Ο όρος της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης περιγράφει συνοπτικά τις εξελίξεις μέσω των νέων τεχνολογιών και της καινοτομίας της ψηφιακής ολοκλήρωσης και της νέας παγκοσμιοποίησης.
Ακόμη περισσότερο στις μέρες μας, στην εποχή της πανδημίας γίνεται πιο φανερό από ποτέ ότι οι νέες τεχνολογίες ήρθαν για να αναμορφώσουν σημαντικούς τομείς τους περιβάλλοντος που ζούμε, κινούμαστε και αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Από την εργασία στο σπίτι και των βιομηχανιών του μέλλοντος έως τις συναλλαγές με το δημόσιο και τις τράπεζες και κάθε είδους ανθρώπινη επαφή εξ αποστάσεως. Η νέα εποχή συνοδεύεται από ευκαιρίες, αλλά και προκλήσεις. Όπως κάθε τι καινοτόμο, φέρνει μαζί του αδυναμίες και κινδύνους, θετικές και αρνητικές αλλαγές για τους πολίτες. Με τις νέες τεχνολογίες μετασχηματίζεται η οικονομία, η αγορά εργασίας, προϊόντων και υπηρεσιών, μετασχηματίζονται οι οργανώσεις, η αντιπροσώπευση, τα κόμματα και η ίδια η Δημοκρατία. Σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει αυτό ότι οι κοινωνίες διαμορφώνονται από τεχνολογίες δε μπορούμε όμως ούτε να κατανοήσουμε την κοινωνία και τις κοινωνικές δομές χωρίς την τεχνολογική τους διάσταση.
Στη αγορά τούτη η ανάγκη εξέλιξης επιχειρήσεων και εργαζομένων διαφαίνεται εδώ και καιρό στον ορίζοντα. Οι ελληνικές επιχειρήσεις και η κοινωνία, μετά από μια δεκαετία κρίσης, προσπαθούσαν να ανακάμψουν αργά και δύσκολα. Δυστυχώς, όμως το απρόσμενο χτύπημα της υγειονομικής κρίσης και οι ανεπαρκείς και αναποτελεσματικές πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης δεν δίνουν ούτε σε αυτόν τον τομέα της ανάπτυξης πολλές ελπίδες.
Η ελλιπής χρηματοδότηση των πληγέντων της πανδημίας δεν δίνουν δυνατότητες γρήγορων βημάτων εκσυγχρονισμού. Μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που δεν ήταν εξοικειωμένες με τις νέες τεχνολογίες και τα e-shop οδεύουν στο κλείσιμο, ένα σημαντικό τμήμα αυτοαπασχολούμενων κινδυνεύει με περιθωριοποίηση.
Οι νέες τεχνολογίες δίνουν ευκαιρίες αλλά όχι για όλους. Οδηγούν τις λεγόμενες παραδοσιακές και συνοικιακές επιχειρήσεις στον αποκλεισμό τους από την οικονομία και αντίστοιχα δυναμώνουν τους μεγάλους ομίλους και τις πολυεθνικές επιχειρήσεις και τους πιο ευέλικτους από τους μικρομεσαίους. Η οικονομία παγκοσμιοποιείται μέσα από τον «Θάνατο του Εμποράκου», όχι μόνο όπως τον περιέγραψε ο Άρθουρ Μίλλερ αλλά όπως τον ζούμε σήμερα όπου η αντίδραση στον τεχνολογικό αποκλεισμό και την ανισότητα θέλει δημόσια στρατηγική, γνώσεις και επενδύσεις.
Η χώρα μας έμεινε αρκετά πίσω στην ενσωμάτωση και υιοθέτηση πρακτικών της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Η τεχνητή νοημοσύνη, τα robotics, η Εικονική Πραγματικότητα (VR), τα big data, κτλ, λείπουν σε μεγάλο βαθμό από την ελληνική αγορά και οικονομία. Επιπλέον, το θεσμικό κομμάτι είναι αρκετά παρωχημένο, καθώς λείπουν τα αντίστοιχα εθνικά εργαλεία διευκόλυνσης, ενσωμάτωσης και οριοθέτησεις των νέων τεχνολογιών στην οικονομία της αγοράς, την κοινωνία, την υιοθέτηση πολιτικών ρύθμισης και αντιστάθμισης. Με λίγα λόγια της πολιτικής διαχείρισης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας προς όφελος των πολλών.
Που θα μπορούσε να υπάρχει μία ευκαιρία;
Η Ελλάδα ιστορικά κατέχει σημαντική θέση στην υιοθέτηση και εφαρμογή καινοτόμων πολιτικών στην περιοχή των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Και η στρατηγική για τον ψηφιακό μετασχηματισμό αποτελεί ένα δύσκολο αλλά όχι αδύνατο εγχείρημα. Μπορεί να οδηγήσει στην ανάσχεση των περιβαλλοντικών παραβιάσεων και θα δημιουργήσει- μέσω των νεοφυών επιχειρήσεων και των τεχνολογικών καινοτομιών- στην πιθανή επιστροφή ενός σημαντικού μέρους του πληθυσμού της γενιάς του brain drain. Αν και σήμερα παρατηρούμε ένα «εσωτερικό» brain drain, δηλαδή επιστήμονες που δεν φεύγουν από την Ελλάδα αλλά δουλεύουν από εδώ με καλύτερες αμοιβές σε διεθνή project και οι Ελληνικές εταιρίες μένουν από εξειδικευμένους επιστήμονες.
Σε πολιτικό επίπεδο οι προοδευτικές δυνάμεις στην Ελλάδα έχουν πάρει ήδη πρωτοβουλίες. Ο συνδυασμός και η συμπερίληψη στην 4η Βιομηχανική επανάσταση της εργασίας και των δικαιωμάτων των εργαζομένων, της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής προστασίας, της μετανάστευσης, της εμβάθυνσης των πολιτικών δικαιωμάτων και της προστασίας των πολιτών από την ψηφιακή αυθαιρεσία κρατών και επιχειρήσεων, είναι μερικά μόνο από τα σημαντικά θέματα που έρχονται στην επιφάνεια μέσα από αυτόν τον προβληματισμό. Απαιτείται οργανωμένος διάλογος προτάσεις και λύσεις.
Τέλος, υπάρχει μία μεγάλη συζήτηση για τον μετασχηματισμό του Εθνικού Κράτους και τη μετάβαση του στη ψηφιακή του μορφή.
Ο μετασχηματισμός αυτός οδηγεί από την μία πλευρά στην Εθνική ανάπτυξη μέσα και από τις διασυνδεδεμένες ψηφιακές κοινότητες σε όλο τον κόσμο, αλλά και της επιχειρηματικής δραστηριότητας από τη μια, και από την άλλη σε μία πρωτόγνωρη κρίση της Φιλελεύθερης Δημοκρατικής διακυβέρνησης με την άνοδο εθνικιστικών – ρατσιστικών και αυταρχικών ιδεών και καθεστώτων σ΄ ολόκληρο τον πλανήτη.
Είναι μεγάλο στοίχημα για τις προοδευτικές δυνάμεις στην Ελλάδα, να οδηγήσουν τη χώρα και τους πολίτες, στον κόσμο της ψηφιακής εποχής, με διαφανή και αξιοκρατικό τρόπο, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς.
*Ο Κώστας Ζαχαριάδης είναι τομεάρχης Εσωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ, βουλευτής στη Β1 εκλογική περιφέρεια βορείου τομέα Β Αθηνών