Ο ανακριτής της δολοφονίας του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη, Χρήστος Σαρτζετάκης, το 1963, ο οποίος συνέβαλε στην αποκάλυψη του δεξιού παρακράτους, που εξέθρεψε η κυβέρνηση Καραμανλή και στην αναζωογόνηση του δεύτερου ανένδοτου του Γεωργίου Παπανδρέου, ήταν ένα μυθικό πρόσωπο.
Στη φιλοτέχνηση του προφίλ του Χρήστου Σαρτζετάκη έπαιξε μεγάλο ρόλο η μυθιστορηματική διάσταση που του απέδωσε με την ταινία "Ζ" ο Βασίλης Βασιλικός. Το 1985, ένας άλλος Παπανδρέου, ο Ανδρέας, τον πρότεινε για Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Από μια ειρωνεία της ιστορίας, Πρόεδρος της Δημοκρατίας ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος μετά από μια ήπια συμβίωση με το ΠΑΣΟΚ, ανέμενε, έχοντας πάρει και σχετικά μηνύματα, ότι θα έκανε και δεύτερη θητεία στο Προεδρικό Μέγαρο. Όταν ο τότε Πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι προτείνει τον Σαρτζετάκη, ο Καραμανλής παραιτήθηκε χολωμένος λίγους μήνες πριν από τη λήξη της θητείας του και στις 29 Μαρτίου 1985 ο Σαρτζετάκης εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας με τις ψήφους του ΠΑΣΟΚ και των κομμάτων της Αριστεράς. Στο ύπατο πολιτειακό αξίωμα παρέμεινε μέχρι τις 5 Μαϊου 1990.
Ο διακεκριμένος δικαστικός, ο οποίος το 1968 απολύθηκε από το δικαστικό σώμα από τη Χούντα των Συνταγματαρχών, συνελήφθη δύο φορές, βασανίστηκε άγρια στα ΕΑΤ-ΕΣΑ και αφέθηκε ελεύθερος εξαιτίας της διεθνούς κατακραυγής. Ο αφοσιωμένος υπερασπιστής του Συντάγματος, που το 1976 διώχθηκε πειθαρχικά από τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, επειδή με άλλους τρεις δικαστές, απέρριψε το αίτημα της Γερμανίας για την έκδοση του Ρολφ Πόλε, θεωρώντας πολιτικά τα εγκλήματα του καταζητούμενου για τρομοκρατική δράση. Ο ήρωας της δημοκρατίας, με αντιδικτατορική δράση, που όλη η Αριστερά πανηγύρισε όταν ακούστηκε το όνομα του, κατέστρεψε μόνος του τον μύθο του, όταν σε συνθήκες ομαλότητας χρειάστηκε να εκφράσει τη χώρα.
Η εκλογή του σήμανε το τέλος της 15χρονης βεντέτας των Σαρτζετάκηδων και των Πενταράκηδων, μιας από τις μεγαλύτερες και αιματηρότερες βεντέτες των Χανίων, όταν ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Βαγγέλης Πενταράκης υπερψήφισε τον Σαρτζετάκη. Η εκλογή καθ' εαυτή, ωστόσο, σημαδεύτηκε από τα ψηφοδέλτια διαφορετικού χρώματος για κάθε υποψήφιο, και από την ψήφο Αλευρά, ο οποίος ως Πρόεδρος της Βουλής αναπλήρωνε τον παραιτηθέντα Καραμανλή και η αντιπολίτευση υποστήριζε ότι δεν είχε δικαίωμα ψήφου. Η ένταση στη Βουλή ήταν τόση, ώστε ο βουλευτής της ΝΔ Ελευθέριος Καλογιάννης, «απήγαγε» την κάλπη και επιχείρησε να την μεταφέρει από την Ολομέλεια στα γραφεία του κόμματος του, μένοντας στην Ιστορία ως Καλπογιάννης.
Είχε τον δικό του κώδικα
Από τις πρώτες ημέρες της θητείας του, ο Σαρτζετάκης υποστήριξε ότι «οι Έλληνες είμεθα Έθνος ανάδελφον», επειδή δεν έχουμε συγγενικά έθνη. Με το πέρασμα του χρόνου, αυτή η φράση του, όπως και πολλά άλλα που έλεγε και έκανε, μετράπηκαν σε γελοιογραφίες, σκωπτικά κείμενα και σατυρικά σόου. Ο πρώην δικαστικός, αποδείχθηκε ένας «στεγνός» τυπολάτρης, διόλου πολιτικός, μακριά από τον μέσο Έλληνα. Τόσο μακριά, που όταν επέστρεψε από ένα επίσημο ταξίδι στην Κίνα, βάζοντας τη συνοδεία του να μεταφέρει σύγχρονα και πανάκριβα, για εκείνη την εποχή, κλιματιστικά, χωρίς να περάσουν από το τελωνείο, έγινε νούμερο ένα θέμα της επικαιρότητας για πολλές εβδομάδες.
Ηταν ένας άνθρωπος που ζούσε βάσει του δικού του κώδικα, και τον ακολουθούσε με τόση συνέπεια που έφτανε σε βαθμό εμμονής, με συνέπεια να παρεξηγείται και να εγκαλείται για το υπεροπτικό ύφος και τη μεγαλομανία του. Πολλοί θυμούνται τα διαγγέλματά του ή το αίτημά του να τον αναγράφουν οι εφημερίδες Κύριο Πρόεδρο, με το Κ κεφαλαίο ή την επιμονή του με την καθαρεύουσα. Ή ακόμα την επίσκεψη του στην μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο Όρος και τη φωτογραφία που φορούσε τον σιδερένιο σταυρό και κρατούσε τη βακτηρία του ιδρυτή της μονής Αγίου Αθανασίου. Ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξήγησε ότι τον προέτρεψε ο ηγούμενος να τα φορέσει για να καταλάβει το βάρος τους, χωρίς να εμποδίσει τους γελοιογράφους να τον περιλάβουν. Κατηγορήθηκε για θρησκοληψία, ενώ δεν φιλούσε το χέρι των κληρικών που συναντούσε, ούτε σε επίσημα προεδρικά δείπνα καλούσε τον Αρχιεπίσκοπο, επειδή πίστευε ότι η δημοκρατία μας δεν είναι θεοκρατική. Ο Σαρτζετάκης είχε το ύφος του, αλλά είχε και την εντιμότητα να μην καταδώσει τους συναγωνιστές του παρά τα άγρια βασανιστήρια της Χούντας, και αργότερα να μην μιλήσει κατά του καταδότη του, που τον συναντούσε ως υπουργό του ΠΑΣΟΚ.
Πολύ λιγότεροι θυμούνται ότι ήταν ο πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας που κάλεσε αντιστασιακούς στη δεξίωση της 24ης Ιουλίου, στους κήπους του Προεδρικού Μεγάρου. Και ασφαλώς, είχε βαρύνουσα σημασία η στάση του στην πολιτική κρίση του 1989, η οποία δικαίωσε το σύνολο της διαδρομής του. Το «βρώμικο ΄89» με το αίτημα για κάθαρση να καθορίζει τις εξελίξεις, ο Χρήστος Σαρτζετάκης κλήθηκε να διαχειριστεί ως ρυθμιστής του πολιτεύματος, τις διερευνητικές εντολές, έπειτα από τρεις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις (Ιούνιος, Οκτώβριος 1989 και Απρίλιος 1990). Σε συνθήκες πρωτόγνωρες, εκτέλεσε, κατά γενική ομολογία, άψογα τα καθήκοντα του ώστε να μην μείνει η χώρα ακυβέρνητη και να βγει ομαλά από την κρίση.
Όπως αφηγείται ο ίδιος ο Σαρτζετάκης, αφού αρνήθηκε τρεις φορές την Προεδρία της Δημοκρατίας, προτείνοντας τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, πείσθηκε μόνο όταν "ὁ ἀείμνηστος Πρωθυπουργὸς καὶ Ἀρχηγὸς τοῦ Πα.Σο.Κ. Ἀνδρέας Παπανδρέου μοῦ ἐδήλωσεν, ἐπὶ λέξει, ὅτι «εἶναι ἡ τελευταία ὑπηρεσία, τὴν ὁποία ζητεῖ ἀπὸ σᾶς τὸ Ἔθνος καὶ ἡ Δημοκρατία» ; Αντιπαρετήρησα : «προσέξτε, μόνον τὸ Ἔθνος καὶ τὴν Δημοκρατίαν, διότι κόμματα δὲν θὰ ὑπηρετήσω», διὰ νὰ ἀνταπαντήσῃ ὁ Πρωθυπουργός «μά, καὶ ἐμεῖς αὐτὸ θέλουμε».