Η μαύρη» λίστα της κακοποίησης και των γυναικοκτονιών συνεχίζει να μεγαλώνει στη χώρα μας. Το 2022 μέσα σε έντεκα μήνες έχουν χάσει τη ζωή τους 21 γυναίκες.
Της Μιλένας Αποστολάκη:
Το πρώτο εξάμηνο του 2022 τα αστυνομικά τμήματα έχουν χειριστεί 5.139 περιστατικά κακοποίησης ενώ τα περιστατικά το αντίστοιχο διάστημα του 2021 ήταν 2.675. Ο κοινός παρανομαστής στα στοιχεία της φρίκης είναι η σχέση εξουσίας και κτητικότητας που έχει αναπτύξει ο θύτης με το θύμα.
Η δολοφονία μιας γυναίκας από τον «σύντροφό» της είναι η κατάληξη μιας βίαιης, ελεγκτικής και συχνά εξαναγκαστικής σχέσης μαζί του. Στην ουσία, η γυναίκα δολοφονείται από κάποιον που την θεωρεί κτήμα του και δεν της επιτρέπει την οποιαδήποτε αντίσταση.
Ο φόβος, το κοινωνικό στίγμα σε κλειστές κοινωνίες, η απουσία στήριξης από την οικογένεια, η έλλειψη οικονομικής ανεξαρτησίας, μια στρεβλή αντίληψη ευθύνης απέναντι στα ανήλικα παιδιά και την υποχρέωση διαφύλαξης της οικογενειακής συνοχής, είναι μερικές μόνο από τις αιτίες που καθιστούν γυναίκες διαμορφωμένες μέσα από σκληρά πατριαρχικά πρότυπα εξάρτησης και υποταγής, εξαιρετικά ευάλωτες και αδύναμες μπροστά στην εγκληματική δράση και λειτουργία του εξουσιαστή συντρόφου ή συζύγου
Τυπικά, η καταγγελία μιας γυναίκας στις Αρχές μπορεί να οδηγήσει στη σύλληψη του δράστη. Ωστόσο, σε δεύτερο χρόνο, όταν δηλαδή ο δράστης αφεθεί ελεύθερος, κανείς δεν εγγυάται την ασφάλεια του θύματος. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της γυναικοκτονίας στη Ζάκυνθο όπου τα περιοριστικά μέτρα που είχαν επιβληθεί στον 49χρονο δεν απέτρεψαν την δολοφονία της 41χρονης άτυχης γυναίκας.
Είναι ορθό να μιλάμε για την ανάγκη ύπαρξης περισσοτέρων δομών στήριξης και φιλοξενίας, για τις τηλεφωνικές γραμμές ψυχολογικής στήριξης με ειδικούς επιστήμονες, ωστόσο το πρόβλημα απαιτεί και άμεσες πρακτικές παρεμβάσεις
Πέραν της ποινικής μεταχείρισης ( επεβλήθη ποτέ ποινή χωρίς ανασταλτικό αποτέλεσμα σε θύτη επειδή ξυλοκόπησε την σύντροφό του, ώστε οι μιμητές του να αισθανθούν τον αναγκαίο αποτρεπτικό φόβο?) πέραν της αντιμετώπισης των γενεσιουργών αιτίων , η οποία απαιτεί δουλειά σε βάθος χρόνου για την ανατροπή στερεοτύπων και την καλλιέργεια και εκπαίδευση ανδρών πάνω στη βάση του σεβασμού και της ισοτιμίας, απαιτούνται άμεσες ενέργειες που θα αποδώσουν κυριολεκτικά από αύριο , αν δεν θέλουμε να συνηθίσουμε κάθε τρεις και λίγο να συγκλονιζόμαστε με την επόμενη εφιαλτική ιστορία που τα κανάλια θα παρουσιάσουν.
Στην Ισλανδία η αστυνομία παρακολουθεί τις γυναίκες θύματα που έχουν προβεί σε καταγγελίες, με επιτόπιες επισκέψεις και με τηλεφωνικές επικοινωνίες.Με το που μια γυναίκα καλεί την γραμμή αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας η αστυνομία εμφανίζεται στο σπίτι της καταγγέλλουσας , συλλέγει στοιχεία και απομακρύνει τον καταγγελλόμενο δράστη. Δεν είναι το θύμα που αναζητά σε απόγνωση δομή ή ξενώνα για φιλοξενία , αλλά είναι ο δράστης που απομακρύνεται ενώ την ίδια στιγμή η υπηρεσία προστασίας των παιδιών αναλαμβάνει δράση. Σύγχρονα εργαλεία που αξιοποιούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας όπως εφαρμογές στα κινητά με panic button, ή βραχιολάκια εντοπισμού τα οποία ειδοποιούν τις Αρχές όταν ο καταγγελλόμενος θύτης πλησιάζει σε επικίνδυνο βαθμό το θύμα εντάχτηκαν μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, δηλαδή με μεγάλη καθυστέρηση στο οπλοστάσιο της πολιτείας και κυρίως με ανεπαρκή τρόπο. Και τούτο γιατί σύμφωνα με τον πρόσφατα ψηφισθέντα νόμο η εφαρμογή θα χορηγείται μόνο στις γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας και μόνο για ένα χρόνο πιλοτικά σε Αθήνα και Θες/νίκη. Άρα ο πληθυσμός των θυμάτων εκτός των δυο πόλεων αλλά και η μεγάλη πλειοψηφία των εν δυνάμει υποψήφιων θυμάτων βίας και κακοποίησης μένει απολύτως απροστάτευτη.
Η τεχνολογία προσφέρει ήδη πολλαπλές δυνατότητες προστασίας Για παράδειγμα στη Γαλλία το HeHop (συντομογραφία του Help for Hope) είναι μια εφαρμογή smartphone που επιτρέπει στα θύματα κακοποίησης ή βίας να τραβούν φωτογραφίες ή να εγγράφουν αρχεία ήχου και βίντεο, τα οποία στη συνέχεια κρυπτογραφούνται και αποθηκεύονται σε μια ειδική βάση δεδομένων blockchain. Από το 2020 που χρησιμοποιείται αυτή η εφαρμογή έχουν καταγραφεί και αποθηκευτεί 3.500 φάκελοι με περιστατικά κακοποίησης ,οι οποίοι αποτελούν κρίσιμο αποδεικτικό υλικό σε εκκρεμούσες καταγγελίες.Αντίστοιχα στην Τσεχία και την Ιρλανδία το Bright Sky, είναι μια εφαρμογή που δίνει την δυνατότητα στους χρήστες που θα το κατεβάσουν να ηχογραφήσουν περιστατικά κακοποίησης, να ανεβάσουν βίντεο ή φωτογραφίες.
Οι δυνατότητες που δίνει η τεχνολογία στην αντιμετώπιση της «πανδημίας» πλέον της κακοποίησης είναι ουσιαστικές αλλά υπάρχουν πάντα και οι δημόσιες πολιτικές με ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Για παράδειγμα στη Γερμανία, σε νοσοκομεία του Βερολίνου, όλο το προσωπικό εκπαιδεύεται, στο να αναγνωρίζει σημάδια κακοποίησης ώστε να εντοπίζει τα θύματα και να τα βοηθά. Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού , στη Βόρεια Καρολίνα καθώς διαπιστώθηκε ότι τα θύματα σεξουαλικών επιθέσεων φοβόντουσαν να καταγγείλουν άμεσα τον βιασμό τους δίνεται η δυνατότητα στα θύματα να εξεταστούν στο νοσοκομείο ή σε πιστοποιημένη δομή μέσω του “anonymous kit” Τα στοιχεία συλλέγονται και μπαίνουν σε βάση δεδομένων. Όταν το θύμα νιώσει έτοιμο έχει όλη την τεκμηρίωση για να προσφύγει στη δικαιοσύνη.
Η βία κατά των γυναικών δεν είναι ένα ιδιωτικό ζήτημα.
Είναι ζήτημα που μας αφορά όλους. Δίπλα στην ατομική ευθύνη και το χρέος του καθένα να μην κλείνει τα μάτια στα περιστατικά της «διπλανής πόρτας» αλλά να μιλά και να αντιδρά με αλληλεγγύη και ενσυναίσθηση, η ανάγκη για δημόσιες πολιτικές που θα σταματήσουν τον κύκλο της βίας στη χώρα μας είναι σήμερα επιτακτική.
*Η Μιλένα Αποστολάκη είναι Διευθύντρια του ΕΟΔΙΔ, πολιτικός και δικηγόρος, ενώ έχει διατελέσει υφυπουργός Ανάπτυξης (2000-2001) και υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (2010-2011).