Τα σενάρια για τη σύναψη μιας ευρωτουρκικής αμυντικής συμφωνίας το προσεχές διάστημα στο πλαίσιο της νέας αρχιτεκτονικής ασφάλειας που παρουσίασε η Κομισιόν με τη δημοσίευση της Λευκής Βίβλου για την Άμυνα, φέρνουν νέα δεδομένα για το Κυπριακό αλλά και το πολιτικό σύστημα στα κατεχόμενα.
Η παρουσίαση της Λευκής Βίβλου για την άμυνα της Ευρώπης, δηλαδή του σχεδίου για μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής ικανότητας και αυτονομίας προκαλεί, καθώς φαίνεται, νέα δεδομένα στις σχέσεις της Τουρκίας με τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ειδικότερα την Ελλάδα και την Κύπρο.
Ως γνωστόν η Άγκυρα, με την σύμφωνη γνώμη της ευρωπαϊκής ηγεσίας, διεκδικεί έναν ειδικό ρόλο στο νέο ευρωπαϊκό σύστημα ασφαλείας και συνεπώς είναι έτοιμη, σύμφωνα με πληροφορίες, να αμβλύνει τη σκληρή στάσης της στο Κυπριακό και ενδεχομένως στο πεδίο του ελληνοτουρκικού διαλόγου για να διευκολύνει το διευθυντήριο της Ε.Ε να τιθασεύσει τυχόν ενστάσεις και αντιρρήσεις που εύλογα θα προκύψουν από τις δύο χώρες μέλη της. Σε αυτό το πλαίσιο και η ρητή αναφορά στη Λευκή Βίβλο που κάνει λόγο συγκεκριμένα για την ανάγκη δέσμευσης της Τουρκίας «να προχωρήσει σε μια πορεία συνεργασίας σε όλα τα σημαντικά ζητήματα στην Ε.Ε., σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Απριλίου 2024», όπως η παραίνεση για επίλυση του Κυπριακού και επίτευξη σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το επεισόδιο Τατάρ με Φιντάν
Μια πρώτη γεύση της ενδεχόμενης αλλαγής στάσης της Τουρκίας στα ζητήματα υπήρξε αναμφίβολα και η θετική προσέγγιση της τουρκικής διπλωματίας στην πρόσφατη πενταμερή για το Κυπριακό στη Γενεύη. Το iefimerida είχε βρεθεί στη Γενεύη και παρακολούθησε από κοντά το ρόλο που διαδραμάτισε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, ο οποίος επιφύλαξε μια αναπάντεχα διαλλακτική στάση στην περίπτωση του διορισμού απεσταλμένου για το Κυπριακό, μια θέση που υποστήριζε κυρίως η ελληνοκυπριακή πλευρά. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί πως κομβικής σημασίας υπήρξε και η παρέμβασή του για να καμφθούν οι αντιρρήσεις του Τουρκοκύπριου ηγέτη Ερσίν Τατάρ για το ζήτημα.
Ενδεικτικό της κρισιμότητας της παρέμβασής του είναι και το επεισόδιο που συνέβη, εντός της διάσκεψης, όταν ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας σταμάτησε τις συζητήσεις και απευθύνθηκε μιλώντας τουρκικά στον τουρκοκύπριο ηγέτη για το εν λόγω ζήτημα. Μετά από λίγα λεπτά ο Ερσίν Τατάρ υπαναχώρησε και δέχτηκε τον απεσταλμένο
Αλλαγή συσχετισμών στα κατεχόμενα και το άδειασμα στον Τατάρ
Βέβαια η αλλαγή θεώρησης των πραγμάτων από την πλευρά της τουρκικής διπλωματίας πιθανόν να μοιάζει πρώιμη, καθώς η τουρκική ρητορική περί της λύσης των δύο κρατών για το Κυπριακό δεν αφήνει πολλά περιθώρια για ελιγμούς. Ωστόσο, οι επικείμενες εκλογές στα κατεχόμενα τον ερχόμενο Οκτώβριο μπορεί να αποδειχθούν κρίσιμες για την πορεία του Κυπριακού.
Ειδικότερα, σε αυτή τη φάση Τούρκοι αναλυτές προεξοφλούν πως η Άγκυρα έχει αποσύρει την παρασκηνιακή στήριξη που παρείχε όλο αυτό το διάστημα στον Τουρκοκύπριο ηγέτη.
Υπενθυμίζεται πώς ο Ερσίν Τατάρ υπήρξε εκλεκτός του Τούρκου προέδρου για αρκετά χρόνια, με τον ίδιο να έχει αλλάξει από ο,τι φαίνεται άποψη για τις επιδώσεις του «αγαπημένου» του παιδιού , οδηγώντας τον Τατάρ τη δεδομένη στιγμή στο «καναβάτσο».
Μια πιθανή απόσυρση του Τατάρ από το «παιχνίδι» θα μπορούσε ίσως να σηματοδοτήσει την αλλαγή προθέσεων της Αγκυρας στο ζήτημα για χάρη της μελλοντικής αμυντικής συνεργασίας της με τους Ευρωπαίους.
Αξίζει ακόμη να σημειωθεί πως το τελευταίο διάστημα ο Τύπος στα κατεχόμενα δεν διστάζει να προεξοφλήσει ακόμη και την αποχώρηση του Τατάρ από την εκλογική κούρσα. Ο Τατάρ ήταν πάντα πλήρως ευθυγραμμισμένος με την Αγκυρα, υπακούοντας απόλυτα στις εντολές της κατοχικής δύναμης.
Ωστόσο, φαίνεται πως , τώρα, το πρόβλημα έγκειται στην ικανότητά του να προωθεί και να αναδεικνύει τις επίσημες πολιτικές της. Επίσης, σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, του καταλογίζεται ευθύνη για την κρίση στο κόμμα του, το Κόμμα Εθνικής Ενότητας (UBP), και κατηγορείται ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί τα εσωκομματικά ζητήματα, με την Τουρκία να φαίνεται δυσαρεστημένη με τον εκλεκτό της, τον οποίο επικρίνει συχνά.
Μάλιστα, σε περίπτωση που ο Τατάρ παραμείνει στην εκλογική κούρσα, η αναμέτρηση αναμένεται αμφίρροπη: σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις, η διαφορά Ερσίν Τατάρ και του βασικού του αντιπάλου Τουφάν Ερχιουρμάν, προέδρου του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (ΡΤΚ) είναι οριακή, με τον Ερχιουμάν , ακόμη , να προηγείται σε κάποιες μετρήσεις που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας.
Σύμφωνα με τους ίδιους αναλυτές, η Αγκυρα διαθέτει δημοσκοπικά δεδομένα που δείχνουν ότι ο Τατάρ δεν διεισδύει εύκολα σε αντίπαλα πολιτικά κοινά, τη στιγμή που η τουρκική διπλωματία προτιμά ένα πρόσωπο με ευρεία αποδοχή, το οποίο θα μπορούσε επίσης να γίνει αποδεκτό από τα άλλα εμπλεκόμενα μέρη στο Κυπριακό – έναν πρόεδρο που να διαθέτει περισσότερη «κουλτούρα επίλυσης» αν και αυτό δεν αποτελεί απαραίτητα βασική προτεραιότητα της κατοχικής δύναμης.
Σε αυτό το πλαίσιο, υποστηρίζουν πως εξετάζεται η υποστήριξη προς τον πρόεδρο του PTK Τουφάν Ερχιουρμάν, ο οποίος ταυτίζεται με την Αριστερά. Αυτό προκύπτει και από τις συνεχείς προσπάθειες του Ερχιουρμάν να δείξει την αφοσίωσή του στην Αγκυρα και τον Ερντογάν.
Τα σενάρια αυτά συντηρούνται και από πρόσφατα δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου, τα οποία επικαλούμενα πηγές από τα κατεχόμενα, υποστηρίζουν πως αυτό το σενάριο είναι πιθανό , καθώς , όπως σχολιάζουν , έχει συμβεί στο παρελθόν, όπως με τον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, που αντικατέστησε τον άλλοτε πανίσχυρο Τουρκοκύπριο ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς κατόπιν εντολής της Αγκυρας. Η Τουρκία, γνωστή για τις τακτικές της κινήσεις, αντικατέστησε τον Ντενκτάς με τον Ταλάτ που είχε μια πιο προοδευτική στάση πάνω στο ζήτημα.
Οι Αναλώσιμοι
Γενικά, οι ηγέτες του κατοχικού καθεστώτος είναι αναλώσιμοι. Οσο εξυπηρετούν τα σχέδια της Άγκυρας, παραμένουν στην εξουσία, αλλά αντικαθίστανται όταν δεν είναι πλέον χρήσιμοι. Αυτό το μοτίβο έχει επαναληφθεί στο παρελθόν και, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, μπορεί να συμβεί ξανά αυτή τη φορά.
Όμως, μια ενδεχόμενη νίκη του Ερχιουρμάν μπορεί να άλλαζε σημαντικά τους συσχετισμούς στο Κυπριακό, καθώς ο ίδιος είναι υπέρ μιας λύσης που περιλαμβάνει μια μορφή χαλαρής ομοσπονδίας (δικοινοτική διζωνική με πολιτική ισότητα των Τουρκοκυπρίων) και πιθανά θα μπορούσε να βρεθεί κοντά στις θέσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς.
Συνεπώς, η πορεία που προδιαγράφεται στο Κυπριακό σε συνδυασμό με την προτροπή της Ε.Ε. για επίλυση του ζητήματος θα μπορούσε δυνητικά να διαμορφώσει ένα περιβάλλον ευνοϊκό που θα συνεχίσει να διατηρεί ζωντανό τον διάλογο και την προοπτική επίλυσης, επιτρέποντας παράλληλα στην Ευρωπαϊκή Ενωση να διαπραγματευτεί με την Τουρκία το περιεχόμενο μιας συνεργασίας που θα καθιστά τη γείτονα αναπόσπαστο κομμάτι του νέου ευρωπαϊκού αμυντικού οικοδομήματος.