Πώς ο νέος «Σερίφης» της Ουάσιγκτον, Ντόναλντ Τραμπ, επιχειρεί να αλλάξει το πολιτικό τοπίο των Βαλκανίων μέσα από την οριστική κατάργηση της USAID, μια από τις σημαντικότερες υπηρεσίες διεθνούς βοήθειας των Ηνωμένων Πολιτειών.
Έμπειροι αναλυτές των βαλκανικών θεμάτων, με τους οποίους συνομίλησε το iefimerida, υποστηρίζουν πως πίσω από την εμμονή του νέου Αμερικανού προέδρου για το ολικό ξήλωμα της USAID κρύβεται και ένας ευρύτερος σχεδιασμός της νέας διοίκησης του Λευκού Οίκου για την αλλαγή των κέντρων εξουσίας των βαλκανικών χωρών που μέχρι σήμερα διατηρούσαν προνομιακές σχέσεις με τους παραδοσιακούς πολιτικούς παράγοντες του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ, αλλά και με το φιλανθρωπικό ίδρυμα του Τζορτζ Σόρος Open Society, θανάσιμο εχθρό του νέου πλανητάρχη.
Σύμφωνα με την ανάγνωση Τραμπ, η USAID έχει διαδραματίσει έναν σκοτεινό ρόλο για λογαριασμό του Ουγγρο-Εβραίου επενδυτή Τζορτζ Σόρος, μέσω των συνεργασιών της με τις κυβερνήσεις της Αλβανίας, του Κοσόβου και με την πρώην κυβέρνηση του Ζόραν Ζάεφ στη Βόρεια Μακεδονία, προωθώντας προοδευτικές πολιτικές που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την ατζέντα Τραμπ.
Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει επίσης να αναλογιστεί κανείς ότι το συνολικότερο αφήγημα της αμερικανικής παρουσίας στα Βαλκάνια, που στηριζόταν διαχρονικά, όπως είναι γνωστό, στην ανάγκη ανάσχεσης της ρωσικής επιρροής στην περιοχή και ενίσχυε μέχρι σήμερα τις σχέσεις του αμερικανικού παράγοντα με τις εν λόγω κυβερνήσεις, τώρα τίθεται εν αμφιβόλω με τις ανορθόδοξες και, εν πολλοίς, αμφιλεγόμενες κινήσεις του Ντόναλντ Τραμπ στην εξωτερική πολιτική.
Συνεπώς, η αλλαγή στάσης της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής σε σχέση με τη Ρωσία έχει προκαλέσει έντονο προβληματισμό και στις κυρίαρχες πολιτικο-οικονομικές ελίτ της Βαλκανικής Χερσονήσου, οι οποίες θεωρούν ότι, μετά τις παραχωρήσεις Τραμπ υπέρ της Ρωσίας στο Ουκρανικό, έρχεται και η δική τους σειρά.
Αξίζει, ακόμη, να σημειωθεί πως η Ρωσία διατηρεί ζωτικά συμφέροντα στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, και ειδικότερα στη Βοσνία, η οποία αποτελεί το επίκεντρο της ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια, κυρίως μέσα από την υποστήριξη που παρέχει η Μόσχα στις αυτονομιστικές σερβικές δυνάμεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή.
Η USAID στα Βαλκάνια
Στα Βαλκάνια, η USAID έχει επενδύσει σημαντικά ποσά για την προώθηση της δημοκρατίας και της ευρωατλαντικής ολοκλήρωσης.
Κατά την περίοδο 2020-2024 η USAID έχει χορηγήσει περίπου 1,7 δισ. δολάρια στις έξι χώρες της περιοχής, με το Κοσσυφοπέδιο να λαμβάνει τα περισσότερα κονδύλια.
Αυτά τα προγράμματα έχουν στόχο την ενίσχυση των δημοκρατικών διαδικασιών, την υποστήριξη των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών και την προώθηση της ευρωπαϊκής πορείας των χωρών της περιοχής, ενώ πολλά από αυτά τα προγράμματα έχουν, παράλληλα, την υποστήριξη του Τζορτζ Σόρος και του Ιδρύματός του, που, όπως φαίνεται, έχουν σημαντική παρουσία στα Βαλκάνια, υποστηρίζοντας ΜΚΟ και προγράμματα που προωθούν τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Σύμφωνα με πληροφορίες, κόκκινο πανί για τον ίδιο τον Ντόναλντ Τραμπ αποτελούν οι ηγέτες της Αλβανίας και του Κοσόβου, Έντι Ράμα και Άλμπιν Κούρτι, αντίστοιχα.
Ειδικότερα, σύμφωνα με ανθρώπους του προεδρικού περιβάλλοντος, στο πρόσωπο των δύο αυτών ηγετών, αλλά και του πρώην πρωθυπουργού της Βόρειας Μακεδονίας Ζόραν Ζάεφ, ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου βλέπει το μακρύ χέρι των Δημοκρατικών στην περιοχή, θεωρώντας τους, παράλληλα, ως πληρεξούσιους της πολιτικής Σόρος στη Βαλκανική.
Σε αυτό το πλαίσιο, σίγουρα δεν έχουν περάσει απαρατήρητες από το επιτελείο Τραμπ και οι συχνές επισκέψεις του εμβληματικού στελέχους των Δημοκρατικών και πρώην προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον στην Αλβανία, παρέα με τους Ράμα και Σόρος.
Βέβαια, δεν αποτελεί μυστικό το ότι ο Έντι Ράμα και ο Άλεξ Σόρος, γιος του πασίγνωστου επενδυτή, έχουν καλλιεργήσει μια στενή φιλική σχέση, που έχει χαρακτηριστεί από τους ίδιους ως αδελφική. Αυτή η σχέση έχει οδηγήσει σε πολλές κοινές δράσεις και πρωτοβουλίες. Μια από τις πιο σημαντικές πτυχές αυτής της σχέσης είναι η υποστήριξη που παρέχει ο Άλεξ Σόρος στις πολιτικές πρωτοβουλίες του Ράμα στην Αλβανία.
Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστεί κανείς πως η σχέση μεταξύ Ράμα και Σόρος έχει επηρεάσει την πολιτική σκηνή της Αλβανίας. Ο Ράμα έχει εφαρμόσει πολιτικές που θεωρούνται από ορισμένους ως ακραίες αριστερές, με την υποστήριξη του Σόρος. Αυτό έχει οδηγήσει σε αντιδράσεις από την αντιπολίτευση, η οποία υποστηρίζει ότι η επιρροή του Σόρος στα εσωτερικά πράγματα της Αλβανίας αυξάνεται υπερβολικά.
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πλευρές αυτής της σχέσης μεταξύ Ράμα και Σόρος είναι η υποστήριξη που παρέχουν σε θρησκευτικές και κοινωνικές πρωτοβουλίες.
Για παράδειγμα, έχουν αναφερθεί σχέσεις με τη μετριοπαθή ισλαμική σέκτα των Μπεκτασήδων στην Αλβανία, με την υποστήριξη του Σόρος. Μάλιστα, στο παρελθόν ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα, με την ενθάρρυνση του Σόρος, έχει ανακοινώσει σχέδια για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου μουσουλμανικού κρατιδίου στα Τίρανα, με το Τάγμα των Μπεκτασήδων να παίζει κεντρικό ρόλο. Αυτό το κρατίδιο θα είναι ένα πνευματικό κέντρο, εμπνευσμένο από το πρότυπο του Βατικανού, με στόχο την προώθηση της θρησκευτικής ανεκτικότητας και της ειρηνικής συνύπαρξης.
Η υποστήριξη Τραμπ στον Μπερίσα
Η στενή σχέση μεταξύ Ράμα και Σόρος έχει προκαλέσει την έντονη επίκριση από ορισμένα μέρη της αλβανικής πολιτικής σκηνής. Ο Σαλί Μπερίσα, ηγέτης της αντιπολίτευσης, έχει επικρίνει τον Ράμα για την επιρροή του Σόρος στην εσωτερική ζωή της Αλβανίας.
Ο Μπερίσα, πρώην πρωθυπουργός και πρόεδρος της Αλβανίας, έχει αντιμετωπίσει στο παρελθόν σοβαρά πολιτικά και νομικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων κατηγοριών για διαφθορά, με γνωστότερη την υπόθεση της Πυραμίδας που οδήγησε στην κατάρρευση ολόκληρου του αλβανικού κράτους στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Δεν είναι κρυφό πως ο γερόλυκος Αλβανός πρωθυπουργός έχει επιδιώξει να συνδέσει την πολιτική του τύχη με την επιστροφή του Τραμπ στην εξουσία.
Ο Μπερίσα έχει επαινέσει την ηγεσία του Τραμπ, περιγράφοντάς την ως «θαύμα» και ως ελπίδα για την καταπολέμηση της «ακραίας αριστερής ατζέντας» και της επιρροής του Τζορτζ Σόρος στην Αλβανία.
Η στρατηγική του Μπερίσα να συνδέσει την τύχη του με τον Τραμπ δεν είναι νέα. Παλαιότερα είχε συνδέσει την πολιτική του τύχη με τη νίκη του Τζορτζ Μπους. Αυτή τη φορά η σχέση με τον Τραμπ φαίνεται να είναι πιο στενή, με τον Μπερίσα να επικαλείται την υποστήριξη του Τραμπ για να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες περί διαφθοράς και να αμφισβητήσει την απόφαση που τον έχει κηρύξει «persona non grata» από τις ΗΠΑ.
Μια σημαντική κίνηση του Μπερίσα ήταν και η πρόσληψη του Chris LaCivita -ενός από τους συμβούλους της επιτυχημένης εκστρατείας του Τραμπ το 2024- για να ηγηθεί της εκλογικής εκστρατείας του κόμματός του στις επερχόμενες αλβανικές εκλογές της 11ης Μαΐου.
Η παρουσία του στενού συνεργάτη του Αμερικανού προέδρου στο επιτελείο Μπερίσα έχει πυροδοτήσει και τα σενάρια ενεργής εμπλοκής του περιβάλλοντος Τραμπ στο αλβανικό πολιτικό γίγνεσθαι μέσω της προσπάθειας επηρεασμού του αλβανικού εκλογικού σώματος.
Μάλιστα, ο LaCivita έχει επικρίνει τον πρωθυπουργό Έντι Ράμα, περιγράφοντάς τον ως «κουκκίδα του Σόρος» και υποστηρίζοντας ότι ο Μπερίσα είναι ο αληθινός φίλος των ΗΠΑ στην Αλβανία.
Ο πόλεμος Τραμπ στην USAID
Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, σε συνεργασία με τον Έλον Μασκ, έχει ξεκινήσει μια ολομέτωπη επίθεση κατά της USAID, με στόχο την πλήρη κατάργησή της. Αυτή η κίνηση έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις και έχει σημαντικές επιπτώσεις τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο.
Ο Τραμπ, από την αρχή της δεύτερης θητείας του, έχει επιδιώξει να αναθεωρήσει τη λειτουργία της USAID, υποστηρίζοντας ότι οι δαπάνες της δεν ευθυγραμμίζονται με τα αμερικανικά συμφέροντα. Η κυβέρνηση του Τραμπ έχει ανακοινώσει σχέδια για την υπαγωγή της USAID στο υπουργείο Εξωτερικών, με στόχο τη μείωση του μεγέθους του εργατικού δυναμικού της Υπηρεσίας και την αύξηση της αποτελεσματικότητας.
Παράλληλα, ο Τραμπ έχει διατάξει την παύση της εξωτερικής βοήθειας για 90 ημέρες, με ορισμένες εξαιρέσεις, και έχει προγραμματίσει την κατάργηση 2.000 θέσεων εργασίας.
Ο Έλον Μασκ, ο οποίος έχει αναλάβει τον ρόλο του επικεφαλής της Υπηρεσίας Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας, έχει δηλώσει ότι εργάζεται για το κλείσιμο της USAID. Ο Μασκ έχει επικρίνει σκληρά την Υπηρεσία, την οποία περιέγραψε ως «εγκληματική οργάνωση» που δεν μπορεί να διορθωθεί. Η κριτική του Μασκ ξεκίνησε μετά από μια συνέντευξη του Μάικ Μπενζ, ο οποίος περιέγραψε την USAID ως «βιτρίνα» της CIA.
Η απόφαση του Τραμπ και του Μασκ να κλείσουν την USAID έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Οι Δημοκρατικοί υποστηρίζουν ότι ο πρόεδρος δεν έχει τη συνταγματική εξουσία να καταργήσει την USAID. Το μεγαλύτερο συνδικάτο κυβερνητικών εργαζομένων στις ΗΠΑ έχει μηνύσει την κυβέρνηση Τραμπ, σε μια προσπάθεια να αποτραπεί η διάλυση της USAID. Παράλληλα, η USAID έχει ανακοινώσει την απόλυση 1.600 υπαλλήλων της.
Πιθανή κατάργηση της USAID θα έχει βαθιές επιπτώσεις στα ανθρωπιστικά προγράμματα σε όλο τον κόσμο. Η USAID είναι υπεύθυνη για την υλοποίηση προγραμμάτων που παρέχουν φάρμακα, καθαρό νερό και άλλες βασικές υπηρεσίες σε φτωχές χώρες. Η μείωση των χρηματοδοτήσεων της USAID κατά 90% ή περισσότερο θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις σε αυτές τις κοινότητες.