Κι ύστερα λένε ότι οι Έλληνες δεν ασχολούνται με την Τέχνη. Μια βόλτα στα social media αυτό το weekend, όπου τα σχόλια για το άγαλμα της Μαρίας Κάλλας έπεφταν βροχή, θα σας πείσουν για το αντίθετο.
Είναι ο Γκάντι με γόβες. Το αγαλματάκι των Όσκαρ με κότσο σινιόν. Είναι ο κακός από το Terminator 2. Είναι η Καιτούλα στο βίντεο κλιπ του τραγουδιού «Ατόφιο χρυσάφι». Είναι μπομπονιέρα από τον γάμο του Τραμπ. Ή μήπως το χρυσό ανθρωποειδές C-3po στο Star Wars του Τζορτζ Λούκας… Αυτά είναι μονάχα μερικά από σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα για το νέο άγαλμα της Μαρίας Κάλλας, του οποίου τα αποκαλυπτήρια μόλις έγιναν σε μια γωνιά της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, κοντά στο Ηρώδειο. Και ήταν τα πιο συγκρατημένα, διότι υπήρξαν κι άλλα πολλά σχόλια, περισσότερο παθιασμένα και επιθετικά.
Γιατί όμως το άγαλμα που φιλοτέχνησε η καταξιωμένη γλύπτρια Αφροδίτη Λίτη, καθηγήτρια στον Τομέα Γλυπτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και μέλος στο Δ.Σ. του Μουσείου της Ακρόπολης, προκάλεσε τόσο πολλές αντιδράσεις; Η Αφροδίτη Λίτη έχει χειροκροτηθεί στην Ελλάδα και έργα της, όπως οι Κουκουβάγιες ή οι Πεταλούδες, έχουν εντυπωσιάσει το κοινό. Το άγαλμα για την κορυφαία Ελληνίδα υψίφωνο, ωστόσο, σοκάρισε.
Τι ήταν αυτό που δεν άρεσε στο κοινό και υποδέχθηκε τόσο άσχημα ένα έργο τέχνης, το οποίο ήθελε να αποτίσει φόρο τιμής στη Μαρία Κάλλας; Κι όταν λέω «δεν άρεσε στο κοινό» δεν εννοώ ότι το κανιβάλισαν μόνο κάποια γνωστά-άγνωστα μηδενιστικά τρολ του Twitter, αλλά και μετρημένοι άνθρωποι της Τέχνης, που συνήθως τοποθετούνται προσεκτικά και ψύχραιμα, αλλά αυτή τη φορά εκφράστηκαν απαξιωτικά.
Διάβασα ότι η απάντηση είναι απλή: είναι ο ίδιος ο μύθος της Μαρίας Κάλλας που δεν επιτρέπει ερμηνείες και απεικονίσεις, δεν επιτρέπει σε κανέναν να τον αγγίξει. Η Μαρία Κάλλας στην Ελλάδα είναι κάτι σχεδόν ιερό. Ο μύθος της έχει γίνει ακόμα πιο μεγάλος κι από την ίδια. Τόσο μεγάλος και ιερός που προκαλεί υστερία και ένα απέραντο λαϊκό προσκύνημα σαν αυτό που είδαμε να εκτυλίσσεται πρόσφατα με την περιφορά της Μπελούτσι και της Αμπράμοβιτς που την υποδύθηκαν ταυτόχρονα στην Αθήνα.
Για τον ίδιο ακριβώς λόγο, ενδεχομένως, σοκάρισε τόσο και η βιογραφία «Cast a diva: Η κρυφή ζωή της Μαρίας Κάλλας» (θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά σύντομα από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος), που αποκαλύπτει μια γυναίκα αδύναμη, με μαζοχιστική ψυχοσύνθεση, που όλη της τη ζωή καταδυναστευόταν από κάποιον: από τη μητέρα της που την εκμεταλλευόταν, από τον Μενεγκίνι που, σύμφωνα με τη βιογράφο Spence lyndsy, την έκλεβε και την πατρονάριζε, από τον Ωνάση που, όπως αποκαλύπτει το βιβλίο, την εξευτέλιζε, την ταπείνωνε δημοσίως και «τη νάρκωνε, κυρίως για σεξουαλικούς σκοπούς-(ενέργειες) που σήμερα θα χαρακτηρίζονταν ως βιασμός», για να την παρατήσει τελικά και να προχωρήσει σε έναν γάμο συμφέροντος με την Τζάκι Κένεντι.
Ωστόσο, αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, το άγαλμα της Μαρίας Κάλλας δεν άρεσε, γιατί απλώς δεν είναι ωραίο. Το χρυσάφι του μπρούτζου είναι αμετροεπές, στραφταλίζει, θυμίζοντας τουριστικό αγαλματίδιο, σαν αυτά που πουλάνε στα καταστήματα με αναμνηστικά της Πλάκας (#διπλής) ή σαν κάτι πλαστικά αγαλματίδια απομίμηση των Όσκαρ που στη βάση τους γράφουν «And the Oscar goes... στον καλύτερο νονούλη του κόσμου».
Το άγαλμα της Κάλλας δεν αποδίδει καμία αίγλη, φλερτάρει απλώς ανερυθρίαστα με το κιτς. Σου προκαλεί τόση αμηχανία σαν αυτά τα μπιμπελό με τα οποία περιχαρείς οι φίλες της γιαγιάς σου στολίζουν τον μπουφέ της τραπεζαρίας, ανάμεσα σε χρυσές και ασημένιες πλαστικές κορνίζες με φωτογραφίες από βαφτίσια και γάμους συγγενών.
Το θριαμβευτικό ύφος του αγάλματος, ούτε καν η κατατομή του προσώπου, δεν συνάδει ούτε με το στιλ που είχε η ντίβα της Οπερας ούτε και με τα αληθινά χαρακτηριστικά της. Το άγαλμα είναι συνεπές με το στιλ των γλυπτών που φιλοτεχνεί η Αφροδίτη Λίτη, αλλά καθόλου συνεπές με την ίδια την Κάλλας.
Η πρόσληψη της Τέχνης βεβαίως είναι υποκειμενική. Όλοι έχουμε δίκιο. Και εκείνοι, οι πολλοί, που δεν μας άρεσε, και εκείνοι, οι λίγοι, που το βρήκαν εντυπωσιακό. Το αν σου αρέσει ένα έργο τέχνης ή όχι, αν καταφέρνεις να συνομιλήσεις μαζί του, είναι καθαρά προσωπική υπόθεση, έχει σχέση με τις προσλαμβάνουσες που έχεις ως άνθρωπος, με όλα αυτά που έχουν διαμορφώσει το γούστο, την αισθητική σου.
Εντελώς υποκειμενικά, το γλυπτό αυτό είναι πολύ ομιλητικό. Ίσως περισσότερο από όσο θα έπρεπε. Για την ακρίβεια, το εν λόγω γλυπτό δεν συνομιλεί απλώς με τον θεατή, είναι τόσο φλύαρο που μονοπωλεί τη συζήτηση. Κάνει μονόλογο, αφού ο θεατής είναι τόσο άναυδος από όλο αυτό το χρυσό πλουμίδι που θέλει λίγο χρόνο με τον εαυτό του για να ξεπεράσει το σοκ.
ΥΓ.: Ελπίζω να μην έχει το άγαλμα της Κάλλας την τύχη που είχε εκείνο το πολύπαθο της Αλίκης Βουγιουκλάκη, που μια νύχτα που έβρεχε, που έβρεχε μονότονα, κάποιοι το αποκαθήλωσαν από το βάθρο του στην Πλατεία Μαβίλη και στη θέση του τοποθέτησαν μια σιδερώστρα. Όχι εναντίον της Αλίκης, εναντίον του αγάλματος που δεν της έμοιαζε καθόλου.