Η πολιτική ζωή απέκτησε ένα νέο «Ιερό Δισκοπότηρο»: τη μεσαία τάξη. «Είμαι γέννημα-θρέμμα της μεσαίας τάξης», υπογράμμισε ο Αλέξης Τσίπρας. «Δίνω στη μεσαία τάξη όσα της είχε πάρει ο ΣΥΡΙΖΑ», σημείωσε μία εβδομάδα πριν ο Κυριάκος Μητσοτάκης, από τη ΔΕΘ.
Η κουβέντα δεν είναι καινούργια. Ξεκίνησε, δειλά δειλά, πριν από 25 περίπου χρόνια, όταν άρχισε να ανατέλλει το άστρο του Κ. Σημίτη. Οι πιο διορατικοί αναλυτές είχαν διασυνδέσει την «κυριαρχία Σημίτη» με τη βαθιά επιρροή του στη μεσαία τάξη.
Έκτοτε τα πράγματα άλλαξαν. Ο Γ. Λούλης πρωτοστάτησε στη μετάλλαξη της ΝΔ από «κόμμα της Δεξιάς» σε κόμμα του «μεσαίου χώρου», έννοιες και εκφράσεις που είχαν γίνει μόδα στην επταετία Καραμανλή.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης τις ανέσυρε από την αφάνεια που είχαν περιπέσει και συνέδεσε την πολιτική κυριαρχία του με την «ανασυγκρότηση» της μεσαίας τάξης, η οποία είχε συντριβεί κυριολεκτικά από τα Μνημόνια και την άγρια υπερφορολόγηση της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ.
Σε μεγάλο βαθμό η πολιτική και εκλογική κυριαρχία Μητσοτάκη σφυρηλατήθηκε με τη διασύνδεσή του με τη μεσαία τάξη. Την εξέφρασε πολιτικά και την άλωσε εκλογικά. Άλλωστε η διεύρυνση της ΝΔ προς το Κέντρο σχεδόν συμπίπτει με το κοινωνικό αποτύπωμα του Κ. Μητσοτάκη στη μεσαία τάξη.
Πολλοί επιμένουν ότι όσο ο Κ. Μητσοτάκης συνεχίζει να διασφαλίζει τη συμμαχία του με τη μεγάλη πλειονότητα της μεσαίας τάξης, η εκλογική κυριαρχία του είναι διασφαλισμένη. Μεσαία τάξη και Κέντρο σχεδόν ταυτίζονται.
Οι εκλογές
Είναι ορατό και διά γυμνού οφθαλμού ότι η περίφημη «στροφή του Τσίπρα», την οποία άλλοι τη βλέπουν, άλλοι θα την ήθελαν πιο τολμηρή και άλλοι δυσκολεύονται να τη διακρίνουν, έχει ως στρατηγική στόχευση τη μεσαία τάξη. Και ως πολιτικό αντανακλαστικό, τη διεύρυνση στο Κέντρο.
Πάνω-κάτω, εκεί, στα «μαρμαρένια αλώνια» της μεσαίας τάξης και του Κέντρου θα κριθεί και ο νικητής των επόμενων εκλογών, όποτε και αν αυτές γίνουν. Για να επαληθευθεί ακόμη μια φορά ο απόλυτος εκλογικός κανόνας: το κόμμα που κερδίζει τους ενδιάμεσους ψηφοφόρους, τους «νομάδες» του Κέντρου, κερδίζει τελικά και τις εκλογές.
Ενα «αρχιπέλαγος»
Tι είναι, τελικά, αυτή η μεσαία τάξη; Οι ορισμοί ποικίλλουν... Όσο και τα διαφορετικά τμήματα της μεσαίας τάξης.
Υπάρχουν οι παραδοσιακοί «μεσαίοι», αυτοί που προέρχονται από το Δημόσιο, το μικρεμπόριο και την παραδοσιακή βιοτεχνία. Υπάρχουν οι νέοι «μεσαίοι», αυτοί που προέρχονται από τις υπηρεσίες και τον τριτογενή τομέα. Υπάρχουν οι «κατερχόμενοι μεσαίοι», που νιώθουν τη θέση τους στην κοινωνία να υποβαθμίζεται. Υπάρχουν οι «αναδυόμενοι», αυτοί που βλέπουν την αντίστροφη πορεία, μια αναβάθμιση στην κοινωνική κλίμακα. Οι εσωστρεφείς και οι εξωστρεφείς, που οι δουλειές τους τους φέρνουν σε άμεση επαφή με τη διεθνή αγορά. Και δεκάδες άλλες «κατηγοριοποιήσεις». Αντί για μια μεσαία τάξη, ίσως είναι πιο χρήσιμο να μιλάμε για ένα «αρχιπέλαγος» των μεσαίων τάξεων.
Αν κάτι ενώνει όλες αυτές τις στάσεις, τις πεποιθήσεις και τις συμπεριφορές του «αρχιπελάγους» των μεσαίων τάξεων, τότε αυτό είναι μάλλον μια πολιτική και αξιακή διάσταση. Οι μεσαίες τάξεις έλκονται από την κοινωνική σταθερότητα, αποφεύγουν το χάος, συγκλίνουν σε μια ομαλή προοπτική για την πορεία της χώρας. Προτιμούν τις πολιτικές του μέσου όρου, τρομάζουν από τα άκρα. Είναι εκ φύσεως συνθετικοί και συναινετικοί. Θέλουν την οικονομία της αγοράς, αλλά με κοινωνικό πρόσωπο. Την ανάπτυξη, αλλά με κοινωνική συνοχή. Την πρόοδο, αλλά χωρίς κοινωνικά ρήγματα.
Σήμερα, για να επανέλθουμε στην πολιτική συγκυρία, νιώθουν κοντύτερα στη ΝΔ του Κ. Μητσοτάκη παρά στον ΣΥΡΙΖΑ. Οι λόγοι προκύπτουν από τα προηγούμενα. Αυτό βέβαια δεν εγγυάται και πολύ περισσότερο δεν δεσμεύει το μέλλον. Εξ ου και η έντονη πολιτική πίεση που ασκεί η «στροφή» του Τσίπρα.
Ο «γκουρού» της μεσαίας τάξης
Πάντως, αν ένα κόμμα αναζητούσε έναν αληθινό «γκουρού» για τη μεσαία τάξη και τον τρόπο που προσεγγίζεται, τότε δεν υπάρχει καλύτερος από τον σύμβουλο του πρωθυπουργού, τον «Αμερικανό φίλο» Στάνλεϋ Γκρήνμπεργκ.
Ο Γκρήνμπεργκ βοήθησε όσο κανένας άλλος τους Δημοκρατικούς να ξαναγίνουν κόμμα εξουσίας, με τη νίκη του Κλίντον στις προεδρικές εκλογές του 1992. Επειτα από τρεις διαδοχικές εκλογικές ήττες (δύο από τον Ρήγκαν και μια από τον πατέρα Μπους), οι Δημοκρατικοί είχαν χάσει για 16 χρόνια τον δρόμο προς τον Λευκό Οίκο.
Η συνταγή του Γκρήνμπεργκ ήταν απλή. Oι Δημοκρατικοί έπρεπε να ξανακερδίσουν τη μεσαία τάξη της Αμερικής, τους ordinary people, τους working people που είχαν μεταναστεύσει στους Ρεπουμπλικανούς. Το κλασικό βιβλίο του, που είναι για δυο δεκαετίες best seller μεταξύ των εκλογολόγων, των πολιτικών συμβούλων και των strategists σε όλο τον δυτικό κόσμο, έχει τον εύγλωττο τίτλο «The Middle Class Dreams».
Tώρα, πώς μια ιστορική μορφή της liberal Αμερικής, ο «άνθρωπος που του αρέσει να εκσυγχρονίζει τα κόμματα της κεντροαριστεράς», σύμφωνα με τα δικά του λόγια, από Στάνλεϋ έγινε «Σταν» στη χώρα μας και έμπλεξε με τους «Ντάλτον» και τους «Ραν ταν Πλαν» είναι απορίας άξιο.