Από τους συγγενείς που χάθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, τους φοιτητές του, τον Σημίτη, τον Βενιζέλο, τον αντισημιτισμό, ως τον τρόπο που έγινε δεκτή η είδηση ότι η Ελλάδα απόκτησε τον πρώτο Εβραίο δήμαρχο, ο Μωυσής Ελισάφ που έφυγε σήμερα από τη ζωή, είχε ξεδιπλώσει τη ζωή του στο iefimerida.
«Πρέπει να ξέρεις πότε να φεύγεις. Μια θητεία αρκεί». Στην άλλη άκρη της γραμμής, λίγες ώρες μετά την εκλογή του στη δημαρχία των Ιωαννίνων, μου μιλούσε ο Μωυσής Ελισάφ. Δεν τον γνώριζα προσωπικά, όμως το γεγονός ότι πάνω στο μεθύσι της νίκης παρέμενε νηφάλιος και δεν ζητούσε μια παρατεταμένη παραμονή στην εξουσία, με έκανε να ξαφνιαστώ. Τολμώ να πω, να τον θαυμάσω. Γρήγορα κατάλαβα ότι ο πρώτος Εβραίος δήμαρχος της Ελλάδας, ο αφοσιωμένος δάσκαλος, ο διαυγής πολιτικός, ο γιατρός που λάτρεψαν οι ασθενείς του, ήταν μια μοναδική περίπτωση ανθρώπου που θα γινόταν σταθμός στην Ιστορία της πόλης.
Η είδηση του θανάτου το απόγευμα της Παρασκευής προκάλεσε ένα σοκ που απλώθηκε και δυνάμωσε σε όλη τη χώρα. «Θα συγκρουστώ με συμφέροντα και κατεστημένα» μου έλεγε και η φωνή του ανέβαινε. Κατόρθωσε να πετύχει τους στόχους του, να κάνει συνεργασίες που τιμούν και ενισχύουν τα Ιωάννινα. Η ασθένειά του, η μάχη του, δεν ανέκοψε τη δράση και την αφοσίωσή του στην πόλη. Με το σοκ της κακής είδησης, ανατρέχουμε στη συνέντευξη που έδωσε ο Μωυσής Ελισάφ στο iefimerida, με αναφορές στη ζωή του, στους συγγενείς του που χάθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, την ιατρική, το πάθος για τα Ιωάννινα. Η μνήμη του θα μείνει αιώνια. Ακολουθεί η συνέντευξη που δημοσιεύθηκε στις 4 Ιουνίου του 2019.
Η συνέντευξη στο iefimerida
Δέκα το βράδυ της Δευτέρας ο Μωυσής Ελισάφ βρίσκεται στο εκλογικό του κέντρο στα Ιωάννινα με κόσμο, εθελοντές, συνεργάτες του. «Ρυθμίζω εκκρεμότητες», μου λέει γελώντας. Eκατοντάδες άνθρωποι από όλη την Ελλάδα έχουν επικοινωνήσει μαζί του για να τον συγχαρούν. Τον πήρε νωρίς πρωί ο Κώστας Σημίτης, που ήταν από τους πρώτους που έμαθε πριν από έναν χρόνο ακριβώς την απόφαση του Μωυσή Ελισάφ να διεκδικήσει τη δημαρχία των Ιωαννίνων δημιουργώντας εξαρχής μια παράταξη. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος (παρά τη θύελλα στην οποία βρέθηκε από το Σάββατο). Αλλά και ο Σταύρος Ζουμπουλάκης (Πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης), ο Νίκος Γκιώνης (των εκδόσεων Πόλις), ο Νίκος Αλιβιζάτος (Συνταγματολόγος). «Δεν είναι μόνο καλοί μου φίλοι. Είναι όλοι τους άνθρωποι που με εμπνέουν στην καθημερινότητά μου», μου λέει. «Είναι ανακουφιστικό να βρίσκεσαι με ανθρώπους που μπορείς να πεις πράγματα και φεύγοντας νιώθεις ξαλαφρωμένος. Αυτό νιώθω μαζί τους».
Το ρωτώ αν είχε χρόνο να δει την απήχηση που απόκτησε στα μέσα ενημέρωσης και κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η είδηση ότι αναδείχθηκε δήμαρχος των Ιωαννίνων. «Εχω μια αδρή εικόνα», μου λέει και τον αισθάνομαι να χαμογελά συγκρατημένα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της συνομιλίας μας συχνά τον ένιωθα να σταματά για λίγο τον ειρμό/ορμή του λόγου του για να κατεβάσει ρυθμό, να ελέγξει πώς θα ακουστεί αυτό που θέλει να πει σε σχέση με την καριέρα του, την επιτυχία του. «Πιστεύω ότι είμαι επαρκής γιατρός» μου είπε κάποια στιγμή –αρκεί να γνωρίζετε ότι είναι ένας θρυλικός πανεπιστημιακός δάσκαλος Παθολογίας που στα αμφιθέατρά του σπουδαστές και κοινό κρέμονται από το στόμα του.
Το στερεότυπο που κατέρριψαν τα Γιάννενα
Διδάσκει στην Ιατρική Σχολή 40 χρόνια και είναι εδώ και 18 χρόνια καθηγητής Παθολογίας και διευθυντής της Παθολογικής Κλινικής την οποία έφτιαξε ο ίδιος και που εξυπηρετεί περί τα 500.000 άτομα στη Βορειοδυτική Ελλάδα. Φοιτητές του διαπρέπουν αυτή τη στιγμή σε ολόκληρο τον κόσμο. Εχει χιλιάδες δημοσιεύσεις, έχει μιλήσει χιλιάδες φορές ανά τον κόσμο για τα θέματα της ειδικότητάς του. Γνωστός στην ιατρική κοινότητα διεθνώς. Αλλά και σε επαφή με τον πολίτη ως ασθενή. «Κάνω δυο φορές την εβδομάδα εξωτερικό ιατρείο στο νοσοκομείο χωρίς αμοιβή για όποιον επιθυμεί». Ποτέ του δεν άσκησε ως ιδιώτης την ιατρική. Και όμως η επικράτησή του στις δημοτικές εκλογές στα Ιωάννινα μετά από ένα θρίλερ πραγματικό το βράδυ της Κυριακής οδήγησε σε ένα κύμα θετικών σχολίων πανελληνίως που εστιάζουν στο γεγονός ότι είναι ο πρώτος Εβραίος δήμαρχος της Ελλάδος.
Εχει πλήρη συναίσθηση αυτής της εικόνας. «Εχω υπηρετήσει επαγγελματικά την κοινωνία και η κοινωνία το ξέρει. Δεν ήμουν κάποιος άγνωστος, ήμουν επώνυμος μέσα στην πόλη των Ιωαννίνων. Το δεύτερο επίπεδο που λειτουργεί είναι η θρησκευτική ταυτότητά μου. Σε μια χώρα που υπάρχουν προκαταλήψεις, στερεότυπα, υφέρπων αντισημιτισμός λεκτικός -που ευτυχώς δεν είναι βίαιος- τα Γιάννενα είναι το παράδειγμα ότι ένας επώνυμος πολίτης με επαγγελματική δραστηριότητα, κοινωνική και πολιτική μπορεί να κερδίσει την πλειοψηφία των συμπολιτών του παρά τη θρησκευτική του ιδιαιτερότητα. Καταρρίπτει ένα στερεότυπο δείχνοντας ότι και στην Ελλάδα όταν αγωνίζεσαι με τα προσόντα σου, τις αδυναμίες σου, την προγραμματική σου πρόταση, τα ψηφοδέλτια, τα πρόσωπά που έχεις επιλέξει, τότε κρίνεσαι για όλα αυτά και όχι για την θρησκευτική σου ταυτότητα ή όποια άλλη ιδιαιτερότητα» μου λέει.
Η μαρτυρική πορεία της εβραϊκής Κοινότητας Ιωαννίνων
Του επισημαίνω ότι αυτό στέλνει ένα ευρύτερο μήνυμα, φέρει έναν επιπλέον συμβολισμό για κάθε κοινωνική ομάδα που πλήττεται από στερεότυπα που θεωρούνται από κάποιους περιοριστικά ως προς τα δικαιώματα και αξιώματα που μπορούν να διεκδικήσουν. Συμφωνεί απολύτως. «Οι πολίτες μπορούν να ξεπεράσουν προκαταλήψεις που υπάρχουν στον πληθυσμό ή καλλιεργούνται από αντιπάλους. Αν δεν έθεταν οι αντίπαλοι μου το θέμα της θρησκευτικής μου ταυτότητας θα περνούσε στο ντούκου. Όμως, επειδή ξέρουν ότι υπάρχουν στρώματα πολιτών που είναι επιρρεπή το καλλιέργησαν. Δεν τους πέρασε. Αυτό λειτούργησε σε συνδυασμό με τη μαρτυρική πορεία της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων, που είναι ελληνόφωνη σε αντίθεση με άλλες εβραϊκές κοινότητες της χώρας. Στις αρχές του 20ου αιώνα είχε 5.000 άτομα και χάθηκε το 91% σε μια μέρα πριν από 75 χρόνια από τους Γερμανούς. Η πόλη δικαιώνει μια μαρτυρική κοινότητα με τη δική μου εκλογή. Αυτό είναι μια συμβολική χροιά. Ξεπερνάμε αγκυλώσεις και δεισιδαιμονίες».
Μου επισημαίνει ότι η παρουσία της Χρυσής Αυγής στα Ιωάννινα δεν αποτελεί μετρήσιμη δύναμη. Δεν έχει προσωπικά κινδυνεύσει ποτέ, δεν έχει πέσει θύμα ρατσιστικής επίθεσης, αν και στα περασμένα χρόνια είχαν βεβηλωθεί συστηματικά τα εβραϊκά μνημεία των Ιωαννίνων. «Για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, στην Ελλάδα ο αντισημιτισμός είναι υφέρπων. Στη Γαλλία που είναι πολύ περισσότερο ανεκτικό και κοσμοπολίτικο κράτος με ρεπουμπλικανική παράδοση, σε κάποια προάστια του Παρισιού φοβάσαι να πεις ότι είσαι Εβραίος», μου επισημαίνει.
Η πορεία στην Ανανεωτική Αριστερά
Από φοιτητής ήδη οργανώθηκε στον Ρήγα Φεραίο και στη συνέχεια στην Ανανεωτική Αριστερά. Ασχολήθηκε με τα κοινά με μια αυξημένη αίσθηση ενεργού πολίτη. «Ημουν ιδρυτικό μέλος ενός Οργανισμού Ηπειρωτικού Θεάτρου, διετέλεσα μέλη ΔΣ του Περιφερειακού Θέατρου, δημοτικός σύμβουλός της αντιπολίτευσης στο διάστημα 2006-2010, της συμπολίτευσης την περίοδο 2011-2014, πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου που νομίζω ότι άφησα ένα στίγμα που αναγνωρίστηκε από την κοινωνία. Από το 2000 είμαι πρόεδρος της μικρής μεν σήμερα (αριθμεί περί τα 50 άτομα) αλλά ιστορικής Ισραηλιτικής Κοινότητας, είμαι μέλος του ΔΣ του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος και υπήρξα γενικός γραμματέας πριν δυο χρόνια».
Μια θητεία αρκεί. Καλό είναι να ξέρεις τα όριά σου
Αναρωτιέμαι αν στο οικογενειακό του περιβάλλον υπήρχαν άνθρωποι με αντίστοιχη δράση που τον ενέπνευσαν. Απαντά κατηγορηματικά. «Καθόλου! Μεγαλώσαμε σε μικρές οικογένειες, χωρίς συγγενείς αφού οι περισσότεροι χάθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης». Το επόμενο ερώτημα είναι πώς προλαβαίνει παρά την έντονη επαγγελματική του δράση να ασχολείται με όλες τις υπόλοιπες επιλογές του. «Είμαι ένας άνθρωπος που δουλεύω πολύ. Εχω υψηλές οργανωτικές ικανότητες, αξιοποιώ σωστά τον χρόνο μου», επισημαίνει. Γνωρίζει ότι μπαίνει σε μια νέα φάση της ζωής του. Όλα αλλάζουν ριζικά. Το πανεπιστήμιο, η ενεργή ενασχόληση με την ιατρική θα μείνουν πίσω. «Υπάρχει το ασυμβίβαστο. Τέλος το Πανεπιστήμιο. Αλλά ξέρετε δεν είμαι παιδί, είμαι 65 ετών έπρεπε να πάρω την άγουσα», λέει γελώντας. «Είναι απόφαση ζωής. Το όνομά μου έπαιζε να είμαι υποψήφιος δήμαρχος εδώ και πάρα πολλά χρόνια, με παρότρυναν πολλοί. Αλλά δεν την έπαιρνα την απόφαση αυτή γιατί θεωρούσα ότι έχω ακόμα εκκρεμότητες με την επαγγελματική μου πορεία. Τώρα ήμουν έτοιμος να κάνω άλμα».
Μόνο για μια θητεία. Και μετά τέλος. Πρέπει να ξέρεις πότε να φεύγεις μου λέει. Τον ρωτώ αν σκέφτεται να μπει και στην κεντρική σκηνή. Αρνείται κατηγορηματικά. «Μια θητεία είναι αρκετή και οφείλει ο κάθε άνθρωπος να καταλαβαίνει και τα όρια του. Δεν έχω άλλη φιλοδοξία. Η προσπάθειά μου είναι να υπηρετήσω την πόλη που γεννήθηκα, να αφήσω αποτύπωμα. Πιστεύω ότι έχω τις δυνατότητες να το κάνω. Και θέλω να τον κάνω». Τον ρωτώ ποια φράση θέλει να χαρακτηρίζει τη νέα φάση ζωής που εισέρχεται. «Όπως λένε “ο Ελισάφ είναι καλός γιατρός” να λένε “Ο Ελισάφ είναι καλός δήμαρχος”» απαντά. Όταν ένα χρόνο πριν αποφάσισε να φτιάξει τη δημοτική του παράταξη από την αρχή, με νέα πρόσωπα από όλο το φάσμα και με τη δική του γλώσσα, φιλοσοφία, τρόπο δημιουργίας ήξερε ότι θα είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα. Μου ομολογεί «κανένας δεν πίστευε ότι θα περάσω στον δεύτερο γύρο. Εγώ πίστευα ότι ίσως να μπορούσαμε να τα καταφέρουμε, όμως στην επαρχία δεν μπορείς ποτέ να είσαι σίγουρος».
Τιμωρώντας τους αδιάφορους
Ο πρώτος φάκελος που θα πάρει στα χέρια του ως δήμαρχος την 1η Σεπτεμβρίου θα είναι αυτός της καθημερινότητας του πολίτη. «Θα είναι ο φάκελος της αναδιάρθρωσης των υπηρεσιών του δήμου ώστε αποτελεσματικά και έγκαιρα να εξυπηρετούν τον πολίτη. Αυτό είναι το κύριο πρόβλημα των συμπολιτών μας. Ο κατάλληλος άνθρωπος να εργάζεται στην κατάλληλη θέση, αξιοποιώντας όλο το δυναμικό, δίνοντας κίνητρα σε αυτούς που δουλεύουν περισσότερο, νουθετώντας -για να μην πω την λέξη τιμωρώντας- τους αδιάφορους. Αυτό είναι το μείζον πρόβλημα: αποδιαρθρωμένες υπηρεσίες και ένα πελατειακό σύστημα διακυβέρνησης όπου πολιτικοί προϊστάμενοι χρησιμοποιούν ως λάφυρα την εξουσία τους για την εξυπηρέτηση μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων». Πρώτη φορά τον ακούω κατά τη συνομιλία μας να έχει πραγματικά ανεβάσει τους τόνους. Αντιλαμβάνομαι αυτομάτως ότι είναι ένα προσωπικό του μήνυμα. «Αρα είστε έτοιμος να συγκρουστείτε;» τον ρωτώ. «Ακριβώς. Θα συγκρουστώ. Για μένα δεν υπάρχει πολιτικό κόστος. Θα συγκρουστώ με κατεστημένες αντιλήψεις, φέουδα και μηχανισμούς. Η επιτυχία του εγχειρήματός μας θα κριθεί από αυτό». Το άλλο μεγάλο στοίχημα του είναι η εξωστρέφεια της πόλης. «Να γίνουν τα Ιωάννινα μια ευρωπαϊκή πόλη. Να γίνουν κόμβος της ευρύτερης περιοχής» λέει.