Μετά από 60 σχεδόν χρόνια τυραννικής διακυβέρνησης στη Συρία από την οικογένεια Άσαντ και τους μπααθιστές, η σημαντική αυτή χώρα της Ανατολικής Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής περιήλθε στα χέρια των τζιχαντιστών της «Οργάνωσης για την απελευθέρωση του Λεβάντε». Πρόκειται για μια καθοριστική αλλαγή του γεωπολιτικού status quo στην περιοχή, καθώς μετά από δεκαετίες υποβαθμίζεται δραματικά η επιρροή του Ιράν και της Ρωσίας, ενώ η Τουρκία επιδιώκει να επανασχεδιάσει τον χάρτη στη βόρεια Συρία εξουδετερώνοντας την κουρδική εθνική οντότητα.
Αυτή η ιστορικών διαστάσεων γεωπολιτική ανατροπή στην άμεση γειτονία μας δεν μπορεί και δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί από τις πολιτικές ηγεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ελλάδας και της Κύπρου με τη γνωστή πρακτική του “business as usual” και της αδράνειας. Οι αναθεωρητικές ορέξεις της Τουρκίας, η οποία βλέπει μια ιστορική ευκαιρία ανατροπής των τετελεσμένων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και της Συνθήκης της Λωζάνης, η πιθανή εδραίωση ενός τζιχαντιστικού ή έστω ισλαμιστικού καθεστώτος στη Συρία και το ανοικτό προσφυγικό ζήτημα για τα εκατομμύρια εκτοπισμένους Σύρους, αποτελούν κρίσιμης σημασίας ζητήματα για την ευρωπαϊκή και την ελληνική εξωτερική πολιτική και απαιτούν μια συντονισμένη και ενεργητική στρατηγική.
Η Δύση συνολικά είχε τα τελευταία χρόνια μια αντιφατική και επαμφοτερίζουσα στάση απέναντι στο καθεστώς Άσαντ, καθώς από τη μια πλευρά είχε επιβάλει σαρωτικές κυρώσεις και πολιτική απομόνωση και από την άλλη πλευρά κατανοούσε ότι, παρ' όλη την τυραννική και εγκληματική διακυβέρνηση και την υποταγή στο άρμα της Ρωσίας και του Ιράν, ο Άσαντ αποτελούσε ένα ανάχωμα απέναντι στην τζιχαντιστική και ισλαμιστική τρομοκρατία. Αυτή όμως η αντίφαση συμφερόντων είχε ουσιαστικά αδρανοποιήσει κάθε παρουσία και παρέμβαση της Δύσης στα τεκταινόμενα της Συρίας. Μικρή εξαίρεση αποτέλεσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες με την μικρή αλλά κρίσιμη παρουσία ειδικών δυνάμεων στις περιοχές που ελέγχουν οι Κούρδοι των “Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων”.
Τα πράγματα όμως έχουν αλλάξει δραματικά στη Συρία και η Δύση δεν επιτρέπεται να επαναλάβει τα σφάλματα της προηγούμενης δεκαετίας στη Συρία. Η, έστω και υποκριτική, πρόθεση των τζιχαντιστών υπό τον Άχμεντ αλ-Σαράα (πρώην Άμπου Μοχάμεντ αλ-Τζουλανί) να ανοίξουν διάλογο με τη Δύση μπορεί να αποτελέσει την αρχή μιας προσεκτικής μεν, αλλά ουσιαστικής εμπλοκής στη συνδιαμόρφωση της επόμενης ημέρας στη Συρία. Η αρχή έγινε το Σάββατο στην Άκαμπα της Ιορδανίας με τη συνάντηση της Αραβικής Επιτροπής Επαφής για τη Συρία με τη συμμετοχή της Ύπατης Εκπροσώπου της ΕΕ Κάγια Κάλας και του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν.
Το κοινό ανακοινωθέν της συνάντησης στην Άκαμπα περιλαμβάνει όλες σχεδόν τις βασικές παραμέτρους που θα πρέπει να διέπουν μια συντεταγμένη μετάβαση της Συρίας από ένα χαοτικό καθεστώς ελεγχόμενο από μεταμελημένους ή μη τζιχαντιστές σε ένα νέο πολίτευμα για τη χώρα, με νέο Σύνταγμα το οποίο θα εγγυάται την ισονομία, την ισοπολιτεία και την προστασία των μειονοτήτων, όπως και τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών. Ιδιαίτερα σημαντική δε είναι η ρητή διακήρυξη της διαφύλαξης της ενότητας και της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας, ενόψει των αναθεωρητικών βλέψεων της Τουρκίας.
Το μήνυμα προς τους τζιχαντιστές/ισλαμιστές του νέου καθεστώτος στη Δαμασκό είναι σαφές και περιγράφεται ξεκάθαρα στο σημερινό κύριο άρθρο της The National, της επίσημης εφημερίδας των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων: Συντονιστείτε με την Αραβική Λίγκα και τη Δύση για τη διαμόρφωση ενός νέου πολιτεύματος στη Συρία και θα γίνετε πλέον αποδεκτοί από τη διεθνή κοινότητα ως νόμιμοι δρώντες. Παράλληλα τα αραβικά κράτη και η Δύση θα φροντίσουμε για την οικονομική ανοικοδόμηση της Συρίας. Μια win-win συμφωνία.
Για την Ελλάδα οι δραματικές εξελίξεις στη Συρία αποτελούν μια σοβαρή πρόκληση, και ως προς τις αναθαρρημένες γεωπολιτικές φιλοδοξίες της Τουρκίας, αλλά και ως προς την αποφυγή εδραίωσης ενός τζιχαντιστικού/ισλαμιστικού καθεστώτος στη Συρία και την αναζωπύρωση των προσφυγικών ροών. Πρόκειται όμως και για μια σημαντική ευκαιρία για την ελληνική εξωτερική πολιτική, καθώς οι διεθνείς διπλωματικές διεργασίες για το συριακό ζήτημα συμπίπτουν με την ανάληψη από την Ελλάδα της θέσης του μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ενός οργάνου που αναμένεται να έχει κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση του νέου θεσμικού πλαισίου για την επόμενη ημέρα στη Συρία.
Στο πλαίσιο αυτό είναι σημαντική και από συμβολικής αλλά και από ουσιαστικής πλευράς η επίσκεψη σήμερα του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στον Λίβανο, καθώς η τύχη αυτής της γειτονικής χώρας βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τις εξελίξεις στη Συρία. Η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να συντονίσει την πολιτική της για τη Συρία μαζί με τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, τη Βρετανία, την Ευρωπαϊκή Ένωση και βέβαια την Κύπρο, καθώς σε αυτή τη συγκυρία τα συμφέροντά μας για την περιοχή συμπίπτουν σχεδόν απόλυτα με τους εταίρους μας.
Για την Ελλάδα, την Κύπρο και τη ΕΕ διακυβεύονται κρίσιμα εθνικά και γεωπολιτικά συμφέροντα στη Συρία και η πρόκληση της δραματικής αλλαγής του status quo στην περιοχή πρέπει να λειτουργήσει ως ευκαιρία για μια ενεργητική πολιτική υπέρβασης της διεθνοπολιτικής αδράνειας.