Το συμπέρασμα είναι προφανές και αναμφισβήτητο: Η 5η Νοεμβρίου του 2024, με τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές, σήμανε την αρχή μιας νέας σελίδας για την παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ κέρδισε τη λαϊκή ψήφο, το εκλεκτορικό σώμα, τη Βουλή και τη Γερουσία - η επικράτησή του υπήρξε κυριαρχική. Και αυτό του δίνει τη μεγαλύτερη δυνατή ευχέρεια επιλογών και στη διεθνή σκηνή. Πώς ακριβώς θα κινηθεί ο πρόεδρος Τραμπ στην πλανητική μεγάλη σκακιέρα θα φανεί μάλλον σύντομα. Ωστόσο, οι θέσεις που διακήρυξε προεκλογικά, μας δίνουν ήδη με σαφήνεια τη γενική κατεύθυνση. Και επιβάλλουν στον άλλον πόλο του Δυτικού Συστήματος, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, να ξαναδεί με τρόπο επείγοντα τη θέση της στον καινούργιο κόσμο που διαμορφώνεται - και να πάρει αποφάσεις!
Η Ένωση βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με νέα γεωστρατηγικά δεδομένα, σε έναν κόσμο που δεν μοιάζει καθόλου με εκείνον της πρώτης δεκαετίας του αιώνα μας. Και η αναμενόμενη διαφοροποίηση των πολιτικών της Ουάσιγκτον καθιστά τη γεωπολιτική ενηλικίωση της Ευρώπης απολύτως επείγουσα. Δεν μπορούμε πια να συνεχίσουμε αφήνοντας την άμυνά μας στην αμερικανική ομπρέλα και μόνον. Δεν έχουμε πλέον την πολυτέλεια να είμαστε απλώς καταναλωτές ασφαλείας, όταν γύρω και πολύ κοντά μας τρεις πόλεμοι εξελίσσονται (στην Ουκρανία, στη Γάζα και στο Σαχέλ) και ο κίνδυνος για περαιτέρω διάχυσή τους είναι υπαρκτός. Δεν είναι αποδεκτό να μην έχει συγκροτήσει η Ευρώπη ενιαία εξωτερική και αμυντική πολιτική, όταν: Το αμερικανικό ενδιαφέρον στρέφεται τώρα στον Ειρηνικό, οι προτεραιότητές του απομακρύνονται από την ήπειρό μας και οι διαθέσιμοι (για τα δικά μας πεδία ενδιαφέροντος) πόροι φαίνεται ότι θα περιοριστούν.
Οι BRICS, όπως κατέδειξε και η πρόσφατη σύνοδός τους στο Καζάν, διευρύνουν την επιρροή τους στον λεγόμενο Παγκόσμιο Νότο και εμφανίζουν ισχυρές αντιδυτικές ροπές. Στην Ανατολή αναδύονται δύο οικονομικές υπερδυνάμεις (η Κίνα και η Ινδία) και ο άτυπος σινορωσικός ευρασιατικός πόλος ενισχύεται σημαντικά. Αυτή η δύσκολη και περίπλοκη πραγματικότητα υπογραμμίζει την ανάγκη που περιέγραψε εύστοχα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης: ήρθε η ώρα να «ξυπνήσουμε» από τη γεωπολιτική μας αφέλεια!
Η Ευρώπη οφείλει να επιδείξει τόση τόλμη και αποφασιστικότητα, όση επιβάλλουν οι περιστάσεις. Να εξασφαλίσει τους αναγκαίους πρόσθετους πόρους, να διαμορφώσει ευέλικτους και αποτελεσματικούς μηχανισμούς για τη λήψη αποφάσεων στα θέματα της ενιαίας εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής, να κινηθεί με άλματα στο πεδίο της αμυντικής βιομηχανίας. Οι διακρατικοί ανταγωνισμοί, οι αγκυλώσεις του παρελθόντος και τα μικρά ή μεγάλα συμφέροντα δεν μπορεί πια να φρενάρουν αυτή την προσπάθεια! - είναι η ώρα να τελειώνουμε μαζί τους!
Την ίδια ακριβώς αποφασιστικότητα και πολιτική διορατικότητα χρειάζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση για να ανταποκριθεί και στα νέα δεδομένα των οικονομικών σχέσεων με την άλλη ακτή του Ατλαντικού. Η διακηρυγμένη πρόθεση του Ντόναλντ Τραμπ να επιβάλει δασμούς (και) στα ευρωπαϊκά προϊόντα θα επισύρει αντίμετρα από τις Βρυξέλλες και μπορεί να κλιμακωθεί σε εμπορικό πόλεμο, με βαριά αρνητικές συνέπειες για τον πληθωρισμό και για τους καταναλωτές, για την ανάπτυξη, τη βιομηχανία και την απασχόληση στην ήπειρό μας. Επιπλέον, προβλήματα θα γεννήσει και η απόσυρση των ΗΠΑ από την «πράσινη συμφωνία» για το κλίμα, την οποία έχει ήδη προαναγγείλει ο πρόεδρος Τραμπ: οι διαφορετικοί όροι παραγωγής θα πλήξουν την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων μας, θα ανοίξουν αλυσίδα δυσμενών επιπτώσεων στις οικονομίες μας και θα προκαλέσουν μια πολύ έντονη συζήτηση για το πόσο βάρος μπορεί να σηκώσει η ΕΕ στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης με αιτήματα για μετάθεση των κλιματικών στόχων. Η Ευρώπη πρέπει να δράσει άμεσα και καίρια, για να διασφαλίσει την οικονομική σταθερότητα και την αναπτυξιακή προοπτική της. Όπως το υποδεικνύει η Έκθεση Ντράγκι: Με μεγάλες επενδύσεις (δημόσιες και ιδιωτικές), με σταθερό προσανατολισμό στις νέες τεχνολογίες αιχμής, με βαθιές και εκτεταμένες αλλαγές παντού - στα οργανωτικά σχήματα, στις λειτουργίες και στις πολιτικές προτεραιότητές μας. Όλα αυτά προϋποθέτουν πολιτικές αποφάσεις και το ερώτημα που τίθεται είναι ποιος θα τις λάβει, με δεδομένο ότι στις δύο μεγαλύτερες χώρες της ΕΕ (Γερμανία, Γαλλία) η πολιτική κατάσταση είναι ασταθής και οι κυβερνήσεις αδύναμες. Σύμμαχος είναι, για άλλη μια φορά, η πίεση των αναγκών και η απαίτηση των πολιτών για αλλαγές.
Σε τούτη την πολύπλοκη πλανητική συγκυρία που διαμορφώθηκε μετά την αμερικανική εκλογή της 5ης Νοεμβρίου, η Ευρώπη πρέπει να κρατήσει ως οδηγό της εκείνες τις τέσσερις λέξεις του Θουκυδίδη: Οι καιροί ου μενετοί!
*Ο Δημήτρης Τσιόδρας είναι ευρωβουλευτής της ΝΔ.