Τι έδειξε η κρίσιμη, όντως, Σύνοδος του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη για τα ελληνοτουρκικά; Οταν κατέπεσε ο «κουρνιαχτός» φάνηκε ότι η Ελλάδα ενισχύει τον ρόλο της, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν περιορίστηκε στα ανταλλάγματα για Σουηδία-Φινλανδία.
Ο Ταγίπ Ερντογάν, μετά από «ανατολίτικο παζάρι» ημερών, πήρε όντως αρκετά από αυτά που ήθελε για να άρει το βέτο του ως προς την ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, λίγες ώρες αργότερα, τα πράγματα ήρθαν στις πραγματικές τους διαστάσεις.
Αρκεί ένας ψύχραιμος απολογισμός επί πραγματικών γεγονότων:
Ο Τούρκος πρόεδρος δεν αναφέρθηκε ούτε για μια στιγμή στις ανιστόρητες αιτιάσεις του για τα νησιά του Αιγαίου. Μίλησε ελάχιστα και επικεντρώθηκε στα θέματα που απασχολούσαν τη Σύνοδο της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Βλέπετε, άλλο οι κορώνες για εσωτερική κατανάλωση, άλλο μια διεθνής συμμαχία με όρους και κανόνες.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, απέφυγε να αναφερθεί ευθέως στην Τουρκία, ωστόσο πέταξε τα καρφιά του προς τον Ερντογάν, κάνοντας λόγο για καιροσκοπισμό στη στάση έναντι Φινλανδίας και Σουηδίας. «Θέλω να εκφράσω την ικανοποίησή μου για το γεγονός ότι σήμερα η Συμμαχία θα απευθύνει πρόσκληση στη Φινλανδία και στη Σουηδία να γίνουν το 31ο και το 32ο μέλος της Συμμαχίας. Τελικά πρυτάνευσε η κοινή λογική και το καλό της Συμμαχίας και ξεπεράστηκαν οι όποιες καιροσκοπικές και ωφελιμιστικές συμπεριφορές». για να προσθέσει: «Δεν χρειαζόμαστε καμία άλλη πηγή αστάθειας εντός της Συμμαχίας».
Μητσοτάκης: Είναι παρά πολύ κρίσιμο οι κυρώσεις που αποφασίζονται να εφαρμόζονται από όλα τα μέλη
Στην τοποθέτησή του ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέδειξε πόσο σημαντικό είναι το γεγονός ότι η Συμμαχία επέδειξε ενότητα, ταχύτητα και αποφασιστικότητα στην αντιμετώπιση της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και τόνισε την ανάγκη ότι θα πρέπει να συνεχίσει προς την κατεύθυνση αυτή.Υπογράμμισε δε ότι είναι παρά πολύ κρίσιμο για ουσιαστικούς και συμβολικούς λόγους οι κυρώσεις που αποφασίζονται να εφαρμόζονται από όλα τα μέλη.
Ταυτόχρονα, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε σημαντικές κατ' ιδίαν συναντήσεις με τους πρωθυπουργούς της Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον, Καναδά, Τζαστίν Τριντό, Σουηδίας Μαγκνταλένα Άντερσον και Αυστραλίας, Αντονι Αλμπανέζε.
Οι συστάσεις Μισέλ σε Ερντογάν: Οι διαφορές να επιλύονται ειρηνικά
Στη συνέχεια, τη σκυτάλη πήρε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, ο οποίος κατά τη συνάντησή του με τον Τούρκο πρόεδρο του έκανε για μια ακόμη φορά σύσταση ότι οι όποιες διαφορές θα πρέπει να επιλύονται ειρηνικά. «Εξέφρασα τη βαθιά μου ανησυχία για τις πρόσφατες εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι διαφορές μπορούν να επιλυθούν μόνο ειρηνικά και με αποκλιμάκωση. Η διατήρηση ανοικτών διαύλων επικοινωνίας είναι ζωτικής σημασίας», έγραψε ο Σαρλ Μισέλ στο Twitter αμέσως μετά τη συνάντησή του με τον Τούρκο πρόεδρο, στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη.
Μπάιντεν σε Ερντογάν: «Να διατηρηθεί η σταθερότητα στο Αιγαίο»
Αλλά και ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, που συνάντησε επί μία ώρα σχεδόν τον Ερντογάν, απηύθυνε σαφές μήνυμα «να διατηρηθεί η σταθερότητα στο Αιγαίο και τη Συρία».
Η ανακοίνωση του Λευκού Οίκου:
«Ο πρόεδρος Μπάιντεν καλωσόρισε την τριμερή συμφωνία της Τουρκίας με τη Φινλανδία και τη Σουηδία που ανοίγει τον δρόμο για τους Συμμάχους για την πρόσκλησή τους σε συμμετοχή στο ΝΑΤΟ. Οι ηγέτες συζήτησαν για τη διαρκή υποστήριξή τους στην Ουκρανία και την άμυνά της έναντι της ρωσικής επιθετικότητας, όπως και για τη σημασία να απομακρυνθούν τα ρωσικά εμπόδια για την εξαγωγή των ουκρανικών σιτηρών.Επίσης, συζήτησαν για τη σημασία της διατήρησης της σταθερότητας στο Αιγαίο και τη Συρία. Ο πρόεδρος Μπάιντεν επανέλαβε την επιθυμία του να διατηρηθούν οι δημιουργικές διμερείς σχέσεις, και οι ηγέτες συμφώνησαν στη σημασία της διαρκούς στενής επικοινωνίας μεταξύ των κυβερνήσεων»
Επιπλέον, μέχρι στιγμής, από τη συνάντηση Μπάιντεν-Ερντογάν, δεν έχει προκύψει μέχρι στιγμής ότι ο Τούρκος πρόεδρος έθεσε θέμα εκσυγχρονισμού των F-16 που διαθέτει, ζήτημα για το οποίο, σε κάθε περίπτωση, τον τελικό λόγο έχει το Κογκρέσο.
Το αίτημα της Αθήνας για αγορά F-35
Αντ' αυτού, η κυβέρνηση της Αθήνας καταθέτει επίσημο αίτημα προς τις ΗΠΑ για αγορά 20+20 υπερσύγχρονων αμερικανικών αεροσκαφών F-35. Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, πρόκειται για ένα ζήτημα του υπουργείου Εθνικής Άμυνας και για μια διαδικασία που είναι δρομολογημένη εδώ και καιρό. Πρόκειται δε, για την υπογραφή και την αποστολή του Letter of Request (LoR) που είναι το πρώτο βήμα σε μια μακρά διαδικασία.
Κυβερνητικές πηγές: Γιατι η συμφωνία συνιστά αναδίπλωση της Τουρκίας
Κυβερνητικές πηγές εξηγούσαν εξάλλου, γιατί η τριμερής συμφωνία που επετεύχθη χθες στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ είναι θετική για τη θέση της Ευρώπης στη συμμαχία, χωρίς να επηρεάζει τις σχέσεις με την Τουρκία.
Η συμφωνία μεταξύ Φινλανδίας, Σουηδίας και Τουρκίας, η οποία δρομολογεί τη διαδικασία για την ένταξη των δύο σκανδιναβικών χωρών στο NATO, συνιστά ουσιαστικά μια αναδίπλωση της Τουρκίας, η οποία είχε εντείνει τη ρητορική της τους τελευταίους μήνες, χωρίς όμως να αποσπά κάτι ιδιαίτερα θεμιτό από πλευράς της, και δεν θίγει με οποιονδήποτε τρόπο τα συμφέροντα της Ελλάδας, ούτε μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας.
Συγκεκριμένα, η συμφωνία κάνει, κατ' αρχάς, ρητή αναφορά στην ιδρυτική συνθήκη του ΝΑΤΟ, η οποία τόσο στο προοίμιο όσο και στο πρώτο άρθρο αναφέρεται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και στην ειρηνική επίλυση των διαφορών, κάτι που οφείλει να πράξει η Τουρκία.
Το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου αφορά ζητήματα καταπολέμησης της τρομοκρατίας, κάτι που αποτελούσε τη βασική προτεραιότητα της τουρκικής κυβέρνησης, προφανώς για εσωτερική κατανάλωση.
Οι διεκδικήσεις της Τουρκίας από Σουηδία και Φινλανδία για τις κουρδικές τρομοκρατικές οργανώσεις
Επί των σημείων αυτών συγκρατούνται δύο σημαντικές παράμετροι:
- Στην παράγραφο 4 επισημαίνεται ότι η Σουηδία και η Φινλανδία θα σταματήσουν να παρέχουν υποστήριξη στις κουρδικές οργανώσεις στη Συρία (YPD/PYG), καθώς και στο κίνημα του Fetullah Gülen, το οποίο, όπως επισημαίνεται στο κείμενο, περιγράφεται στην Τουρκία, και κατ' επέκταση όχι στη Σουηδία και στη Φινλανδία ως «FETO». Δεν γίνεται καμία διασύνδεση των εν λόγω κουρδικών οργανώσεων με την τρομοκρατία, κάτι που αποτελεί πάγιο αίτημα της Τουρκίας, το οποίο, όμως, δεν βρίσκει ανταπόκριση.
- Στην παράγραφο 5 γίνεται αναφορά στο ΡΚΚ, οργάνωση η οποία έχει αναγνωρισθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως τρομοκρατική.
- Επίσης, στην παράγραφο 8, σημείο 3, γίνεται αναφορά σε δυνατότητα έκδοσης υπόπτων για τρομοκρατία από τη Σουηδία και τη Φινλανδία προς την Τουρκία, αλλά υπάρχει ρητή πρόβλεψη ότι αυτές, εφόσον υλοποιηθούν, θα γίνουν μόνο με σεβασμό στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τις εκδόσεις.
Αμυντική συνεργασία και εξαγωγές όπλων, τα «θέλω» της Τουρκίας από Σουηδία και Φινλανδία
Αναφορικά με τις εξαγωγές οπλικών συστημάτων, σημειώνεται ότι στο κείμενο δεν γίνεται καμία αναφορά στις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει τόσο η Σουηδία όσο και η Φινλανδία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες εξακολουθούν να ισχύουν.
Υπενθυμίζεται ότι οι άδειες για την εξαγωγή οπλικών συστημάτων είναι εθνική απόφαση και όχι ευρωπαϊκή. Τέλος, επισημαίνεται ότι υπάρχουν χώρες-σύμμαχοι εντός του ΝΑΤΟ, οι οποίες έχουν σταματήσει τις εξαγωγές οπλισμού προς την Τουρκία.
Η πραγματικότητα είναι ότι σε κάθε περίπτωση οι δύο σκανδιναβικές χώρες παραδοσιακά δεν διαδραματίζουν ιδιαίτερα μεγάλο ρόλο στα εξοπλιστικά προγράμματα της Άγκυρας.
Η αξία των πωλήσεων της Σουηδίας στην Τουρκία για ολόκληρη την πενταετία 2015-19 μετά βίας υπερβαίνει τα 50 εκατ. ευρώ (με τη σημερινή ισοτιμία κορώνας-ευρώ). Οι σουηδικές εξαγωγές προς την Τουρκία αποτελούν πολύ μικρό μέρος των συνολικών πωλήσεων όπλων από τη Στοκχόλμη, οι οποίες το 2020 ξεπέρασαν τα 1,52 δισ. ευρώ. Ενδεικτικό είναι επίσης ότι μεταξύ 2015 και 2019 η γειτονική μας χώρα ήταν μόλις ο 25ος μεγαλύτερος αγοραστής σουηδικών όπλων.
Παραπλήσια είναι η εικόνα όσον αφορά την εξοπλιστική συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Φινλανδίας. Το 2019 και το 2020 οι πωλήσεις όπλων στην Τουρκία αθροιστικά διαμορφώθηκαν στα 5,1 εκατομμύρια ευρώ.
Κοινή ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια
Αναφορικά με το σημείο 7 της παραγράφου 8, επαναλαμβάνεται ο διακαής πόθος της Τουρκίας να συμμετάσχει στην Κοινή Ευρωπαϊκή Άμυνα και Ασφάλεια (ΚΠΑΑ), καθώς και στο σχήμα της Μόνιμης Διαρθρωμένης [Αμυντικής] Συνεργασίας (PESCO) της ΕΕ, και ιδιαίτερα στο έργο της στρατιωτικής κινητικότητας.
Στην πραγματικότητα, οποιαδήποτε στήριξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο τουρκικό αίτημα αυτό, συμβολικό χαρακτήρα έχει μόνο, καθώς για τη συμμετοχή οιουδήποτε τρίτου κράτους στην ΚΠΑΑ ή στην PESCO απαιτείται ομόφωνη απόφαση των συμμετεχόντων κρατών της ΕΕ, στα οποία συμπεριλαμβάνονται τόσο η χώρα μας όσο και η Κύπρος.
Επιπλέον, οι τρίτες χώρες πρέπει να έχουν συνάψει συμφωνία ασφαλείας με την ΕΕ και διοικητικό διακανονισμό με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας. Αμφότερα απαιτούν ομοφωνία εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η Τουρκία δεν έχει συνάψει κανένα από τα ανωτέρω.
Σε κάθε περίπτωση, το Ελσίνκι και η Στοκχόλμη δεσμεύονται από τις θέσεις της Ένωσης και τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όπου καταγράφεται ξεκάθαρα η τουρκική προκλητικότητα και η ευρωπαϊκή στήριξη στην ελληνική κυριαρχία και στα κυριαρχικά δικαιώματα έναντι των ανεδαφικών αξιώσεων της Άγκυρας. Η Ελλάδα, ως κράτος-μέλος της ΕΕ, έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί τις εξελίξεις και να ασκεί τα δικαιώματά της και να προστατεύει τα συμφέροντά της. Τέλος, η Ελλάδα στήριξε την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας από την αρχή, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, και προσδοκά στην πλήρη ένταξή τους στο ΝΑΤΟ το ταχύτερο δυνατό, καθώς θα ενισχυθεί περαιτέρω ο ευρωπαϊκός βραχίονας της ΕΕ εντός του ΝΑΤΟ.