«Νέες περιφερειακές δυνάμεις όπως η Τουρκία ονειρεύονται να καθίσουν στο τραπέζι των μεγάλων δυνάμεων αντί να αποτελούν το μενού», γράφει ο Ivan Krastev σε πρόσφατο άρθρο του, εκφράζοντας βέβαια την δυσπιστία του για το εάν αυτό μπορεί να επιτευχθεί.
Οι τάσεις αυτές των νέων περιφερειακών δυνάμεων στον 21ο αιώνα κάνουν πιο σύνθετο το γεωπολιτικό σκηνικό και καταρρίπτουν οριστικά την τάξη που επικράτησε μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο.
Στην Ελλάδα όπως είναι φυσικό ασχολούμαστε σχεδόν αποκλειστικά με τις δηλώσεις και τις πράξεις που αφορούν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αυτές όμως καθορίζονται και εξαρτώνται από τον συνολικότερο ρόλο των δύο χωρών στην ευρύτερη περιοχή, στις διεθνείς συμμαχίες , στη παγκόσμια οικονομία, στις ενεργειακές πηγές.
Η Τουρκία βομβάρδισε στις 19/11 το Σάββατο το βράδυ (όπως αναμένετο μετά την τρομοκρατική επίθεση στην Κωνσταντινούπολη στις 13 Νοεμβρίου) στόχους στην Βόρεια Συρία και στο Βόρειο Ιράκ. Η νυχτερινή επίθεση είχε σαν στόχο σύμφωνα με την Τουρκία το να πληγούν τρομοκρατικοί στόχοι. Δεν είναι βέβαιο εάν η Ρωσία επέτρεψε την κίνηση αεροπλάνων στον αέριο χώρο τον οποίο η ίδια ελέγχει και είναι άγνωστο ποια θα είναι η αντίδραση των ΗΠΑ στο επόμενο διάστημα.
Η «γαλάζια πατρίδα» σήκωσε το «γαμψό ξίφος» για να κόψει τον «κλάδο ελαίας». Τρείς ονομασίες που έχει δώσει η Τουρκία σε επιχειρήσεις της όσον αφορά το Αιγαίο, την περιοχή της Συρίας, αλλά και την επιχείρηση στο Αφρίν πριν από λίγα χρόνια.
Εχει ενδιαφέρον όμως να δούμε τα προς Ανατολάς όνειρα και στόχους της Τουρκίας. Ο Οργανισμός Τουρκικών Κρατών (το 2021 από τουρκογενή έγιναν τουρκικά) με χώρες όπως το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν και το Ουζμπεκιστάν ξεκίνησε το 2009.
Η Σύνοδος Κορυφής των Αρχηγών – Κρατών πραγματοποιήθηκε πριν από λίγες μέρες στη πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν Σαμαρκάνδη και ως παρατηρητής παρευρέθη ο Π/Θ της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν (!) και αποφάσισαν ως παρατηρητή επίσης την συμμετοχή του Τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους. Η απόφαση αυτή προκάλεσε διαμαρτυρίες από την ΕΕ , τις ΗΠΑ και την Ελλάδα αλλά δεν άλλαξε.
Το θέμα της Συνόδου ήταν η νέα περίοδος για τον τουρκικό πολιτισμό: προς την κοινή ανάπτυξη και την ευημερία.
Η Τουρκία έχει διατυπώσει με πολλούς τρόπους το όραμα του τουρκικού κόσμου που ξεκινά από το Αιγαίο και φτάνει μέχρι την Μογγολία.
Ο σχεδιασμός ο οποίος προχωράει σταδιακά κινείται σε τρία επίπεδα.
Το πρώτο είναι η οικονομική συμφωνία και μια μορφή συνεργασίας όπως αυτή της ΕΕ χωρίς δασμούς, τελωνεία και δημιουργία μιας κοινής αγοράς. Στο επίπεδο της ασφάλειας γίνονται κινήσεις για συνεργασία και κοινές στρατιωτικές ασκήσεις όπου χώρες όπως το Καζακστάν με κοινά σύνορα με την Ρωσία φοβούνται μια παρόμοια τύχη με την Ουκρανία. Η τρίτη ενότητα είναι ο χώρος του κοινού πολιτισμού προωθώντας την γλωσσική ομοιογένεια με αναφορές στο «Τουράν*». Έτσι ιδρύθηκε το εργαστήριο κοινού αλφαβήτου του τουρκικού κόσμου στο οποίο συμμετέχουν επιστήμονες, γλωσσολόγοι από τα τουρκικά κράτη.
Η σε εξέλιξη δημιουργία μιας τουρκικής ένωσης κρατών στα ανατολικά της Ευρώπης και βεβαίως της Ελλάδος δεν είναι καθόλου εύκολη αν σκεφτεί κανείς ότι παρεμβαίνει στους χώρους επιρροής της Ρωσίας και της Κίνας. Επίσης ένα μεγάλο κεφάλαιο είναι οι στρατιωτικές συμμαχίες στην Βόρεια Αφρική και η επενδυτική παρέμβαση σε πολλές χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής.
Η Τουρκία μια χώρα με εξαιρετική σημαντική γεωγραφική θέση μεταξύ Ανατολής και Δύσης , με μεγάλο και αυξανόμενο πληθυσμό είναι μία χώρα με τεράστια οικονομικά προβλήματα , εσωτερική ανομοιογένεια και με «αυταρχική» δημοκρατία που περιορίζεται στις εκλογές. Εχει δημιουργήσει εκρηκτικά προβλήματα στο εσωτερικό της συμμαχίας του ΝΑΤΟ, ενώ είναι σαφές ότι δεν υπάρχει ευρωπαϊκή προοπτική για τον Ερντογάν, παρά το εσωτερικό πολιτικά μέτωπο. Σ΄αυτόν τον σχεδιασμό της Τουρκίας ως περιφερειακή δύναμη που ελίσσεται ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση και η Ευρώπη και βεβαίως η Ελλάδα πρέπει να αναπτύξουν τον δικό τους μακροχρόνιο σχεδιασμό.
Η Δύση είναι πολύ ισχυρή οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτιστικά.
Η Τουρκία έχει ανάγκη την Δύση εφόσον η δομή της οικονομίας και της βιομηχανίας της εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό απ΄αυτήν.
Αν εστιάσουμε στην Ελλάδα, η χώρα μας αναλαμβάνει πια η ίδια τον ρόλο του συνόρου Δύσης – Ανατολής και βεβαίως μπορεί και πρέπει να έχει το δικό της όραμα.
Η Ελλάδα είναι δημοκρατία, έχει συμμαχίες με τις πιο ισχυρές δυνάμεις της Δύσης, η γεωγραφική της θέση είναι εξαιρετικά σημαντική, διαθέτει προοπτική ενεργειακών πόρων, διαθέτει θαλάσσιο εμπορικό στόλο καθοριστικό για το παγκόσμιο εμπόριο και μια από τις ισχυρότερες ομογένειες σε πολλά σημεία του πλανήτη.
Ο ισχυρός εξοπλισμός της χώρας οργανώνει τις πολιτικές αποτροπής, αλλά είναι πλέον αναγκαίο να συμφωνηθεί το επόμενο μετά το Ελσίνκι οργανωμένο σχέδιο για τη συνεργασία Δύσης/Ελλάδας με Τουρκία.
Ο στόχος δεν είναι η πολεμική αναμέτρηση αλλά η συνεργασία με στόχο την ειρήνη και την ευημερία και αυτό προϋποθέτει εθνική αυτοπεποίθηση , εθνική συναίνεση, πολιτικές επεξεργασίας με επιστημονική τεκμηρίωση και συνεχή διάλογο που θα κάνει σαφή στους λαούς τα κέρδη της ειρήνης στη ζωή τους και την ευημερία τους.
*Τουράν: «Ιδεολογία» για την ενοποίηση των τουρκόφωνων πληθυσμών στα Βαλκάνια μέχρι την Σιβηρία και την Βορειοδυτική επαρχία Σιντζιάνγκ στην Κίνα.
*Η Άννα Διαμαντοπούλου είναι Πρόεδρος του Δικτύου – Πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΕ για το μέλλον του κοινωνικού κράτους – πρ. Επίτροπος ΕΕ – πρ. Υπουργός