Ο Καραμανλισμός είναι οι ιδέες του ή οι άνθρωποί του; Δεδομένης της άποψης του ότι η πολιτική είναι αποστολή και όχι επάγγελμα, εύκολα μαντεύει κανείς την απάντηση του ιδρυτή της Νέας Δημοκρατίας.
Και οι επίγονοί του, άλλωστε, δεν προσπάθησαν ποτέ να συγκροτήσουν μια συνεκτική ομάδα για κάθε πιθανή μελλοντική χρήση. Η καραμανλικήπτέρυγα της ΝΔ ως υλική υπόσταση εντάσσεται τα τελευταία χρόνια στην μυθολογία της παράταξης, που και αυτήξεθώριασε την περίοδο της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ, όταν ένα τμήμα της μεταλλάχθηκε στην «τρίτη συνιστώσα» της τότε κυβέρνησης.
Η εκλογή του Προκόπη Παυλόπουλου, ως καθόλου ουδέτερου Προέδρου της Δημοκρατίας, η υπουργοποίηση του Δημήτρη Παπαγγελόπουλου, η συμμαχίατου Πάνου Καμμένου, ο οποίος αυτοπροβαλλόταν ως καραμανλικός, με τον κ. Τσίπρα, και η στήριξη ενός περίγυρου με επικεφαλής τον Ευάγγελο Αντώναρο, στην τότε κυβέρνηση άγγιξε ευαίσθητες χορδές στην «γαλάζια» παράταξη.
Ο θαυμασμός για τον Τσίπρα και η επίμονη σιωπή
Όχι, όμως, τόσες όσες η επίμονη σιωπή του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή, η οποία συνοδευόταν από τη διάχυτη φημολογία ότι θαύμαζε τον δυναμισμό και το χάρισμα του Αλέξη Τσίπρα. Ενός αντιπάλου εωσφορικού για το συντηρητικό σύστημα της ΝΔ, αλλά όχι για πολλούς ψηφοφόρους του, οι οποίοι ήλπιζαν να απαλλαγούν από τον δυσβάστακτο ΕΝΦΙΑ, με έναν νόμο και ένα άρθρο.
Ο κ. Καραμανλής, επέτρεπε στις φήμες να κυκλοφορούν ανεμπόδιστα, αν και στις σπάνιες περιπτώσεις που μιλούσε ο ίδιος δεν χαριζόταν στον ΣΥΡΙΖΑ. Στο ακραία πολωμένο κλίμα του 2015, ενώ η κυβερνητική πλειοψηφία περίμενε με αγωνία την παρέμβαση του, μίλησε τελικά τρεις μέρες πριν το δημοψήφισμα, με τη φωτογραφία του Κωνσταντίνου Καραμανλή στο φόντο. Τάχθηκε υπέρ του «Ναι» και κατηγόρησε την τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ για «άφρονες επιλογές» που θα οδηγήσουν τη χώρα «σε περιπέτειες με μη αναστρέψιμες συνέπειες».
Η Συμφωνία των Πρεσπών και το τέλος της ασυλία από τον ΣΥΡΙΖΑ
Ανάλογη αγωνία διέτρεξε τη ΝΔ αναμένοντας την τοποθέτηση του για την Συμφωνία των Πρεσπών, τον Ιανουάριο του 2019. Τελικά, ο κ. Καραμανλής διένειμε μια γραπτή ανακοίνωση στην οποία επισήμαινε ότι συμφωνούσε με την κριτική της κυρίας Μπακογιάννη για το κεκτημένο του Βουκουρεστίου, «το οποίο δυστυχώς δεν αξιοποιήθηκε όπως έπρεπε». «Η κριτική της Νέας Δημοκρατίας για την προκείμενη συμφωνία είναι ισχυρή και πλήρως τεκμηριωμένη», πρόσθετε, μιλώντας για διαπραγμάτευση «αδικαιολόγητης βιασύνης» που δεν λάμβανε υπόψη «τις εύλογες ανησυχίεςτης μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών». Η δήλωσή του άφησε μια γλυκόπικρη γεύση στην ηγεσία και στους οπαδούς του κόμματος, που περίμεναν μια πιο στιβαρή υποστήριξη καθώς βρίσκονταν στα πρόθυρα της εξουσίας. Ήταν η εποχή των μεγάλων συλλαλητηρίων, όταν το «δάκρυ του Εθνάρχη» είχε αποκτήσει μεταφυσική υπόσταση.
Την επόμενη ημέρα, ο κ. Τσίπρας εξαπέλυσε σφοδρή προσωπική επίθεση εναντίον του, κατηγορώντας τον για τα υπέρογκα ελλείματα που οδήγησαν στα μνημόνια και για φυγομαχία μέσω των πρόωρων εκλογών. Τότε έλαβε τέλος ηασυλία του κ. Καραμανλή από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Έξι μήνες αργότερα, στις 26 Ιουνίου, λίγες ημέρες πριν από τις εθνικές εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019, ο κ. Καραμανλής μίλησε στο κατάμεστο Βελλίδειο και μετά από 10 χρόνια αποχής, είπε ακριβώς όσα περίμενενα ακούσει από εκείνον το κομματικό ακροατήριο. Σε κλίμα αποθέωσης, ξεσπάθωσε κατά όσων «έκαναν καριέρα τον αντιευρωπαϊσμό», και σχετικά με το Μακεδονικό τόνισε ότι «απειλές, εκβιασμοί, απόπειρες εκφοβισμού δεν μας πτοούν, δεν γίνονται δεκτές, επιστρέφονται στον αποστολέα!». «Είμαστε εδώ για να σφυρηλατούμε την εθνική ενότητα», τόνισε και κάλεσε σε συστράτευση στο πλευρό του Κυριάκου Μητσοτάκη. Τότε, ήταν πλέον ολοφάνερο ποιος θα κέρδιζε τις εκλογές.
Τα σενάρια για την Προεδρία
Τον Οκτώβριο του 2019, μίλησε ξανά στη Θεσσαλονίκη, ως κεντρικός ομιλητής μαζί με τον Προκόπη Παυλόπουλο, στην εκδήλωση για τα 80 χρόνια της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Η ομιλία του αφορούσε τα εθνικά θέματα, Πρέσπες και ελληνοτουρκικά, αλλά και το προσφυγικό. Η θητεία του κ. Παυλόπουλου έληγε σε μερικούς μήνες και τα σενάρια γιααντικατάσταση του από τον κ. Καραμανλή αναζωπυρώθηκαν. Τον Ιανουάριο του 2020 Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξελέγη η Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
Στα εσωκομματικά της ΝΔ ο κ. Καραμανλής στήριξε στην ηγεσία της κατά σειρά, τον Αντώνη Σαμαρά, τον Ευάγγελο Μεϊμαράκη και τον Κυριάκο Μητσοτάκη -αυτόν με τηλεοπτική δήλωση, αλλά και δηλώνοντας σε ιδιωτικές συζητήσεις ότι «ο Κυριάκος πρέπει να έχει τη ευκαιρία του». Μάλιστα, όταν η σημερινή κυβέρνηση αντιμετώπισε πολιτικές δυσκολίες με την απόφαση της να «παγώσει» την ψήφιση των μνημονίων με τη Βόρεια Μακεδονία το καλοκαίρι του 2021, το Μέγαρο Μαξίμου γνωστοποίησε το δείπνο των ζευγών Μητσοτάκη και Καραμανλή, στην οικία του Πρωθυπουργού στον Λυκαβηττό, ως δείγμα καλών σχέσεων και συναντίληψης.
Η διαφοροποίηση για τις παρακολουθήσεις
Η υπόθεση των παρακολουθήσεων δημοσιογράφων και πολιτικών, διατάραξε σοβαρά την, έως τότε, ομαλή σχέση του πρώην με τον νυν Πρωθυπουργό. Όταν ο κ. Καραμανλής μίλησε στην εκδήλωση μνήμης του Γιάννη Κεφαλογιάννη στα Ανώγεια άνοιξε τον ασκό του Αιόλου, και οι άνεμοι στράφηκαν εναντίον του από την ίδια του την παράταξή.
‘Ολες οι μελανές σελίδες της πρωθυπουργίας του ήρθαν στο προσκήνιο. Πολλοί θυμήθηκαν το σκάνδαλο υποκλοπών Vodafone και τον νεκρόΤσαλικίδη -μια υπόθεση που παραμένει ακόμα σκοτεινή, τον διορισμό του Δημήτρη Παπαγγελόπουλου ως διοικητή της ΕΥΠ, το επιχείρημα για το νόμιμο και το ηθικό, το 2008, στη ΔΕΘ, την οποία είχε επισκιάσει το θέμα του Βατοπεδίου, τα πάσης φύσεως σκάνδαλα της διακυβέρνησης του, τις διαβεβαιώσεις για τη «θωρακισμένη οικονομία», στην επόμενη, την τελευταία του ΔΕΘ.
Θυμήθηκαν τη χρεοκοπία και την άρνησή του να αναγνωρίσει την ευθύνη του για μια εμπειρία που τραυμάτισε όλους τους Έλληνες. Το σκάνδαλο της Novartis, που συγκλόνισε τον πολιτικό κόσμο αλλά ειδικά την δική του παράταξη, για το οποίο δεν είπε λέξη. Ακόμα και τα στερεότυπα που τον ακολουθούν, ότι δενεργαζόταν πολύ και ότι προτιμούσε τις εξόδους με φίλους σε χασαποταβέρνες.
Ο αναχωρητισμός την εποχή του Κωνσταντίνου Καραμανλή έχτιζε μύθους. Σήμερα, καταστρέφει καριέρες. Ο Αντώνης Σαμαράς, δεν έπαψε ποτέ να είναι παρών στις εξελίξεις και να λέει ανοιχτά τη γνώμη του, σε συνεντεύξεις αλλά κυρίως στα ετήσια συνέδρια της ΝΔ, ακόμα και όταν δεν στοιχιζόταν πίσω από τον κ. Μητσοτάκη.
«Οι πρώην Πρωθυπουργοί δικαιούνται να έχουν τις απόψεις τους», ήταν η μόνιμη επωδός των στελεχών του Μεγάρου Μαξίμου, όταν έρχονταν σε αμηχανία είτε εξαιτίας της ουσίας όσων έλεγε ο κ. Σαμαράς είτε επειδή οι σύνεδροι τον χειροκροτούσαν παρατεταμένα, με μεγάλο ενθουσιασμό.
Ο κ. Καραμανλής δεν έδειξε ανάλογη μέριμνα για τη δική του υστεροφημία. Άφησε τον χρόνο να θεραπεύσει τα τραύματα, έχοντας ίσως κατά νου τον θείο του. Μόνο που στην ψηφιακή εποχή ο χρόνος δεν κυλάει σαν καθαρτήριος χείμαρρος, αλλά διασκορπίζεται σε αδιάκριτες ακολουθίες bit που αποθηκεύονται σε εκατομμύρια ηλεκτρονικούς εγκεφάλους, για πάντα.
Η τιθάσευση αυτής της νέας πραγματικότητας απαιτεί προσπάθεια, επιμονή, και γερό στομάχι. Αν ο πρώην Πρωθυπουργός πίστευε ότι η σιωπή του θα τον μετέτρεπε σε εθνικό κεφάλαιο, πλανήθηκε. Με κάθε του εμφάνιση αντί να προσθέτει κάτι στον εαυτό του, μοιάζει να αφαιρεί, σαν να έχει αυτουπονομεύσεικάθε μελλοντική του παρουσία.
Ο Μητσοτάκης και οι πρώην
Ο κ. Μητσοτάκης έχει μια ιδιόρρυθμη σχέση με τους δύο πρώην πρωθυπουργούς. Τα σκαμπανεβάσματα με τον κ. Σαμαρά ξετυλίγονται στο προσκήνιο. Ο κ. Καραμανλής είναι άλλη περίπτωση.
Η εκδήλωση στα Ανώγεια ήταν προγραμματισμένη πολλούς μήνες πριν ξεσπάσει το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων. Την παραμονή, ωστόσο, ορισμένοι θέλησαν να πάρουν μια ιδέα για το τι θα πει. Ο πρώην πρωθυπουργός, όπως μεταφέρουν, τους έλεγε ότι θα πει ότι λέει συνήθως και οι συνομιλητές του σκέφτηκαν τα εθνικά θέματα στον απόηχο και της ομιλίας του στο Μέγαρο Μουσικής την 1η Ιουνίου. Παράλληλα, απέτρεψε την κάθοδο στην Κρήτη όσων βουλευτών τον ρώτησαν ανθέλει να βρίσκονται στο ακροατήριο. Λέγεται ότι ένας από αυτούς που του τηλεφώνησαν ήταν ο εξάδελφός του, υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, ο οποίος μετέφερε τις καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις του στο Μέγαρο Μαξίμου.
Ο αιφνιδιασμός του Μεγάρου Μαξίμου
Όταν πληροφορήθηκαν στο πρωθυπουργικό επιτελείο ότι ο κ. Καραμανλής διαφοροποιήθηκε από τα δύο βασικά επιχειρήματα του κ. Μητσοτάκη, χαρακτηρίζοντας παράνομες τις παρακολουθήσεις και τονίζοντας ότι το απόρρητο υποτάσσεται στην ανάγκη κάθαρσης του δημόσιου βίου, αιφνιδιάστηκαν. «Κινήθηκαν ήδη όλες οι διαδικασίες για να δοθούν πλήρεις απαντήσεις», με σεβασμό στις προβλέψεις του νόμου για το απόρρητο, του απάντησαν αμέσως «κυβερνητικές πηγές»,με μετρημένη οργή, εγκαταλείποντας την ουδετερότητα τους για τους πρώην Πρωθυπουργούς.
Η σχέση Μητσοτάκη – Καραμανλή άρχισε να κοχλάζει επικίνδυνα. Όπως συνάγεται από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, ο Πρωθυπουργός θεώρησε πισώπλατη μαχαιριά την κριτική του πρώην, σε μια τόσο δύσκολη στιγμή για τον ίδιο και την κυβέρνηση. Υπουργοί και βουλευτές της ΝΔ έλεγαν ότι ο πρώην Πρωθυπουργός έκανε λάθος, ότι δεν εκτίμησε σωστά την κατάσταση, ότι έγινε αιτία να πανηγυρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ.
Η ομιλία του κ. Καραμανλή στα Ανώγεια έγινε στις 31 Αυγούστου. Την 1ηΣεπτεμβρίου, ο κ. Μητσοτάκης περιόδευσε στις Σέρρες, όπου τον υποδέχθηκε ο Κώστας Αχιλλέα Καραμανλής. «Καλώς ήρθατε στη γενέτειρα του Κωνσταντίνου Καραμανλή και θέλω να γνωρίζετε ότι όλοι οι νεοδημοκράτες είμαστε μία γροθιά μαζί σας», του είπε. Ο δήμαρχος της πόλης Αλέξανδρος Χρυσάφης του χάρισε μια φωτογραφία, στην οποία απεικονίζονταν μια συνάντηση του με τον ιδρυτή της ΝΔ όταν ο κ. Μητσοτάκης ήταν παιδί. Και ο Πρωθυπουργός, δεν παρέλειψε να κάνει τις δέουσες αναφορές στον Καραμανλή και στην σπουδαία κληρονομιά του.
Λίγοι στο εσωτερικό της ΝΔ προσπάθησαν να δικαιολογήσουν τον πρώην Πρωθυπουργό, λέγοντας ότι για εκείνον το θέμα των υποκλοπών είναι πολύ προσωπικό και ευαίσθητο, και ότι όταν έπεσε θύμα παρακολούθησης από τους Αμερικανούς κανένας δεν του συμπαραστάθηκε . Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου δήλωσε ότι ο κ. Καραμανλής «είπε το αυτονόητο» και ότι «κινείται στην ίδια γραμμή με την κυβέρνηση» και έκλεισε το θέμα.
Τίποτα το αυτονόητο, όμως, δεν υπήρχε στην παρέμβαση του κ. Καραμανλή, ως πολύπειρος πολιτικός λογικά θα είχε μετρήσει την κάθε του λέξη προτού εγκαταλείψει την μακαριότητα του πρώην.Σε έναν κλειστό κύκλο υπουργών κυκλοφορεί ότι ο κ. Μητσοτάκης δεν ήθελε να τον προσκαλέσει το Σάββατο στην ομιλία του στη ΔΕΘ, όμως τελικά υποχώρησε για να μην ρίξει και άλλο λάδι στη φωτιά.
Αλλά και ο κ. Καραμανλής, όταν το Βελλίδειο σηκώθηκε όρθιο για να χειροκροτήσει τον Πρωθυπουργό, χτύπησε χαλαρά μια δυο φορές τα χέρια του και έπειτα στάθηκε ακίνητος. Η εικόνα του σήκωσε νέο κύμα σχολίων, μαζί με τη διαρροή για το δείπνο του με τον κ. Σαμαρά στη Θεσσαλονίκη.
Η αντίδραση του κ. Καραμανλή μοιάζει να μην κρύβει μόνο μια πολιτική διαφωνία αλλά ψυχική απόσταση από τη διακυβέρνηση Μητσοτάκη. Ο σημερινός πρωθυπουργός δεν αντιμετωπίζει εσωκομματική αντιπολίτευση, στην ΝΔ δεν υπάρχει δελφίνος με συγκροτημένη ομάδα που να τον απειλεί. Ο πρώην Πρωθυπουργός δεν πρόκειται να υποδαυλίσει καμία κίνηση εναντίον του, και όπως ήρθαν τα πράγματα ανοίγει διάπλατα τον δρόμο για τον Κώστα Αχιλλέα Καραμανλή, με τον οποίο διατηρεί μια αδιατάρακτα καλή σχέση.
Ο άλλος Καραμανλής
Ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών ξεκίνησε αθόρυβα την πολιτική του καριέρα, στη σκιά όχι του εξαδέλφου του πρώην Πρωθυπουργού, αλλά του πατρός του. Όσοι τον γνωρίζουν λένε ότι από τότε έχει βελτιωθεί πολύ, χωρίς θόρυβο, στο παρασκήνιο. Είναι ο μοναδικός υπουργός στον οποίο έχει εκχωρηθεί πλήρηςαυτονομία κινήσεων από τον ο κ. Μητσοτάκη, και εκείνος τη χρησιμοποιεί αποτελεσματικά αλλά μόνο στο πλαίσιο του χαρτοφυλακίου του. Στηρίζει τοκόμμα και την κυβέρνηση σε δύσκολες στιγμές. Στο μεγάλο συλλαλητήριο της Θεσσαλονίκης, συμμετείχε μαζί με τον πατέρα του Αχιλλέα και φωτογραφήθηκαν στο άγαλμα του Κωνσταντίνου Καραμανλή, γεγονός που πήρε μεγάλη δημοσιότητα. Προβάλλει την καραμανλική κληρονομιά του, από τα social media με τη φειδώ του γνήσιου κληρονόμου.
Η υπονόμευση της ΝΔ από ένανΚαραμανλή θεωρείται αδιανόητη για τηνπαράταξη, και ο κ. Μητσοτάκης έχοντας τον έναν Καραμανλή ως αντίβαρο στον άλλο, διατηρεί ακλόνητη την ισορροπία στην Νέα Δημοκρατία.
Το ίδιο κάνει και με την Όλγα Κεφαλογιάννη, η οποία το 2019 απαίτησε υπερυπουργείο Τουρισμού και Πολιτισμού και έμεινε εκτός κυβέρνησης. Η σχέση της με τον κ. Μητσοτάκη δεν εξομαλύνθηκε,όπως έδειξε η έντονη αντίδρασή της στο ενδεχόμενο να αντικατασταθεί στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας. Στη συνέχεια διαφοροποιήθηκε και στο θέμα του απορρήτου.
«Το απόρρητο, με πολύ συγκεκριμένες δικλίδες ασφαλείας, θα πρέπει να μπαίνει σε δεύτερη μοίρα, γιατί προέχει η προάσπιση των δημοκρατικών θεσμών και του Συντάγματος. Όταν λέμε όλα στο φως δεν μπορούμε μετά να οχυρωνόμαστε πίσω από το απόρρητο», δήλωσε η βουλευτής της ΝΔ και πρώην υπουργός στο KontraΝews. Από το Μέγαρο Μαξίμου δεν υπήρξε καμία αντίδραση, αλλά η τοποθέτηση του εξαδέλφου της Γιάννη Κεφαλογιάννη ως προέδρου της Εξεταστικής Επιτροπής για το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων, έστειλε το μήνυμα στο εσωτερικό του κόμματος.
Η κυρία Κεφαλογιάννη έχει φιλοδοξίες και δεν τις κρύβει. Το ίδιο και ο Κώστας Αχιλλέα Καραμανλής. Η πρώτη, όμως, δεν διαθέτει επαρκή στήριξη για να τις υλοποιήσει και ο δεύτερος χρειάζεται χρόνο, προκειμένου να ωριμάσουν οι συνθήκες μιας ομαλής διαδοχής και μετάβασης σε μια νεότερη γενιά. Αυτή τη στιγμή, ο μόνος που δημιουργεί πρόβλημα στον κ. Μητσοτάκη είναι ο πρώην Πρωθυπουργός Καραμανλής, όχι επειδή θα ξεκινήσει καμιά πολιτική βεντέτα, αλλά γιατί οι απόψεις του εκφράζουν ένα μικρό κομμάτι της Κεντροδεξιάς, στο οποίο το προφίλ του Πρωθυπουργού έχει υποστεί πλήγμα. Το ρυάκι της δυσαρέσκειας μπορεί να στερέψει ή να ενωθεί με άλλα, μέσα στον δύσκολο χειμώνα, και να φουσκώσει. Η εξουσία δεν είναι πάντα συγκολλητική ουσία για τα κόμματα.