Πλάι στην ιστορία του πραγματικού ΠΑΣΟΚ, υπάρχει και η διαδρομή της ψηφιακής του ρέπλικας.
Αυτής που ξεκίνησε από την ευρηματικότητα μιας σελίδας που προωθεί την «ορθοδοξία» του με αρκετά cult στοιχεία και έφτασε να αποτελεί χάσταγκ σχεδόν για κάθε εικόνα στα social media που δείχνει καλοπέραση και καλοζωία. Όπως και το πραγματικό Κίνημα στην εποχή του, έτσι και η ψηφιακή του εκδοχή πρωτοπορεί, θέτοντάς μας ερωτήματα και διλήμματα που δεν απαντώνται εύκολα:
Μπορεί ένα κόμμα και ο ιστορικός του αρχηγός να γίνονται pop σύμβολα ή μέρος ενός ιδιότυπου cult; Να αποτυπώνονται σε memes, μπλουζάκια, λαμπάδες, αθλητικά παπούτσια, κάλτσες, να εμπνέουν κοκτέιλ, μπέργκερ, θεματικά πάρτι ή ακόμη και pop-up stores, όπως είδαμε πριν από κάποια χρόνια; Σχετίζεται όλο αυτό με την πολιτική του ταυτότητα ή την προοπτική του; Την ενισχύει ή την κακοποιεί; Παραποιεί την ιστορία ή είναι ένας εύσχημος τρόπος αυτή να «ξανασερβιριστεί» με έναν εύληπτο τρόπο στους ψηφιακούς ιθαγενείς της γενιάς Ζ;
Με αφορμή την ιδέα ενός 17χρονου επιχειρηματία να σχεδιάσει και να πουλήσει αθλητικά παπούτσια αυτής της λογικής και αισθητικής, ξεκίνησε μια έντονη συζήτηση. Πολλά μέλη του κόμματος διαφώνησαν με την αισθητική -η γλώσσα των παπουτσιών έγραφε το υποτιμητικό «Λεφτά Υπάρχουν»- και απαίτησαν να αποσυρθεί. Κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι έτσι έρχεται πιο κοντά η νέα γενιά στο ΠΑΣΟΚ -και κατ’ επέκταση στο Κίνημα Αλλαγής. Άλλοι θεωρούν ότι το κόμμα πρέπει να ενθαρρύνει τέτοιες προσπάθειες και να τις επιβραβεύει, ενώ άλλοι θεωρούν ότι πρέπει να παίρνει ποσοστά. Ας προσπαθήσουμε να τα βάλουμε σε μια σειρά.
- Πρώτον, τα κόμματα δεν είναι εμπορικά προϊόντα, ούτε εταιρίες. Είναι ιδιότυπες μορφές οργάνωσης, αγωνίζονται για κοινωνικά αιτήματα και την κατάκτηση της εξουσίας. Στηρίζονται στις εισφορές μελών, φίλων και στην κρατική χρηματοδότηση. Αν ένα κόμμα, για παράδειγμα, πουλά προϊόντα με το λογότυπό του, αυτό το κάνει ως μορφή έμμεσης χρηματοδότησής του. Δεν το κάνει για να κερδοσκοπήσει και να μοιράσει τα χρήματα στα μέλη του, όπως μια εταιρεία.
- Δεύτερον, το σήμα, το λογότυπο, το όνομα ενός κόμματος προστατεύονται από τους κανόνες για την πνευματική ιδιοκτησία. Που σημαίνει ότι αφενός για να το χρησιμοποιήσει κάποιος πρέπει να ζητά άδεια, αφετέρου δεν μπορεί αυτά που παράγει -με ή χωρίς άδεια- να το προσβάλλουν, να το γελοιοποιούν ή να το δυσφημίζουν.
- Τρίτον, χιλιάδες memes με τον Ανδρέα, οι δεκάδες σελίδες για το ΠΑΣΟΚ, τα μπάνερ, τα χάσταγκ κ.α. δεν είναι εμπορικά προϊόντα, είναι διαδικτυακό χιούμορ και εντάσσονται στην ελευθερία της έκφρασης. Αν αρέσουν ή όχι, είναι θέμα γούστου και αισθητικής.
- Τέταρτον, είναι άραγε διαφήμιση για ένα κόμμα να βλέπει σε ένα ζευγάρι παπούτσια τα σύμβολά του και δίπλα την ατάκα «λεφτά υπάρχουν»; Ή δίπλα στον ιδρυτή του να υπάρχουν λέξεις όπως «μίζα», «ρεμούλα» κ.λπ.; Είναι ή δεν είναι μια στρεβλή εκδοχή της ιστορίας του και μια απόπειρα χιούμορ που φλερτάρει με τη γελοιοποίηση; Και όταν το κάνουν ένας, δύο, τρεις μπορεί να είναι ΟΚ. Τι γίνεται αν γίνει νόρμα και μόδα; Δεν έχει δικαίωμα ένα κόμμα να υπερασπιστεί τη φήμη του; Και ποιος μπορεί να το κάνει; Τα μέλη, τα όργανα και οι φίλοι του. Αυτοί που το ψηφίζουν, το χρηματοδοτούν, το κρατάνε όρθιο.
- Πέμπτον, μήπως μας λείπει το χιούμορ και γινόμαστε πραγματικά φανατικά ορθόδοξοι ή τίποτε παράξενοι boomers εδώ στη Χ. Τρικούπη; Μάλλον όχι. Το αποδεικνύουμε αποδεχόμενοι χρόνια όλον αυτόν τον ψηφιακό χαβαλέ, συχνά προωθώντας τον ή ενσωματώνοντάς τον στα ψηφιακά μας μέσα. Μερικές φορές ξενίζουμε ακόμη και τα μέλη μας, όταν, π.χ., πριν μήνες βάλαμε το meme του Μπέρνι Σάντερς δίπλα στον Αντρέα στον επίσημο λογαριασμό του ΠΑΣΟΚ στο FB. Κάποιοι διαφώνησαν, κάποιοι το βρήκαν αστείο, αλλά δεν έχει νόημα να κρατήσουμε το κόμμα ως μουσειακό απολίθωμα.
- Έκτο και σημαντικό, το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ, που έλεγε και ένα παλιό σύνθημα. Κρατήθηκε όρθιο με νύχια και με δόντια από τα χιλιάδες μέλη και τις οργανώσεις του, με αυταπάρνηση και πίστη. Πολιτικοί -και όχι οικονομικοί λόγοι- το ώθησαν να διευρυνθεί, να προσπαθήσει να ξανασυναρμολογήσει τα κομμάτια του, να γίνει ο βασικός κορμός σε συνασπισμούς κομμάτων, όπως το Κίνημα Αλλαγής, και σήμερα να είναι τρίτο κόμμα, από έβδομο που ήταν κάποτε. Πληρώνει τα χρέη του κανονικά, παρά το βαρύ φορτίο που του απαγορεύει να ξοδεύει όπως τα άλλα κόμματα, που έχουν πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό. Η φήμη του αποκαθίσταται μέσα στην κοινωνία. Τα στελέχη του είναι περιζήτητα από τα κόμματα που άλλοτε τα λοιδορούσαν.
Άρα, ο δρόμος της επιβίωσης και ανάκαμψης για ένα κόμμα δεν θα έρθει από το αν θα επιτρέπει σε κάποιους να πουλάνε «σοσιαλιστικά» παπούτσια με 300 ευρώ το ζευγάρι, για να μιλήσει στη νέα γενιά. Τα κόμματα ανεβαίνουν και κατεβαίνουν όταν έχουν κάτι να πουν, όταν επιτυγχάνουν ή αποτυγχάνουν να εκφράσουν προσδοκίες και αιτήματα. Και όταν συγχρονίζονται φυσικά με την εποχή τους. Τι είναι πιο δύσκολο άραγε; Να αφήσεις τον διαδικτυακό χαβαλέ να ταυτίζει το παρελθόν με την ασυδοσία ή να δημιουργήσεις μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ψηφιακή αισθητική που προβάλλει γεγονότα, πρόσωπα και κατακτήσεις, αλλά και θέσεις, προτάσεις, διεκδικήσεις του σήμερα; Και αν το ΠΑΣΟΚ αφεθεί να γίνει το απόλυτο cult, ποιος θα πάρει σοβαρά τα σημερινά στελέχη και τις θέσεις του; Θα πρέπει να συγκρίνονται διαρκώς με τον Ανδρέα, με τα ένδοξα χρόνια, το vintage παρελθόν, μια εικόνα αποχαλίνωσης και χλιδής, που ποτέ εξάλλου δεν υπήρξε -τουλάχιστον για τη συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας.
Με βάση τα παραπάνω, η απόφασή μας να προστατέψουμε το ΠΑΣΟΚ από την κερδοσκοπική καλτίλα και να ζητάμε ευγενικά από όσους κερδοσκοπούν γελοιοποιώντας το, να αποσύρουν τα προϊόντα τους, είναι ένα φρένο. Ένα φρένο που δεν θέλει να κηδεμονεύσει το χιούμορ. Αλλά να σεβαστεί την ιστορία του, την επιθυμία των μελών του, την αισθητική του, το δίκιο όπως εμείς το καταλαβαίνουμε. Και το κυριότερο, να μπούμε στο κύμα της ψηφιακής εποχής αντιπροτείνοντας και κάτι με περισσότερο βάθος και αλήθεια, με παρελθόν αλλά και μέλλον. Μπορεί και να κάνουμε λάθος και να χρειάζεται ένας τεκμηριωμένος αντίλογος. Εξάλλου, αυτή η συζήτηση θα εξελίσσεται όσο εξελίσσεται η πολιτική, η επικοινωνία, η τεχνολογία.
*Ο Παναγιώτης Βλάχος είναι γραμματέας Επικοινωνίας ΚΙΝΑΛ και ΠΑΣΟΚ