Το 2024 το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο στην Αθήνα, ένα από τα σπουδαιότερα στη χώρα, συμπληρώνει 150 χρόνια από την ίδρυσή του.
Ενόψει της επικείμενης επετείου, το εμβληματικό κτίριο που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Χαριλάου Τρικούπη και Φειδίου, ένα από τα πλέον ξεχωριστά του ιστορικού κέντρου, αναμένεται να πάρει νέα πνοή.
Οπως εξηγεί στο iefimerida ο αρχιτέκτονας Θεμιστοκλής Μπιλής, συνεργάτης του ΓΑΙ, κάποια από τα προβλήματα τα οποία έχουν διαπιστωθεί θα αποκατασταθούν, έτσι ώστε το κτίριο να συνεχίσει το ταξίδι του στον χρόνο ως ένα σταθερό σημείο αναφοράς στο αστικό τοπίο της Αθήνας.
«Οι εργασίες θα επικεντρωθούν στην όψη του κτιρίου καθώς διαπιστώσαμε φθορές οι οποίες χρήζουν αποκατάστασης και συντήρησης» λέει συγκεκριμένα. «Θα γίνει επίσης καθαρισμός του κτιρίου, βαφές αλλά κι εργασίες αποκατάστασης του ζωγραφικού διακόσμου στο εσωτερικό του κτιρίου όπου παρατηρούνται μεγάλες φθορές. Μιλάμε για μια στοχευμένη αποκατάσταση η οποία ελπίζουμε να ξεκινήσει του χρόνου…».
Η έδρα του Ινστιτούτου είναι ένα συγκρότημα του οποίου ο αρχικός πυρήνας κατασκευάστηκε το 1888 σε σχέδια του Τσίλερ. Στη συνέχεια, επεκτάθηκε σε δύο φάσεις (1900-1909), σε σχέδια του Βίλελμ Ντέρπφελντ, αρχιτέκτονα κι εμβληματικού πρώτου διευθυντή του Ινστιτούτου. Πολύ αργότερα, το 1974, το κτίριο επεκτάθηκε για μία ακόμη φορά με μία μικρή προσθήκη προς τον ακάλυπτο χώρο του οικοπέδου.
Το συγκεκριμένο οικοδόμημα από κοινού με άλλα, άμεσα γειτονικά και σπουδαία κτίρια του 19ου αιώνα όπως ιδιωτικά μέγαρα ή έδρες εκπαιδευτικών ιδρυμάτων συνθέτει ένα πυκνό δίκτυο μνημειακών κτιρίων ιδιαίτερης πολεοδομικής σημασίας για το ιστορικό κέντρο της πρωτεύουσας λέει και πάλι ο κ. Μπιλής.
Οπως εξηγεί ο ίδιος, η γειτνίαση με το Μέγαρο Prokesch, κατοπινή έδρα του Ελληνικού Ωδείου για το οποίο υπάρχουν πλέον ελπίδες αποκατάστασης ώστε μαζί με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο να συντελέσουν από κοινού στη λάμψη της οδού Φειδίου είναι πολύ σημαντική, καθώς αναδεικνύει την εξέλιξη του νεοκλασικού ρυθμού από το πρώτο τέταρτο ως το τέλος του 19ου αιώνα. Σήμερα, σπάνια συνυπάρχουν στην πόλη, σε άμεση γειτνίαση, δύο εξέχοντα κι επώνυμα δείγματα της αρχιτεκτονικής παραγωγής του προπερασμένου αιώνα. Κι ας λάβουμε υπόψη ότι στη συνέχειά τους συνδέονται επίσης μ΄ένα ακόμη ιστορικό οικοδόμημα, το κτίριο Μελά επί της Πανεπιστημίου 46, οπότε όλα μαζί απαρτίζουν ένα πολύ σημαντικό μνημειακό σύνολο.
O κ. Μπιλής επισημαίνει την ανάγκη να συντηρηθούν όλ΄αυτά τα κτίρια, ώστε να ανακτήσουν την παλιά τους λάμψη, καθώς πέρα απ΄αυτή καθαυτή την αρχιτεκτονική τους αξία συνδέθηκαν με σπουδαίες προσωπικότητες του 19ου αιώνα.
Ενας κήπος, μία πόλη
Η ιστορία του οικοπέδου στο οποίο ανεγέρθηκε το κτίριο του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου αποτυπώνει τη διαδρομή του ίδιου του κέντρου της Αθήνας. Στη συγκεκριμένη περιοχή, η οποία βρίσκεται έξω και βόρεια από τα στενά όρια του μεσαιωνικού οικισμού, βρήκε εφαρμογή, μετά την απελευθέρωση, το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο των Αθηνών. Σε αυτή την περιοχή ο αυστριακός επιτετραμμένος Anton Prokesch von Osten αγόρασε ένα μεγάλο κτήμα προκειμένου να χτίσει την κατοικία του, όπου κι εγκαταστάθηκε στα 1836. Η ιδιοκτησία Prokesch αντιστοιχεί σε μια έκταση η οποία περικλείεται, σε γενικές γραμμές, από τις σημερινές οδούς Πανεπιστημίου, Εμμανουήλ Μπενάκη, Ακαδημίας και Χαριλάου Τρικούπη.
Η ιστορία του πρώην οικοπέδου Prokesch, η οποία αποτυπώνεται με ακρίβεια στους ιστορικούς χάρτες της Αθήνας, αποτελεί μαρτυρία για τη σταδιακή εξέλιξη ενός μεγάλου ιδιωτικού κήπου και τη μεταμόρφωσή του σ΄ένα πυκνοδομημένο τμήμα της πόλης, σημειώνει ο κ. Μπιλής. Από τον τεμαχισμό της ιδιοκτησίας προέκυψαν σταδιακά και σε διάστημα μισού αιώνα τρία οικοδομικά τετράγωνα της πρωτεύουσας και οι οδοί Φειδίου (αρχικά Καραμίχου) και Γενναδίου (αρχικά Ζωοδόχου Πηγής). Αυτή η περιοχή έμελλε ν΄αποκτήσει μεγάλη σημασία για την επέκταση της Αθήνας κατά τη μετατροπή της σε πρωτεύουσα του νεοελληνικού κράτους. Στις νέες συνοικίες που ορίζονται από την πλατεία Ομονοίας και την οδό Πανεπιστημίου ανεγέρθηκαν δημόσια κτίρια κι εξυπηρετούσαν κυρίως την εκπαίδευση όπως π.χ το Πανεπιστήμιο και το Αρσάκειο Παρθεναγωγείο της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Κτίστηκαν επίσης η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής αλλά και ιδιωτικά πολυτελή μέγαρα. Αυτά τα κτίσματα της νέας πόλης αντιπροσώπευαν τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής που έπρεπε να εισαχθεί στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Οθωνα…