Η προεκλογική δέσμευση του πρωθυπουργού το 2023 για κατώτατο μισθό 950 ευρώ το 2027 έχει αποτελέσει εθνικό στόχο, εμπνέοντας εργοδότες και εργαζόμενους για ένα καλύτερο αύριο. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Οι εργαζόμενοι αντλούν έμπνευση από την προσδοκώμενη αύξηση στο πραγματικό τους εισόδημα, ενώ οι εργοδότες μπορούν να προγραμματίσουν τις προσλήψεις τους με μεγαλύτερη βεβαιότητα. Η οικονομία συνολικά επωφελείται από την ξεκάθαρη πορεία που ανοίγεται μπροστά της. Η σημασία της τήρησης μιας τέτοιας δέσμευσης δεν μπορεί να υποβαθμιστεί, καθώς προσφέρει σταθερότητα και εμπιστοσύνη στην αγορά εργασίας.
Η αξιοπιστία μιας τέτοιας δέσμευσης δεν είναι, βέβαια, αυτονόητη. Ας θυμηθούμε την υπόσχεση του ΣΥΡΙΖΑ για κατώτατο μισθό 751 ευρώ το 2015, ή και τις υποσχέσεις του ΠΑΣΟΚ το 2009 ότι «λεφτά υπάρχουν».
Ένα σύστημα διαμόρφωσης του κατώτατου μισθού έχει πλεονέκτημα όταν είναι αξιόπιστο, δίνοντας ορίζοντα προβλεψιμότητας στους εργοδότες από τη μία πλευρά, αλλά και προστατεύοντας τα πραγματικά εισοδήματα των εργαζομένων και δίνοντας ελπίδα για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου από την άλλη.
Τι θα συμβεί μετά το 2027; Στο πλαίσιο αυτό έρχεται η ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τον κατώτατο μισθό και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, με τις εξής παρεμβάσεις:
Πρώτον, με νόμο του κράτους, ο κατώτατος μισθός δεν θα επιτρέπεται πλέον να μειωθεί.
Δεύτερον, επεκτείνεται ο κατώτατος μισθός και στους δημοσίους υπαλλήλους.
Τρίτον, ξεκινά διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους για την εκπόνηση εθνικού σχεδίου εντός του 2025 για την επέκταση των συλλογικών συμβάσεων.
Και τέταρτον, υιοθετείται το σύστημα διαμόρφωσης κατώτατου μισθού της Γαλλίας για την περίοδο μετά το 2027. Το νέο σύστημα στοχεύει να διασφαλίσει ότι ο κατώτατος μισθός θα αυξάνεται με τρόπο που προστατεύει τα οικονομικά των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και ενισχύει τη βιωσιμότητα της οικονομίας.
Σύμφωνα με αυτό, η αύξηση στον κατώτατο μισθό θα διαμορφώνεται με βάση μία φόρμουλα, που θα βασίζεται σε δύο παραμέτρους.
Η πρώτη αφορά τον δείκτη τιμών καταναλωτή, ο οποίος αντανακλά τις δαπάνες των νοικοκυριών που βρίσκονται στο χαμηλότερο 20% των εισοδημάτων. Δηλαδή όσο αυξάνονται οι τιμές του καλαθιού των πιο ευάλωτων συμπολιτών μας, τόσο θα αυξάνεται και ο κατώτατος μισθός. Με αυτόν τον τρόπο, ο κατώτατος μισθός θα είναι ευθυγραμμισμένος με τις ανάγκες αυτών που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη οικονομική δυσχέρεια, προσφέροντας θωράκιση απέναντι στην ακρίβεια.
Η δεύτερη παράμετρος της φόρμουλας θα βασίζεται στην παραγωγικότητα της οικονομίας, όπως αυτή αποτυπώνεται στη βελτίωση της αγοραστικής δύναμης του μέσου μισθού. Όσο αυξάνεται η παραγωγικότητα της οικονομίας, τόσο θα αυξάνεται και ο κατώτατος μισθός, διασφαλίζοντας ότι η ανάπτυξη της οικονομίας αντανακλάται και στις απολαβές των εργαζομένων.
Όποιος πιστεύει ότι οι μισθοί θα έπρεπε να αυξάνονται ταχύτερα του πληθωρισμού και της παραγωγικότητας, απλώς κοροϊδεύει τον κόσμο, διότι αργά ή γρήγορα η οικονομία οδηγείται σε αδιέξοδο, με τεράστιο κοινωνικό κόστος για τον κόσμο της εργασίας, όπως ανακαλύψαμε από την εμπειρία της κρίσης. Δεν θα επιτρέψουμε επιστροφή στα λάθη του παρελθόντος.
Το νέο αυτό πλαίσιο παρουσιάζει ένα επιπλέον πλεονέκτημα: αφαιρεί τη δυνατότητα πολιτικού επηρεασμού στον καθορισμό του κατώτατου μισθού. Η ανεξαρτησία του μηχανισμού καθορισμού θα δώσει στις επιχειρήσεις και στους εργαζόμενους την απαραίτητη βεβαιότητα για τον μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο προγραμματισμό τους, προάγοντας την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια στην αγορά εργασίας.
Με την προβλεψιμότητα της φόρμουλας, οι επιχειρήσεις θα έχουν τη δυνατότητα να σχεδιάζουν με μεγαλύτερη σιγουριά τις μελλοντικές τους κινήσεις, γνωρίζοντας ότι οι μισθολογικές αυξήσεις δεν θα υπόκεινται σε απρόβλεπτες αλλαγές πολιτικών αποφάσεων. Οι εργαζόμενοι, από την πλευρά τους, θα νιώθουν ασφαλείς πως οι αποδοχές τους θα είναι επαρκείς για να αντεπεξέλθουν στις οικονομικές προκλήσεις ακόμη και σε περιόδους αυξημένου πληθωρισμού.
Σε μια εποχή που οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες μεταβάλλονται με ταχύτατους ρυθμούς, η θέσπιση ενός τέτοιου συστήματος αποτελεί μια προοδευτική και συνάμα ρεαλιστική προσέγγιση. Στόχος του συστήματος είναι η ενίσχυση της διαφάνειας και η εξασφάλιση ενός δίκαιου μισθολογικού πλαισίου που ανταποκρίνεται στις πραγματικές συνθήκες της οικονομίας και της κοινωνίας.
Η ελληνική κυβέρνηση δεν προκρίνει την επιστροφή της διαμόρφωσης του κατώτατου μισθού στους κοινωνικούς εταίρους. Πρώτον, σε 22 από τις 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο κατώτατος μισθός καθορίζεται νομοθετικά και όχι μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων. Η νομοθετική ρύθμισή του μέσω ενός αντικειμενικού μηχανισμού εξασφαλίζει μεγαλύτερη σταθερότητα και ανεξαρτησία από πιέσεις που μπορούν να προκύψουν από κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες.
Δεύτερον, οι κοινωνικοί εταίροι έχουν τον θεσμικό τους ρόλο, αλλά δεν εκπροσωπούν όλες τις κοινωνικές ομάδες. Για παράδειγμα, δεν περιλαμβάνουν τους συνταξιούχους ή τους ανέργους. Η διαμόρφωση του κατώτατου μισθού πρέπει να λαμβάνει υπόψη το σύνολο της κοινωνίας και όχι μόνο τις ομάδες που συμμετέχουν σε αυτές τις διαπραγματεύσεις.
Τρίτον, οι κοινωνικοί εταίροι έχουν έτσι κι αλλιώς τη δυνατότητα να συμφωνήσουν σε υψηλότερους μισθούς μέσω συλλογικών συμβάσεων, όπως ήδη γίνεται σε κλάδους όπως ο τουρισμός. Η ύπαρξη ενός νομοθετικά καθορισμένου κατώτατου μισθού λειτουργεί ως βάση πάνω στην οποία οι εκπρόσωποι των εργαζομένων μπορούν να χτίσουν καλύτερες συμφωνίες με τους εργοδότες.
Τέλος, είναι σημαντικό να μην επαναλάβουμε τα λάθη που οδήγησαν στην οικονομική κρίση. Η εφαρμογή ενός αντικειμενικού και σταθερού μηχανισμού διασφαλίζει την οικονομική σταθερότητα και αποτρέπει τις ανατροπές που θα μπορούσαν να πλήξουν την αγορά εργασίας.
Τι κάνουμε όμως σε περίπτωση εκτάκτων αναγκών (όπως, για παράδειγμα, μια πανδημία);. Κάθε φόρμουλα έχει και τις λεγόμενες ρήτρες διαφυγής. Στην προτεινόμενη διαδικασία η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων μελετά συγκεκριμένα κριτήρια και, κατ’ εξαίρεση, σε έκτακτες περιπτώσεις, προτείνει τη μη εφαρμογή της φόρμουλας. Ακολουθεί μια διαδικασία διαβούλευσης παρόμοια με τη σημερινή.
Οι εργαζόμενοι και τα νοικοκυριά πέρασαν δύσκολα χρόνια τη δεκαετία της κρίσης, όταν μειώθηκε ο κατώτατος μισθός. Δεν πρέπει ποτέ να επιτρέψουμε να επανέλθουμε σε μια τέτοια κατάσταση. Η εισαγωγή μιας αντικειμενικής φόρμουλας είναι ένα από τα εχέγγυα διατήρησης της οικονομικής ευημερίας της χώρας μας.