Βουλευτής, υφυπουργός, με ισχυρή άποψη, που καθιστούσε την παρουσία της διακριτή στην πολιτική, η Μιλένα Αποστολάκη σήμερα δικηγορεί και έχει αναλάβει τη διεύθυνση του ΕΟΔΙΔ, ενός οργανισμού που ασχολείται με την εξωδικαστική επίλυση διαφορών, που, όπως η ίδια λέει, συνιστά μια μεγάλη κοινωνική αλλαγή.
Έχετε αναλάβει τη διεύθυνση του ΕΟΔΙΔ, ενός οργανισμού εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών. Μιλήστε μας για την αναγκαιότητα του θεσμού.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου και έχει ως αντικείμενο την παροχή στην Ελλάδα και το εξωτερικό υπηρεσιών διαιτησίας, διαμεσολάβησης και εν γένει εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, καθώς επίσης και τη διάδοση, προβολή και προώθηση των θεσμών εναλλακτικής επίλυσης διαφορών με σκοπό την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη επίλυσή τους.
Το ακόλουθο παράδειγμα θα εξηγήσει την μεγάλη ανάγκη στη χώρα μας για ταχύτερη και αποτελεσματικότερη απονομή δικαιοσύνης:
Μια διαφορά που αφορά εμπορική μίσθωση εισήχθη στο Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών προς εκδίκαση το 2014. Η πρωτόδικη απόφαση εκδόθηκε το 2016, οπότε και ασκήθηκε έφεση. Η απόφαση του Εφετείου εκδόθηκε το 2019, οπότε και ασκήθηκε αναίρεση. Το 2020 ο Άρειος Πάγος έκανε δεκτή την αναίρεση και παρέπεμψε την υπόθεση για εκ νέου εκδίκαση στο Εφετείο. Δυο χρόνια μετά την αναίρεση στον Άρειο Πάγο και οκτώ χρόνια μετά την αρχική άσκηση της αγωγής δεν έχει ακόμη εκδοθεί απόφαση! Δυστυχώς, το παράδειγμα αυτό δεν συνιστά μεμονωμένο περιστατικό.
Στον αντίποδα, ο μέσος όρος για την επίλυση μιας εμπορικής διαφοράς σύμφωνα με τον Κανονισμό διαιτησίας του ΕΟΔΙΔ είναι περίπου επτά μήνες, ενώ αντίστοιχα για την επίλυση μιας διαφοράς με διαμεσολάβηση ο χρόνος συμπυκνώνεται σε λίγες μέρες.
Ποια είναι σήμερα η κατάσταση στη χώρα μας, σε σχέση με το μοντέλο της εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών;
Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει κυρίως στις Αγγλοσαξονικές χώρες, αλλά και αλλού, όπως στη Σιγκαπούρη για παράδειγμα, στην Ελλάδα ο θεσμός είναι ακόμη στα πρώτα του βήματα, γεγονός που εξηγεί και συνδέεται άμεσα με το μέγα θέμα της καθυστέρησης στην απονομή της δικαιοσύνης στη χώρα.
Σας λέω ενδεικτικά ότι για τα έτη 2019 και 2018 η Ελλάδα ήταν πρώτη μεταξύ των χωρών της ΕΕ στην καθυστέρηση της απονομής της δικαιοσύνης.
Σας λέω επίσης ενδεικτικά ότι σύμφωνα με την ίδια πάντα έκθεση Ease of Doing Business Greece, ο αριθμός των ημερών που απαιτείται για να λυθεί μια εμπορική διαφορά στον πρώτο μόλις βαθμό είναι 1580 ημέρες, ο μεγαλύτερος και πάλι στην Ευρώπη.
Το πρόβλημα είναι μεγάλο, και επί της ουσίας αυτή η μεγάλη καθυστέρηση συνιστά αρνησιδικία. Είναι προφανές ότι ένα τέτοιο πρόβλημα περιορίζει τους επενδυτικούς και αναπτυξιακούς ορίζοντές μας καθώς αποτελεί μείζον αντικίνητρο για υποψήφιους επενδυτές. Αυτήν την πραγματικότητα φιλοδοξούμε στον ΕΟΔΙΔ να ανατρέψουμε.
Πώς θα γίνει αυτό;
Το βέβαιο είναι ότι οι δεκάδες νόμοι που ψηφίζονται για την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης δεν αποδίδουν. Χρειάζεται αλλαγή υποδείγματος. Αλλαγή νοοτροπίας. Αλλαγή τρόπου σκέψης.
Στον ΕΟΔΙΔ έχουμε βάλει αυτό το στοίχημα, που περιλαμβάνει σε πρώτο στάδιο την ενημέρωση της ελληνικής κοινωνίας γι' αυτήν τη ρεαλιστική επιλογή, με την οποία μεταβαίνουμε από την κουλτούρα της σύγκρουσης, της φιλοδικίας και των ατέρμονων αντιδικιών, σε ένα νέο τρόπο επίλυσης των διαφορών, όπου η λύση έρχεται ΓΡΗΓΟΡΑ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΕΝΑ. Υπηρετώντας την ανάγκη της ενημέρωσης των πολιτών και με τη βοήθεια του Θ. Αθερίδη δημιουργήσαμε ένα σύντομο φιλμάκι, που δεν απευθύνεται περιοριστικά στον νομικό κόσμο, αλλά στο σύνολο της κοινωνίας, προκειμένου να γνωρίσει την εξωδικαστική επίλυση διαφορών και τα σημαντικά πλεονεκτήματά της. Στην κατεύθυνση της ενημέρωσης έχει αναβαθμιστεί και το site μας, παρέχοντας δυνατότητες διαδραστικής επικοινωνίας με τους πολίτες που ενδιαφέρονται να ενημερωθούν ή να απευθυνθούν στον ΕΟΔΙΔ προκειμένου να επιλύσουν εξωδικαστικά τη διαφορά τους.
Παράλληλα, ο ΕΟΔΙΔ, πέρα από τη λειτουργική υποστήριξη και διενέργεια ενός μεγάλου τμήματος διαιτησιών και διαμεσολαβήσεων που πραγματοποιούνται, υλοποιεί ένα ευρύ φάσμα υποστηρικτικών δράσεων και ενεργειών για την προώθηση της εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών που περιλαμβάνει τη λειτουργία φορέα εκπαίδευσης διαμεσολαβητών, τη διεξαγωγή διεθνών συνεδρίων διαιτησίας και διαμεσολάβησης στη χώρα με τη συμμετοχή κορυφαίων επιστημόνων, την έκδοση επιστημονικών συγγραμμάτων και περιοδικών για τη διαιτησία και τη διαμεσολάβηση, τη διενέργεια εκπαιδευτικών σεμιναρίων κ.α.
Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στη διαιτησία και τη διαμεσολάβηση και με τι κριτήρια ένας πολίτης θα καταφύγει στη μια ή την άλλη επιλογή;
Στη διαιτησία τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν προβλέψει με ρήτρα στη σύμβαση που έχουν υπογράψει ότι σε περίπτωση που προκύψει διαφωνία γύρω από την εκτέλεση των όρων της σύμβασης, τότε το μονομελές ή το τριμελές διαιτητικό δικαστήριο το οποίο τα ίδια θα ορίσουν θα αναλάβει να επιλύσει την διαφορά εκδίδοντας απόφαση δεσμευτική για τα μέρη.
Όπως ευστόχως έχει πει ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Thierry Breton: «Οι επιχειρήσεις δημιουργήθηκαν για να κερδίζουν μερίδια αγοράς και όχι για να κερδίζουν δίκες». Η ρήση του θα μπορούσε να είναι η πιο εύστοχη διαφήμιση για τη διαιτησία.
Στη διαμεσολάβηση, τα μέρη αποφασίζουν να επιδιώξουν την επίλυση της διαφοράς τους με τη βοήθεια ενός τρίτου ειδικά εκπαιδευμένου προσώπου (του διαμεσολαβητή, ο οποίος δεν είναι απαραίτητα νομικός). Αν αυτό δεν καταστεί εφικτό, τότε τα μέρη δε δεσμεύονται από τη διαδικασία αυτή και παραμένει ανοικτή η δικαστική οδός.
Θα λέγαμε ότι η διαιτησία αποτελεί κατά το πλείστον πρακτική εξωδικαστικής επίλυσης εμπορικών διαφορών, ενώ η διαμεσολάβηση έχει εφαρμογή σε ένα ευρύτατο φάσμα ιδιωτικών διαφορών.
Η διαμεσολάβηση μετά τον νόμο 4640/19 για ορισμένες υποθέσεις όπως οι οικογενειακές διαφορές είναι πλέον υποχρεωτική, δηλαδή πριν τη συζήτηση της αγωγής υποχρεωτικά διεξάγεται μια αρχική συνεδρία μεταξύ των διαδίκων και των συνηγόρων τους και αν δεν ευδοκιμήσει η απόπειρα διαμεσολαβητικής επίλυσης , μόνο τότε συζητείται στο δικαστήριο η αγωγή.
Ορθά ο νομοθέτης εισήγαγε αυτή την αρχική μορφή υποχρεωτικότητας στην προσπάθεια να ενθαρρυνθούν οι αντίδικοι στην εξωδικαστική επίλυση της διαφοράς τους. Πρόκειται για μια διαδικασία μετάβασης από ακλόνητες θέσεις στις πραγματικές ανάγκες και συμφέροντα καθώς επίσης και στη θέση του άλλου. Ένας καλός διαμεσολαβητής με ανεπτυγμένες δεξιότητες και εξελιγμένες τεχνικές μπορεί να κάνει θαύματα!
Αλλά και για το σύνολο της κοινωνίας μας, το κέρδος είναι μεγάλο. Η απενοχοποίηση του συμβιβασμού είναι εργαλείο προόδου, κοινωνικής ειρήνης και καθημερινού πολιτισμού. Είναι μια μεγάλη αλλαγή, κοινωνική και οικονομική, που οδηγεί την κοινωνία μας σε ένα μέλλον πιο δημιουργικό και πιο ανθρώπινο. Μια αλλαγή για την οποία αξίζει τον κόπο να προσπαθήσει κανείς με όλες του τις δυνάμεις.