Ο Κώστας Καραμανλής δεν είναι οικονομολόγος. Παρ' όλα αυτά, εφαρμόζει με συνέπεια τον «νόμο της σπανιότητας», έναν από τους αναμφισβήτητους πυλώνες της οικονομικής επιστήμης. Όσο πιο σπάνια εμφανίζεται κάτι στην αγορά, τόσο μεγαλύτερη είναι η αξία του.
Αυτό συμβαίνει με τις παρεμβάσεις του στη δημόσια σφαίρα. Μετά την απότομη έξοδό του από την πρωθυπουργία το μακρινό 2009, οι τοποθετήσεις του δεν ξεπερνούν τις 3-4. Με αρτιότερη τη χθεσινή ομιλία του στα «ορεινά» της Φιλοθέης, στο κάστρο του Ινστιτούτου «Κ. Καραμανλής».
Αν πρέπει να την αποτιμήσουμε, η εύκολη λύση είναι να καταφύγουμε στα τετριμμένα πολιτικά - δημοσιογραφικά κλισέ. Κάποιοι τη χαρακτήρισαν «προεδρική», λησμονώντας προφανώς ότι η αλλαγή σκυτάλης στην Ηρώδου Αττικού προβλέπεται να γίνει το 2024. Σε μια χώρα που ο πολιτικός χρόνος είναι τόσο συμπυκνωμένος και οι εξελίξεις τόσο απρόβλεπτες, μάλλον είναι αδύνατο ο Κ. Καραμανλής να αποφάσισε ότι είναι πλέον ένας «Πρόεδρος σε αναμονή».
Άλλοι ανακάλυψαν αιχμές, «κρυφά» μηνύματα, σήματα (καπνού ίσως) προς όλους εντός και εκτός της χώρας και άλλα παρεμφερή «ινδιάνικα». Δυστυχώς, όλα αυτά είτε είναι τα αυτονόητα είτε αντανακλούν μύχιους πόθους και προσωπικές ατζέντες διαφόρων άλλων. Σίγουρα όχι του Κ. Καραμανλή.
Υπάρχει και μια άλλη ανάγνωση. Με αφορμή μια κοινή επέτειο, τα 47 χρόνια της ΝΔ και τα 40 χρόνια της Ελλάδας στην Ευρώπη, ο Κώστας Καραμανλής αποφάσισε να μιλήσει για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Επαναφέροντας στο σημερινό προσκήνιο τις αρχές, τις ιδέες, τους στόχους μιας πολιτικής σχολής, της σχολής του καραμανλισμού. Και αυτό το διάβημα μπορεί να μην είναι «προεδρικό», μπορεί να μη δίνει αφορμές για παρασκήνια, αλλά είναι σίγουρα και απερίφραστα πολιτικό.
Ποιες είναι οι βασικές αξίες του καραμανλισμού, σύμφωνα με την ανάγνωση από τον ανιψιό για τον θείο;
Στις διεθνείς σχέσεις της χώρας, Ευρώπη και Αμερική -με αυτήν τη σειρά. Μια Ευρώπη όμως που σήμερα έχει ξεφύγει από τις ιδρυτικές αρχές της. Οικονομική ανάπτυξη. Με κοινωνική δικαιοσύνη όμως, και με τη «συμπερίληψη» του συνόλου της κοινωνίας, όχι για λίγους και εκλεκτούς. Κοινωνικό κράτος. Δημοκρατία χωρίς αποκλεισμούς. Αλλά με ήπιο πολιτικό κλίμα, ήρεμα πάθη, χωρίς ακρότητες, υπερβολές, διχασμούς και φανατισμούς.
Μια κοσμοθεωρία, η Ευρώπη, μια στρατηγική, η ανάπτυξη με κοινωνικό πρόσωπο και, τέλος, μια πολιτική μεθοδολογία. Η δημοκρατία με ήπιο πολιτικό κλίμα, χωρίς μάχες χαρακωμάτων και πραγματικές ή φαντασιακές εμφύλιες συγκρούσεις.
Μια επικαιροποίηση του καραμανλισμού από τον ανιψιό του ιδρυτή του και προφανώς μια άποψη για όλα: από την πορεία της χώρας έως τη φυσιογνωμία της ΝΔ και τη σημερινή τροπή των πολιτικών εξελίξεων, στις οποίες περισσεύουν η εχθροπάθεια και ο τυφλός φανατισμός. Μια παρέμβαση βαθύτατα πολιτική, ακόμη και αν οι συνήθεις δημοσιολογούντες δεν ανακάλυψαν πολιτικές αιχμές και έντονα μηνύματα.
Το ερώτημα είναι: γιατί τώρα ο Κ. Καραμανλής; Προφανώς η σύμπτωση δύο ιστορικών επετείων δεν αρκεί για να αιτιολογήσει το timing.
Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται απλώς στην προσωπική ιστορία του πρώην πρωθυπουργού. Ίσως να πρόκειται για μια στιγμή προσωπικής ωρίμανσης. Γιατί στις αρχές του καραμανλισμού, πολλές φορές δεν εμφανίσθηκε συνεπής ο ίδιος ο Κ. Καραμανλής. Όταν, για παράδειγμα, χαρακτήριζε τον τότε πρωθυπουργό Κ. Σημίτη «αρχιερέα της διαπλοκής», μάλλον δεν προάσπιζε το ήπιο πολιτικό κλίμα και την ήρεμη πολιτική αντιπαράθεση. Ούτε όταν κατέφευγε στην αμαρτωλή ιδέα της «απογραφής». Ακόμη χειρότερα, όταν ουσιαστικά εγκατέλειπε το τιμόνι, με τη χώρα στο χείλος του γκρεμού και ένα βήμα πριν την έξοδο από την ευρωζώνη.
Ίσως, λοιπόν, το προσωπικό ρολόι της ιστορίας του Κ. Καραμανλή συγχρονίσθηκε με μια έμπρακτη αυτοκριτική και μια σημαντική αυτοβελτίωση. Δεν έχουμε κανένα λόγο να μην είμαστε καλόπιστοι.
Άλλωστε, αρκετοί πολιτικοί χρειάσθηκαν μια αναγκαστική διαδρομή στην πολιτική έρημο για να δουν τον κόσμο αλλιώς. Και τον εαυτό τους διαφορετικά. Ακόμη και ο θείος του επέστρεψε καλύτερος, πιο προσαρμοσμένος και πιο σύγχρονος πολιτικός ύστερα από 11 χρόνια στην έρημο.
Ο Κώστας Καραμανλής παραμένει «απών», ήδη για 12 χρόνια, από το πολιτικό προσκήνιο. Αντί να δώσει μάχες για την υστεροφημία του, διάλεξε έναν άλλο δρόμο. «Στην πολιτική πρέπει να δίνεις χρόνο στον χρόνο», δίδασκε πριν από πολλά χρόνια ο Φρανσουά Μιτεράν. Ο πρώην πρωθυπουργός, λοιπόν, μάλλον διάλεξε «να δώσει χρόνο στον χρόνο» για να ξεχαστούν τα λάθη και οι ευθύνες της δικής του διακυβέρνησης. Γι' αυτό και οι παρεμβάσεις του ήταν λιγοστές και η απουσία του εκνευριστική, κυρίως για όσους παρέμειναν πιστοί και συνοδοιπόροι του.
Αν λοιπόν η εθελούσια «εξορία» του αποτέλεσε μια συνειδητή τακτική επιλογή, τότε η επιτυχία της κρίνεται αξιοσημείωτη. Ο Καραμανλής ξεχάστηκε, κυρίως για τα λάθη του. Σήμερα είναι ασφαλώς λιγότεροι όσοι τον κρίνουν αρνητικά σε σύγκριση με κάποια χρόνια πριν.
Είναι πολύ πιθανό ότι γι' αυτόν τον λόγο, τη στιγμή που η «λήθη» υπερκαλύπτει τη «μνήμη», επέλεξε τη στιγμή μιας συνολικής παρέμβασης. Και μαζί μια απόπειρα για repositioning («επανατοποθέτηση»), που λένε και οι σύγχρονοι γκουρού του πολιτικού μάρκετινγκ.
Θα υπάρξουν επόμενα βήματα; Το πιθανότερο είναι πως η απάντηση θα είναι αρνητική. Όσοι περιμένουν σύντομα ο Κ. Καραμανλής να αρχίσει να εμφανίζεται στις «ρούγες» είναι βέβαιο ότι θα απογοητευθούν. Ο ίδιος μάλλον βλέπει τον εαυτό του σε μια μετάβαση από το αδιάφορο «απών», που τήρησε για 12 χρόνια, σε ένα επιλεκτικό «παρών». Και τίποτα περισσότερο. Τα υπόλοιπα στη συνέχεια...