτο (το μπουρδέλο)», κλασική ατάκα της ταινίας του Οικονομίδη, που μια χαρά ταιριάζει στην κατάσταση σήμερα ως ταυτόσημο νοήματος με το «Ηλία ρίχτο (το σκυλάδικο)» του Παντελή Βούλγαρη.
Ελληνικά σίριαλ χωρίς ένα «ρε!»
Φεύγοντας, είχα μια τεράστια περιέργεια να ακούσω αυτό που έβαλε ο Λιβιτσάνος στον Νιάρρο να ακούσει, μια από τις πρώτες φορές που κάθισαν μαζί να γράψουν την μουσική, τα τραγούδια της παράστασης: το απόσπασμα από την εκπομπή «Ζούγκλα» του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου, που ο Αλέξανδρος Λιβιτσάνος έκανε όπερα. Και σκεφτόμουν πώς θα ακουμπήσει στην πόλη, που παραμένει σκονισμένη και παλιά και αγκομαχά και γλεντάει όπως το 2002, μόνο που τώρα έχει δαγκώσει και κρατά γερά στα δόντια την ταυτότητα της πολιτικής ορθότητας. Πόσα αθυρόστομα σχόλια και κωλαράκια και μπουρδέλα μπορεί να αντέξει το σχοινί;
Ηταν αυτή η μοναδική φορά που είδα τον Οικονομίδη να ανεβάζει θερμοκρασία και στροφές σήμερα. Να ανασηκώνεται κάπως από την καρέκλα του. «Βλέπεις ελληνικά σίριαλ και δεν ακούς ούτε ένα ρε!». Η ελληνική δραματουργία αποστειρωμένη, είναι αλήθεια. Αν και με τρόμο θυμάμαι όλες τις φορές που η βρισιά, η αθυρόστομη τοποθέτηση έγινε το όχημα για να φέρει γέλιο και χαβαλέ. Ένα μιούζικαλ θα ισορροπήσει ανάμεσα σε αυτά τα δυο άκρα του αποστειρωμένου και της τεχνητής πρόκλησης; Αν ναι, μόνο το Σπιρτόκουτο μοιάζει να το μπορεί. Rien ne va plus. Από τις 11 Νοεμβρίου θα ξέρουμε.
https://www.onassis.org/el/whats-on/matchbox-the-musical
Συντελεστές Σπιρτόκουτο The Musical
Μουσική: Γιάννης Νιάρρος, Αλέξανδρος Λιβιτσάνος
Λιμπρέτο: Γιάννης Οικονομίδης, Δώρης Αυγερινόπουλος
Σκηνοθεσία - Στίχοι: Γιάννης Νιάρρος
Χορογραφίες: Γιώτα Καλλιμάνη
Καλλιτεχνική Επιμέλεια: Γιάννης Οικονομίδης
Καλλιτεχνική Επιμέλεια για τη Στέγη: Αφροδίτη Παναγιωτάκου
Ενορχήστρωση & Μουσική Διεύθυνση: Αλέξανδρος Λιβιτσάνος
Σκηνικό: Εύα Γουλάκου
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Ηχοληψία: Γιάννης Λαμπρόπουλος
Σχεδιασμός Ήχου: Mανώλης Μανουσάκης
Φωνητική διδασκαλία: Μαργαρίτα Παπαδημητρίου
Συνεργάτες μουσικής δραματουργίας: Γιώργος Κουτλής & Βασίλης Μαγουλιώτης
Ηθοποιοί-Ερμηνευτές: Γιάννης Αναστασάκης, Αγορίτσα Οικονόμου, Μάριος Σαραντίδης, Γιώργος Κατσής, Αποστόλης Ψυχράμης, Νάνσυ Σιδέρη, Δάφνη Δαυίδ, Βασίλης Δημακόπουλος, Δανάη Μουτσοπούλου, Eλένη Μπούκλη, Θεοδοσία Σαββάκη
Μουσικοί: Σοφία Ευκλείδου (τσέλο), Δημήτρης Κλωνής (ντραμς), Αλέξανδρος Λιβιτσάνος (πλήκτρα), Γιώργος Μπουλντής (μπάσο), Σπύρος Nίκας (σαξόφωνο), Βασίλης Παναγιωτόπουλος (τρομπόνι), Γιάννης Παπαδόπουλος (πιάνο), Kώστας Σαπούνης (τρομπέτα), Δημήτρης Στασινός (κιθάρα)
Κατάλληλο άνω των 18 ετών
KΑΘΟΛΙΚΑ ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ
Οι παραστάσεις στις 21 και 22 Δεκεμβρίου θα παρουσιαστούν σε συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας, σε συνεργασία με τον πολιτιστικό οργανισμό liminal.
Θα συμπεριλαμβάνουν διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα και ελληνικό υπερτιτλισμό για κωφά και βαρήκοα άτομα, καθώς και ακουστική περιγραφή για άτομα με οπτική αναπηρία.
Οι υπηρεσίες προσβασιμότητας παρέχονται με την υποστήριξη του δικτύου Europe Beyond Access, το οποίο πραγματοποιείται με τη συγχρηματοδότηση του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Κρατήσεις θέσεων ΑμεΑ: 213 017 8036 & infotickets@onassis.org