Ο Ναός της Αφαίας δεσπόζει στην κορυφή πευκόφυτου λόφου στο βορειοανατολικό μέρος της Αίγινας. Είναι το σπουδαιότερο μνημείο που σώζεται από το ιερό, το οποίο ήταν αφιερωμένο στη θεότητα Αφαία, αποτελεί σημείο αναφοράς για το νησί του Αργοσαρωνικού και δέχεται εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο.
Είναι ένας από τους καλύτερα διατηρημένους αρχαίους ναούς και σήμερα σώζονται 24 από τις 32 κολώνες του. Παρά την εγκατάλειψη από την πολιτεία, ο Ναός της Αφαίας σημειώνει μια αξιοσημείωτη επισκεψιμότητα που αγγίζει τις 100.000 ετησίως.
Λέγεται ότι ο Ναός της Αφαίας με τον Παρθενώνα και το Ναό του Σουνίου αποτελούν ένα νοητό ισοσκελές τρίγωνο (το ιερό τρίγωνο της αρχαιότητας, που οι αρχαίοι Έλληνες φρόντιζαν να τηρούν όταν πρόκειται για την αρχιτεκτονική και ενέργεια ενός ναού). Όταν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή, υπάρχει ορατότητα μεταξύ των τριών αυτών ναών που λέγεται ότι οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν ως μέσο ενημέρωσής τους σε περίπτωση επίθεσης από εχθρό.
Αίτημα των πολιτών και των τοπικών φορέων της Αίγινας, τα τελευταία 20 χρόνια, είναι ο φωτισμός του Ναού, όπως έχει γίνει με την Ακρόπολη και τον Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο, ο οποίος θα αναβαθμίσει το εμβληματικό σημείο και θα δώσει στην περιοχή την αίγλη που της αξίζει. Το Μάρτιο του 2011, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε μελέτη για «την αναβάθμιση του περιβάλλοντος χώρου και για φωτισμό ανάδειξης των ναών Αφαίας και Ελλανίου Διός στην Αίγινα».
Ωστόσο, ως σήμερα, παρά το γεγονός ότι το κονδύλι έχει εγκριθεί, τίποτα δεν έχει προχωρήσει. Κι αυτό, διότι υπάρχει διαμάχη μεταξύ της Περιφέρειας Αττικής και του Υπουργείου Πολιτισμού για την υπογραφή σύμβασης όπου θα ορίζεται ποια υπηρεσία θα δημοπρατήσει το έργο!
Με πρωτοβουλία του, ο πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Αίγινας, Σταύρος Καλαμάκης, απηύθυνε εκ νέου έκκληση για επίλυση του προβλήματος, τον Μάιο 2020, στην αντιπεριφερειάρχη Νήσων του Γιώργου Πατούλη, Βάσω Θεοδωρακοπούλου-Μπόγρη, αλλά δεν δόθηκε εκ μέρους της καμία συνέχεια. Ενημέρωσε, στη συνέχεια, το υπουργείο Πολιτισμού και τους συνεργάτες της Λίνας Μενδώνη, αλλά δεν υπήρξε ανταπόκριση. Έστειλε, τέλος, στις 17 Ιουνίου 2020, προσωπική επιστολή στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, αναφέροντας:
«Αξιότιμε Κύριε Πρόεδρε της Κυβέρνησης,
Απευθυνόμαστε σε σας γνωρίζοντας την ευαισθησία σας στα θέματα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, καθώς ένα σπουδαίο μνημείο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, ο Ναός της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα, παρά τις άοκνες προσπάθειές μας, εξακολουθεί να είναι βυθισμένος στο σκοτάδι, λόγω μιας ανούσιας διαμάχης μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και της Περιφέρειας Αττικής.
Παρά το γεγονός ότι η μελέτη για τη φωταγώγηση του Ναού της Αφαίας και του περιβάλλοντος χώρου έχει εγκριθεί δις από το ΚΑΣ και ενώ το έργο έχει ενταχθεί, μέσω της ΔΕΗ, στο πρόγραμμα ηλεκτροφωτισμού, παράλληλα με τον Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο, την περίοδο 2001-02, καμία πρόοδος δεν σημειώθηκε, σε αντίθεση με την αναβάθμιση του Ναού του Ποσειδώνα που, ευτυχώς, ολοκληρώθηκε εγκαίρως.
Την ανάγκη φωταγώγησης του Ναού της Αφαίας είχε αντιληφθεί πρώτη η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη, το 1985, ως υπουργός Πολιτισμού, εγκρίνοντας μάλιστα γι'αυτόν τον σκοπό το ποσό των 5 εκατ δραχμών. Το έργο, λόγω αμέλειας των τοπικών αρχών, δεν προχώρησε, για να επανακάμψει στο προσκήνιο το 2001-02, χωρίς αποτέλεσμα και πάλι. Και φθάνουμε στο 2011, που μετά την εκπόνηση όλων των απαιτούμενων μελετών και την έγκριση από το ΚΑΣ, ο τότε αντιπεριφερειάρχης Νήσων Δημ. Κατσικάρης ανήγγειλε (ματαίως) την δρομολόγησή του.
Το 2018 η μελέτη εγκρίθηκε για άλλη μια φορά από το ΚΑΣ και εντάχθηκε στον προϋπολογισμό της Περιφέρειας Αττικής (2 εκατ. ευρώ). Ένα άλλο εμπόδιο, ωστόσο, η διαμάχη μεταξύ της Περιφέρειας Αττικής και του Υπουργείου Πολιτισμού για την υπογραφή σύμβασης όπου θα ορίζεται ποια υπηρεσία θα δημοπρατήσει το έργο, αποδεικνύεται έως τώρα ανυπέρβλητο, παρά τα αλλεπάλληλα διαβήματά μας προς τους αρμόδιους φορείς.
Να σημειώσουμε ότι για το εν λόγω έργο, που ασφαλώς δεν αφορά μόνο την Αίγινα, αλλά την αναβάθμιση του εθνικού μας πλούτου, επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως προκύπτει άλλωστε από την αλληλογραφία, τόσο ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ κ. Γιάννης Ρέτσος, όσο και η Ένωση Ξενοδόχων Αθηνών Αττικής και Αργοσαρωνικού.
Κύριε Πρωθυπουργέ, ο Ναός της Αφαίας, ένα έργο προγενέστερο του Παρθενώνα, σημειώνει, παρά την εγκατάλειψη, μια αξιοσημείωτη επισκεψιμότητα που αγγίζει τις 100.000 ετησίως. Με δεδομένη την αποφασιστικότητα και την ευαισθησία σας, προσδοκούμε βασίμως σε μια προσωπική σας παρέμβαση για την άρση των αγκυλώσεων και την δρομολόγηση των διαδικασιών, ώστε αυτό το μνημείο της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής να αποκτήσει την αίγλη που του αναλογεί».