Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, το καλοκαίρι του 2016, η Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν άρχισε αργά, αλλά σταθερά να εξελίσσεται στον «ελέφαντα μέσα στο δωμάτιο» της διεθνούς διπλωματίας. Ο τούρκος πρόεδρος ξεδίπλωσε την πολιτική του νέο-οθωμανισμού, αποδομώντας τον Κεμαλισμό, που στο κομμάτι της εξωτερικής πολιτικής περιλαμβάνει μια δραματική μετατόπιση από την Δύση.
Η Ελλάδα για λόγους που είναι γνωστοί σε όλους ήταν αυτή που έπρεπε πρώτη να αντιμετωπίσει την νέα κατάσταση και να δείξει στους συμμάχους που είτε δεν ήθελαν να τον δουν (Γερμανία) είτε έπαιζαν δικά τους παιχνίδια μαζί του (Διοίκηση Τραμπ), τον «ελέφαντα». Δεκαοκτώ μήνες μετά την πρώτη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ η κυβέρνηση έχει διαχειριστεί την μεγαλύτερη ελληνοτουρκική κρίση την τελευταία εικοσαετία. Από εκείνο τον Σεπτέμβριο του 2019 κάθε μήνας που ακολούθησε πρόσθεσε ένταση και διενέξεις τόσο στο πεδίο όσο και στην διπλωματική σκακιέρα.
Τις τελευταίες δεκαετίες σχεδόν στο σύνολο της δημόσιας συζήτησης, συμπεριλαμβανομένων επιστημονικών κύκλων και αναλυτών, έχει επικρατήσει μια αποθέωση των ικανοτήτων της τουρκικής διπλωματίας. Κάθε φορά που κάνει κίνηση η Άγκυρα στο γεωπολιτικό πεδίο επικρατεί μια ανησυχία για το σχέδιο που έχει υφανθεί από τους τούρκους διπλωμάτες και πολιτικούς και εκ των πραγμάτων θα φέρει σε δύσκολη θέση την Ελλάδα. Όχι αδίκως, αν σκεφτούμε τι έχει συμβεί τις προηγούμενες δεκαετίες με την Τουρκία όποτε συμπεριφέρεται ως νταής στην περιοχή να αποκομίζει οφέλη εις βάρος και του ελληνισμού, αποφεύγοντας τις συνέπειες. Αυτό σε κάποιους δημιουργεί φόβο και για την κατάληξη αυτής της νέας κρίσης.
Ας δούμε όμως πρώτα τα γεγονότα. Τι διημείφθη στη συνάντηση της Νέας Υόρκης το γνωρίζουν ελάχιστοι, όμως η στρατηγική της ελληνικής πλευράς το επόμενο διάστημα δείχνει ότι διάβασε σωστά το περιεχόμενο και εμφανίστηκε προετοιμασμένη για τα όσα ακολούθησαν. Ίσως, πιο προετοιμασμένη από το αναμενόμενο.
Τα τρία βασικά χαρακτηριστικά της στρατηγικής, με βάση ορισμένα γεγονότα σταθμούς αυτής της κρίσης, είναι η αποφασιστικότητα, η επιμονή και η υπομονή. Αποφασιστικότητα στα γεγονότα του Έβρου τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο και στην κινητοποίηση του στόλου στο Αιγαίο τον Ιούλιο του 2020. Επιμονή στην μετατροπή της ελληνοτουρκικών διαφορών σε ευρωτουρκικές. Υπομονή στην διαμόρφωση νέων διπλωματικών ισορροπιών τόσο εντός τα ΕΕ όσο και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Αυτόν τον ενάμιση χρόνο, η Αθήνα όχι μόνο έχει αντικρούσει τις κινήσεις της Άγκυρας, αλλά ότι αποπειράθηκε η τουρκική πλευρά εξυπηρέτησε την στρατηγική στόχευση της ελληνικής.
Στις 7 Ιανουαρίου 2020 ο Κυριάκος Μητσοτάκης περνά την πόρτα του Οβάλ Γραφείου και συναντάται με τον Ντόναλντ Τραμπ, κι ενώ λίγους μήνες πριν έχει υπογραφεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Έχει αναφερθεί, χωρίς να επιβεβαιώνεται αλλά και χωρίς να διαψεύδεται, ότι όταν ρωτήθηκε από τον αμερικανό πρόεδρο τι θα πράξει αν τουρκικό τρυπάνι κάνει εργασίες σε ελληνικά νερά, απάντησε ότι η Ελλάδα θα κάνει ότι χρειάζεται για να προστατέψει τα κυριαρχικά της δικαιώματα. «Κι αν χάσετε;», ρώτησε χαρακτηριστικά σε εκείνο το σημείο τον έλληνα πρωθυπουργό ο Ντόναλντ Τραμπ, «Δεν θα χάσουμε, κ. πρόεδρε», ήταν η απάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Ταυτόχρονα, ξεκινούν οι συζητήσεις για ανανέωση της σύμβασης αμυντικής συνεργασίας με επίκεντρο την Σούδα και γίνεται μια πρώτη κρούση για το πρόγραμμα των F35.
Σε λιγότερο από δύο μήνες τα λόγια γίνονται πράξη, σε πρώτη φάση στα χερσαία σύνορα του Έβρου. Ο Ταγίπ Ερντογάν επιχειρεί να εργαλειοποιήσει το μεταναστευτικό, ωθώντας χιλιάδες μετανάστες να παραβιάσουν τα ελληνικά σύνορα, με την συνδρομή της τουρκικής συνοριοφυλακής. Η ελληνική πλευρά δεν αιφνιδιάζεται, αποκρούει την επίθεση και ταυτόχρονα την αξιοποιεί. Το μήνυμα που στέλνει η κυβέρνηση στην ηγεσία της Eνωσης και στους εταίρους μας είναι ξεκάθαρο: «Η Ελλάδα, από τα ξημερώματα του Σαββάτου, κρατά μόνη της τα σύνορα της Ευρώπης». Ο πρωθυπουργός κάλεσε τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Νταβίντ Σασόλι να επισκεφθούν μαζί του το σημείο που οι ελληνικές δυνάμεις δίνουν την μάχη της αποτροπής. Πλέον η επίθεση γίνεται κατά των συνόρων της Ευρώπης.
Τον Ιούλιο ξεκινά η κρίση στο Αιγαίο. Η Τουρκία συνοδεία του πολεμικού ναυτικού της βγάζει το Όρουτς Ρέις για έρευνες στα ελληνικά χωρικά ύδατα. Ο ελληνικός στόλος κινητοποιείται άμεσα και για τον επόμενο μήνα βρίσκεται απέναντι από τον τουρκικό δείχνοντας την αποφασιστικότητα της Ελλάδας να προστατέψει τα σύνορα της με κάθε κόστος. Πλέον, η Ευρώπη καλείται να πάρει αποφάσεις και η Τουρκία αναδεικνύεται σε παράγοντα αστάθειας στην Ανατολική Μεσόγειο. Στο πλευρό Ελλάδας και Κύπρου συνασπίζονται μια σειρά από χώρες, ενώ χτίζονται συμμαχίες με τον αραβικό κόσμο που φέρνουν σε ακόμα πιο δύσκολη θέση την Άγκυρα.
Οι ισορροπίες εντός της Ένωσης και τα ειδικότερα συμφέροντα ορισμένων κρατών καθυστερούν τις αποφάσεις, όμως η στάση της Άγκυρας δεν αφήνει πολλά περιθώρια. Οι τουρκικές ενέργειες χαρακτηρίζονται παράνομες από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και ο Ζοζέπ Μπορέλ παίρνει εντολή να ετοιμάσει κείμενο κυρώσεων στη Σύνοδο του Οκτωβρίου. Ένα μήνα αργότερα αλλάζει ο ένοικος του Λευκού Οίκου και η εκλογή Μπάιντεν διαμορφώνει νέες ισορροπίες στην περιοχή. Επιστρατεύονται υπομονή και επιμονή, η Τουρκία υπό το βάρος των πιέσεων αναγκάζεται να επιστρέψει στο τραπέζι των διερευνητικών επαφών, η έκθεση Μπορέλ γίνεται πραγματικότητα και περιλαμβάνει σειρά κυρώσεων αν η Τουρκία επαναλάβει παράνομες και προκλητικές ενέργειες και ο Τζο Μπάιντεν τηλεφωνεί στον Κυριάκο Μητσοτάκη αφήνοντας στο …περίμενε τον Ταγίπ Ερντογάν.
Ακόμα δεν έχει κριθεί τίποτα, ίσως να μην είμαστε ούτε στα μισά της εν εξελίξει κρίσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων, όμως είμαστε σίγουρα σε καλύτερο σημείο από αυτό το οποίο πολλοί εκτιμούσαν πριν ένα χρόνο, ότι θα βρισκόμασταν σήμερα. Δεν έχουμε λόγο να φοβόμαστε αυτή την αντιπαράθεση, αλλά αντιθέτως να αισιοδοξούμε για την κατάληξη. Η Ελλάδα έχει διευρύνει τις συμμαχίες της και έχει αναδείξει τον στρατηγικό ρόλο της στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και η Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν σε κάθε κίνηση της, όπως η απόσυρση από την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, περιθωριοποιείται ακόμα περισσότερο. Όλοι, πλέον, βλέπουν τον «ελέφαντα στο δωμάτιο» και ενοχλούνται από την συμπεριφορά του. Κι όλα αυτά με υπομονή, επιμονή και αποφασιστικότητα.