Η μια μετά την άλλη, όλες οι έρευνες κοινής γνώμης που διεξάγονται τους τελευταίους μήνες ενόψει των ευρωεκλογών του Ιουνίου καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα: Η ακροδεξιά, με όλες τις διαφορετικές της εκφάνσεις, θα συγκεντρώσει τα υψηλότερα ποσοστά που έχει πετύχει ποτέ από τότε που υπάρχει ο θεσμός της απευθείας εκλογής των ευρωβουλευτών.
Τελευταία στη σειρά δημοσκόπηση της εταιρείας Portland, που διεξήχθη στα τέλη Γενάρη σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Ιταλία, Ολλανδία, Γερμανία, Πολωνία) και παρουσίασε στις 12/02 το POLITICO, καταγράφει μια θεαματική αύξηση της εκλογικής επιρροής των ακροδεξιών κομμάτων παντού, πλην της Πολωνίας.
Πριν από μία εβδομάδα δημοσιεύθηκε μια πανευρωπαϊκή έρευνα κοινής γνώμης του «Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τις Διεθνείς Σχέσεις» (European Council on Foreign Affairs), ενός από τα πιο έγκυρα και επιδραστικά think tanks, με τον εύγλωττο τίτλο «Απότομη στροφή προς τα δεξιά».
Σύμφωνα με τα ευρήματά της, στις ευρωεκλογές του Ιουνίου μια ποικιλομορφία από λαϊκιστικά, ριζοσπαστικά, αντιευρωπαϊκά κι ακροδεξιά κόμματα είναι πολύ πιθανόν να κατακτήσουν την πρώτη θέση σε εννέα κράτη-μέλη (Αυστρία, Βέλγιο, Τσεχία, Γαλλία, Ουγγαρία, Ιταλία, Ολλανδία, Πολωνία και Σλοβακία) και τη δεύτερη και τρίτη σε άλλα εννέα (Βουλγαρία, Εσθονία, Φινλανδία, Γερμανία, Λετονία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σουηδία και Ισπανία).
Εάν τα ευρήματα επιβεβαιωθούν στην κάλπη, σχεδόν οι μισές έδρες του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα καταληφθούν από ευρωβουλευτές που δεν έχουν καμία σχέση με τις παραδοσιακές μετριοπαθείς πολιτικές οικογένειες. Δηλαδή, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, τους Σοσιαλδημοκράτες, τους Πράσινους και τους Φιλελεύθερους.
Αν και το ΕΛΚ φαίνεται ότι θα παραμείνει το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό κόμμα, αναμένεται να χάσει έδρες σε σύγκριση με τις προηγούμενες ευρωεκλογές του 2019, ενώ το ίδιο αναμένεται να συμβεί στους Σοσιαλδημοκράτες, τους Πράσινους και τους Φιλελεύθερους.
Έκπληξη; Όχι ακριβώς.
Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τη νίκη του ακροδεξιού Geert Wilders στις εκλογές στην Ολλανδία, ενώ στις ιταλικές εκλογές τo εθνικιστικό λαϊκιστικό κόμμα «Αδέλφια της Ιταλίας», της Giorgia Meloni, ήρθε πρώτο και ηγείται του κυβερνητικού συνασπισμού. Στη Γαλλία, η «Εθνική Συσπείρωση» (RN), της Marine Le Pen, ηγείται σταθερά στις δημοσκοπήσεις, με ποσοστό υπερδιπλάσιο(!) αυτού που συγκεντρώνει η «Αναγέννηση» του Emanuel Macron (33% έναντι 15%), ενώ στη Γερμανία, το ακροδεξιό ΑfD εμφανίζεται δεύτερο στις δημοσκοπήσεις με 17%, έναντι 11% που συγκέντρωσε στις ευρωεκλογές του 2019.
Για να συμπληρωθεί η εικόνα, ας βάλουμε στο «κάδρο» και τις επικείμενες αμερικανικές εκλογές κι ας συγκρατήσουμε την πρόσφατη αποστροφή του Donald Trump σε ομιλία του στη Νότια Καρολίνα, σύμφωνα με την οποία «θα ενθάρρυνε» τη Ρωσία να επιτεθεί σε κάθε χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ που δεν εισφέρει τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ της στις στρατιωτικές δαπάνες της Συμμαχίας.
Σειρά Ευρωπαίων αξιωματούχων, όπως και ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, εξέφρασαν, λιγότερο ή περισσότερο κομψά, τον αποτροπιασμό τους για τις δηλώσεις αυτές. Αλλά η έκφραση απαρέσκειας δεν φτάνει, ούτε λύνει κανένα πρόβλημα.
Όπως δεν φτάνει και δεν λύνει το πρόβλημα η έκφραση απαρέσκειας και ο αφορισμός της ακροδεξιάς -για να γυρίσουμε στις ευρωεκλογές.
Τις αμερικανικές εκλογές δεν μπορούμε να τις επηρεάσουμε -οι Αμερικανοί ψηφοφόροι θα κρίνουν εάν κάποια προβλήματα άνοιας θα οδηγήσουν τον κόσμο στην παράνοια.
Ένας λόγος παραπάνω να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να αποφύγουμε ένα καταστροφικό αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές, που θα παραλύσει για τα καλά την Ευρώπη σε μια στιγμή που χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε να ενισχυθεί και να παραμείνει ενωμένη.
Πώς;
Ο Macron επαναλαμβάνει συχνά-πυκνά τον τελευταίο καιρό ότι δεν αρκεί να ξορκίζουμε την ακροδεξιά, πρέπει να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι είναι αυτό που οδηγεί τους ψηφοφόρους σε ακροδεξιές λύσεις.
Για να μην κάνουμε ανέξοδο βερμπαλισμό, είναι σαφές ότι πολλά από τα προβλήματα που αναφέρονται στις έρευνες ως «καυτά» για τους ψηφοφόρους δεν έχουν εύκολες λύσεις: ακρίβεια, στεγαστική κρίση, μεταναστευτικό είναι ορισμένα από αυτά που φιγουράρουν σχεδόν παντού στις πρώτες θέσεις.
Υπάρχει όμως και κάτι βαθύτερο -γιατί η αλήθεια είναι ότι τα προβλήματα αυτά, ακόμα κι αν ορισμένα έχουν οξυνθεί στη συγκυρία αυτή, δεν εμφανίζονται για πρώτη φορά στις ευρωπαϊκές χώρες.
Αυτό το «βαθύτερο» είναι η έλλειψη προοπτικής, η απουσία ορίζοντα για ένα καλύτερο μέλλον.
Η πανευρωπαϊκή έρευνα του European Council on Foreign Affairs, εκτός από τα ερωτήματα για την επιρροή των πολιτικών κομμάτων, είχε κι άλλα εξόχως ενδιαφέροντα και διαφωτιστικά. Όπως το «νιώθετε φόβο ή ελπίδα για το μέλλον»;
Κι έτσι, η δημοσκόπηση, εκτός από την «απότομη στροφή προς τα δεξιά», αποτύπωσε και μια «απότομη στροφή προς το φόβο». Με αντίστοιχη υποχώρηση φυσικά της «ελπίδας».
Δεν είναι περίεργα ούτε αδικαιολόγητα αυτά τα συναισθήματα. Πόλεμοι, γεωπολιτικές αναταράξεις, εργασιακή ανασφάλεια (λόγω και της ψηφιακής και τεχνολογικής επανάστασης), αύξηση του κόστους ζωής και παραγωγής, κλιματική κρίση.
Πιστεύει κανείς στα σοβαρά ότι η ακροδεξιά και ο κάθε είδους «τυφλός», δεξιός ή αριστερός, αντι-συστημισμός μπορεί να δώσει λύση; Ακόμα και η συντριπτική πλειονότητα όσων στρέφονται προς τα εκεί το ξέρουν πως όχι.
Αλλά είναι θυμωμένοι με την αναποτελεσματικότητα του mainstream πολιτικού συστήματος και θέλουν «να τιμωρήσουν». Ακόμα κι αν η «τιμωρία» καταλήγει να πλήττει πρώτα και κύρια τους ίδιους -γιατί πάντοτε οι πολίτες πληρώνουν το τίμημα. Ουκ ολίγα παραδείγματα στην Ιστορία.
Μήπως ήρθε η ώρα οι πολιτικές ηγεσίες στην Ευρώπη να βγάλουν το κεφάλι από την άμμο και να δουν κατάματα ότι ο φόβος και η ανασφάλεια για το αύριο είναι που κυρίως στρέφει τους πολίτες στην ακροδεξιά; Κι ότι αυτό δεν διορθώνεται με μικροαναβολές σε αντιδημοφιλείς πολιτικές ούτε με 5-6 ευρώ αύξηση στις επιδοτήσεις.
Στο λίγο χρόνο που απομένει μέχρι την κάλπη του Ιουνίου θα φανεί εάν η Ευρώπη έχει ηγεσία -και ηγεσίες- που μπορούν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Ώστε να παρουσιαστεί στους ψηφοφόρους ένα σχέδιο για το αύριο. Φιλόδοξο, αλλά και ρεαλιστικό και τεκμηριωμένο. Όχι παχιά λόγια, όχι μεγάλες ιδέες. Ο κόσμος θέλει λύσεις και ορατότητα για το αύριο.