Δάκτυλος της Τουρκίας κρύβεται πίσω από το διπλωματικό επεισόδιο στη Λιβύη, εκτιμά ο Κωνσταντίνος Φίλης μιλώντας στο iefimerida.gr.
«Η Τουρκία επενδύει στην ένταση στη Λιβύη, στην πραγματικότητα υποδαυλίζει τις εντάσεις κι αν δε φοβάται πάντως δεν επιθυμεί τη γρήγορη διεξαγωγή εκλογών» τονίζει ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας και αναλυτής διεθνών θεμάτων του ANT1.
Σχολιάζοντας την αντίδραση του Έλληνα ΥΠΕΞ Νίκου Δένδια, ο κ. Φίλης σημειώνει με νόημα: «Εξαρτάται από τη στόχευση. Στην εξωτερική πολιτική δεν λειτουργούμε με το θυμικό, ούτε η εξωτερική πολιτική γίνεται με το βλέμμα στραμμένο στο εσωτερικό».
Επιπλέον, τονίζει ότι είναι προβληματική η αντίληψη ότι μια χειραψία με την υπουργό εξωτερικών της Τρίπολης θα συνιστούσε αναγνώριση ή νομιμοποίησή της. «Επομένως, από τη στιγμή που επρόκειτο για παγίδα, την οποία ορθά και έγκαιρα διέγνωσε ο υπουργός εξωτερικών, θα ήταν πιο χρήσιμο και αποτελεσματικό να αποκαλύψουμε, ακόμη και ενώπιον της ίδιας της Μανγκούς, την απόπειρα να τορπιλιστεί η επίσκεψη της ελληνικής αντιπροσωπείας στην Τρίπολη» λέει.
Συμφωνεί αναφανδόν με τις γεωτρήσεις νοτίως της Κρήτης υπογραμμίζοντας πως «αργήσαμε» κιόλας και τονίζει πως «αν είχαμε κινηθεί στον σωστό χρόνο, σήμερα, εφόσον όλα είχαν κυλήσει ομαλά, θα ήμασταν σε θέση να αντλούμε ενέργεια από το υπέδαφος μας».
Αναφερόμενος στις νέες απειλές του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για το «θα έρθουμε ξαφνικά ένα βράδυ», ο κ. Φίλης σημειώνει με έμφαση: «Αλίμονο αν είμαστε τόσο αφελείς όσο κάποιοι στο εξωτερικό για να θεωρούμε ότι η αναθεωρητική πολιτική της Άγκυρας απέναντι μας θα τερματιστεί στις επόμενες εκλογές».
Υπενθυμίζει ότι το 2023 θα ήταν έτσι κι αλλιώς έτος ορόσημο για τον Ερντογάν, καθότι συμπληρώνονται 100 χρόνια από την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης και πως ο Ερντογάν έχει επενδύσει πάρα πολύ σε αυτό το έτος-σταθμό για τον ίδιο και τη χώρα του, θέλοντας να αντικαταστήσει τον Μουσταφά Κεμάλ ως τη μεγαλύτερη προσωπικότητα της σύγχρονης Τουρκίας. «Άρα, έτσι κι αλλιώς η επόμενη χρονιά είναι πολύ κρίσιμη (και) για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις» προειδοποιεί.
Αναλυτικά η συνέντευξη του Κ. Φίλη στο iefimerida.gr
- Τι σηματοδοτεί το διπλωματικό επεισόδιο στη Λιβύη με την επίσκεψη Δένδια για τις διμερείς μας σχέσεις; Θεωρείτε ότι ήταν δάκτυλος τρίτης χώρας;
Χωρίς καμία αμφιβολία ναι. Η Τουρκία θέλει να υψώσει τείχος προστασίας των δικών της συμφερόντων στη Λιβύη (και) απέναντι στην Ελλάδα, εκμεταλλευόμενη την παγιωμένη θέση της στα λιβυκά δρώμενα και μετερχόμενη μεθόδους που κινούνται εκτός δικαίου, όπως το τουρκολιβυκό σύμφωνο, η παραβίαση του εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ, η νομιμοποίηση μίας κυβέρνησης της οποίας έχει λήξει η θητεία και μοναδική δικαιοδοσία έχει να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές, καθώς βέβαια και η παρουσία μισθοφόρων επιρροής της παρά τις εκκλήσεις της διεθνούς κοινότητας. Η Τουρκία επενδύει στην ένταση στη Λιβύη, στην πραγματικότητα υποδαυλίζει τις εντάσεις κι αν δε φοβάται πάντως δεν επιθυμεί τη γρήγορη διεξαγωγή εκλογών. Βέβαια κυρίως για το θεαθήναι κάνει προσπάθειες εξεύρεσης λύσης ανάμεσα στα αντιμαχόμενα μέρη, δηλαδή την ανατολική Λιβύη και την Τρίπολη, αλλά γνωρίζει ότι αυτές είμαι καταδικασμένες σε αποτυχία χωρις τη συμμετοχή κρατών όπως η Αίγυπτος.
Η Τουρκία παίζει και θα παίξει τα ρέστα της, διότι οι συμφωνίες όχι μόνο για την οριοθέτηση ΑΟΖ αλλά και για την εγκατάσταση βάσεων, είναι οι μόνες που επιστεγάζουν το αναθεωρητικό δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας. Και επειδή αυτό βρίσκεται πλέον στον πυρήνα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής και αποτελεί δομικό στοιχείο αυτής, είναι βέβαιο ότι η Άγκυρα θα πάει μέχρι τέλους και θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για να διατηρήσει και να ενισχύσει την παρουσία της στην Λιβύη.
Έφτασε στο σημείο να θυσιάσει την προσπάθεια επαναπροσέγγισης που είχε ξεκινήσει με την Αίγυπτο, ενώ προηγουμένως είχε…αδειάσει τη μουσουλμανική αδελφότητα προκειμένου να πετύχει την αναθέρμανση των σχέσεων με το Κάιρο. Προτίμησε να βάλει ταφόπλακα στις διερευνητικές συνομιλίες με τους Αιγυπτίους, με την τελευταία συμφωνία που έκανε με την υπηρεσιακή κυβέρνηση της Τρίπολης για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της τελευταίας. Συνεπώς, η Τουρκία σε καμία περίπτωση δεν θα επιθυμούσε να δει την Ελλάδα να αυξάνει το αποτύπωμα της στη Λιβύη, να ξαναπιάνει το νήμα των σχέσεων με ένα μέρος της Τρίπολης, προφανώς με τη συνδρομή τρίτων δυνάμεων που ασκούν μεγαλύτερη επιρροή στις εξελίξεις, και να ανοίξει τη συζήτηση για την επομένη των εκλογών, αν και οπότε αυτές διεξαχθούν, προς μία διττή την κατεύθυνση, αφενός τη συμφωνία για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών και αφετέρου τη συνεργασία στον ενεργειακό τομέα, ενδεχομένως με τη διασύνδεση των δύο χωρών μέσω αγωγού.
- Πώς κρίνετε την αντίδραση του Έλληνα ΥΠΕΞ;
Εξαρτάται από τη στόχευση. Στην εξωτερική πολιτική δεν λειτουργούμε με το θυμικό και όπως αναφέρω στο βιβλίο μου περί διεκδικητικού πατριωτισμού, και πολλές φορές έχει τονίσει και ο ίδιος ο υπουργός εξωτερικών και άλλοι διατελέσαντες, όπως η Ντόρα Μπακογιάννη, η εξωτερική πολιτική δεν γίνεται με το βλέμμα στραμμένο στο εσωτερικό. Η κυβέρνηση της Τρίπολης λοιπόν στοχοποίησε ηθελημένα την Αθήνα για να δείξει στο εσωτερικό (όπως και στο εξωτερικό) ότι η Ελλάδα συμπεριφέρεται με τρόπο που δεν αφήνει περιθώρια για διαβουλεύσεις, όταν αρνείται ο υπουργός εξωτερικών της έστω και τη χειραψία με τη Λίβυα ομόλογό του.
Αυτή η διάσταση βέβαια αγνοεί το γεγονός ότι παραβιάστηκε η συμφωνία βάσει της οποίας ο κύριος Δένδιας θα συναντιόταν μόνο με τον πρόεδρο του προεδρικού συμβουλίου. Καθοδηγούμενο από την Τουρκία, το κομμάτι της Τρίπολης που ελέγχεται από αυτή, ήθελε να δημιουργήσει κρίση στις ήδη κλονισμένες σχέσεις με την Ελλάδα, τόσο για να μας αποστερήσει τη δυνατότητα, έστω και της παραμικρής παρέμβασης προς αυτή, μέσω του Μένφι, αλλά και για να μας εκθέσει στα μάτια ορισμένων ότι δήθεν εμείς δε σεβόμαστε, υποτιμούμε και δείχνουμε αδιαλλαξία απέναντι σε μία αδύναμη κυβέρνηση. Κατά την πάγια τακτική της, όσα της καταμαρτυρούν η Τουρκία τα αντιστρέφει σε βάρος τρίτων, θέλοντας να δημιουργήσει μία εικονική πραγματικότητα.
Κοντολογίς, η Άγκυρα ήθελε να εκμεταλλευτεί το επεισόδιο για να δείξει ότι η Αθήνα δεν είναι τελικά μία συνεννοήσιμη δύναμη, σε μία στιγμή που η πρώτη, θέλοντας να διορθώσει τα λάθη του παρελθόντος, διαφημίζει την προσέγγιση που επιχειρεί με το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ακόμη και την Αρμενία.
Από την άλλη, η αντίληψη ότι μια χειραψία με την υπουργό εξωτερικών της Τρίπολης θα συνιστούσε αναγνώριση ή νομιμοποίησή της, είναι προβληματική, μιας και είχαμε την ευκαιρία τόσο να την εκθέσουμε για την αθέτηση των συμφωνηθέντων όσο και να λάβει αποστομωτικές απαντήσεις από την ελληνική πλευρά πριν ή μετά τη συνάντηση με τον Μένφι.
Επομένως, από τη στιγμή που επρόκειτο για παγίδα, την οποία ορθά και έγκαιρα διέγνωσε ο υπουργός εξωτερικών, θα ήταν πιο χρήσιμο και αποτελεσματικό να αποκαλύψουμε, ακόμη και ενώπιον της ίδιας της Μανγκούς, την απόπειρα να τορπιλιστεί η επίσκεψη της ελληνικής αντιπροσωπείας στην Τρίπολη. Και να επισημάνουμε τις συνέπειες σε περίπτωση που η Τρίπολη προχωρήσει σε κατάθεση συντεταγμένων στον ΟΗΕ ή προβεί σε οποιαδήποτε άλλη ενέργεια αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας.
Ούτως η άλλως η μόνη εκτεθειμένη θα ήταν η μεταβατική/υπηρεσιακή κυβέρνηση της Τρίπολης και η Αθήνα θα μπορούσε να επενδύσει πάνω σε αυτό, δείχνοντας ότι παρά το γεγονός πως δεν την αναγνωρίζει, δεν αποκλείει και δεν φοβάται τον διάλογο με τον πρόεδρο του προεδρικού συμβουλίου, που για τους δικούς του λόγους αυτή τη στιγμή δεν επιθυμεί τη ρήξη με την πλευρά μας.
Η Ελλάδα αναγνωρίζει την κυβέρνηση, ως μέλος της ΕΕ και του ΟΗΕ, ωστόσο, επισημαίνει, όπως άλλωστε ο ΟΗΕ, η ΕΕ και οι ΗΠΑ ότι η δικαιοδοσία της περιορίζεται στη διεξαγωγή των εκλογών. Εκτιμώ ότι η συνάντηση με τον Μένφι θα έπρεπε να προτεραιοποιηθει τόσο ως εικόνα όσο και ως ουσία (ίσως να ανταλλάσσονταν επιτόπου και κάποια μηνύματα), αν και προ ολίγων ωρών παραδέχθηκε ο ίδιος πως επιθυμεί την αποκατάσταση των διμερών σχέσεων.
- Η απόφαση της κυβέρνησης για έρευνες υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης, τη δεδομένη χρονική συγκυρία σας βρίσκει σύμφωνο;
Εννοείται. Θα σας έλεγα ότι έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος στο σκέλος της διερεύνησης των δυνατοτήτων της χώρας μας στην παραγωγή υδρογονανθράκων, καθώς από το 2014 χρειάστηκε να φτάσουμε στο 2022 για να ξεκινήσουν σεισμικές έρευνες στην ελληνική επικράτεια. Αν είχαμε κινηθεί στον σωστό χρόνο, σήμερα, εφόσον όλα είχαν κυλήσει ομαλά, θα ήμασταν σε θέση να αντλούμε ενέργεια από το υπέδαφος μας. Η χρονική μετάθεση στο 2028 με 2029 βάζει πίεση στην ελληνική πλευρά, δεδομένου ότι το φυσικό αέριο αποτελεί μεν καύσιμο μετάβασης προς την πράσινη ενέργεια, ωστόσο δεν είναι ακόμη προσδιορισμένο το διάστημα στο οποίο η Ευρωπαΐκή Ένωση θα εξακολουθήσει να το καταναλώνει.
Άρα, δεν θα είναι δώρο-άδωρο, ενδέχεται όμως να περιοριστεί το ενδιαφέρον των εταιρειών που θέλουν απόσβεση των επενδύσεων τους, αν δεν έχουν εξασφαλισμένα συμβόλαια για 15-20 χρόνια. Εφόσον όμως ξεκίνησε η υλοποίηση του ενεργειακού προγραμματισμού μας (έστω και αν έχει και προεκλογικό άρωμα), θα πρέπει να εξετάσουμε την δημοπράτηση και άλλων θαλασσοτεμαχίων, που βρίσκονται κεντρικά νότια αλλά και ανατολικά νότια της Κρήτης (πιο συγκεκριμένα τα 13,14,15,18,19,20), καθώς επίσης και να υπάρξει προσυμφωνημένη δέσμευση πως μετά τις εθνικές εκλογές, ανεξάρτητα από τη μορφή και τη σύνθεση της κυβέρνησης, θα προχωρήσουμε στην επέκταση των χωρικών μας υδάτων νοτίως της Κρήτης στα 12 ναυτικά μίλια, ως κομμάτι μίας ευρύτερης στρατηγικής που συμπεριλαμβάνει την κλιμακωτή επέκταση και σε άλλες περιοχές της ελληνικής επικράτειας αλλά αι την ανάληψη πρωτοβουλιών για την διευθέτηση των προβλημάτων που ταλανίζουν την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, με την Ελλάδα στην πρωτοπορία.
- Ο Ερντογάν εξακολουθεί να επενδύει στην απειλή ότι «θα έρθουμε ξαφνικά μια νύχτα». Ο Τσαβούσογλου λέει ότι ο τουρκικός αιώνας ξεκίνησε. Τελικά η εμμονή της Άγκυρας εδράζεται σε δημοσκοπικά δεδομένα ή σε στρατηγική αναθεωρητισμού που εκτυλίσσεται;
Αλίμονο αν είμαστε τόσο αφελείς όσο κάποιοι στο εξωτερικό για να θεωρούμε ότι η αναθεωρητική πολιτική της Άγκυρας απέναντι μας θα τερματιστεί στις επόμενες εκλογές. Πράγματι η επιτακτική ανάγκη του Ερντογάν να επανεκλεγεί επιδρά σε σημαντικό βαθμό στην εξωτερική του πολιτική, κυρίως σε επίπεδο ρητορικής και εμπέδωσης ενός συγκεκριμένου αφηγήματος, βάσει του οποίου η Τουρκία δικαιούται να είναι μία διαπεριφερειακή δύναμη με παγκόσμιες βλέψεις, να αποκαταστήσει την επιρροή της στα γεωγραφικά όρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας και να τυγχάνει του σεβασμού εταίρων και αντιπάλων, σε τέτοιο βαθμό ώστε να ορίζει τις εξελίξεις τουλάχιστον στο εγγύς εξωτερικό της.
Σε αυτό το σχεδιασμό, ο οποίος είναι μακροχρόνιος, εξού και οι αναφορές στον “αιώνα της Τουρκίας”, η Ελλάδα αποτελεί εκ των κυριότερων εμποδίων, το οποίο αν κατάφερνε ποτέ η Τουρκία να υπερπηδήσει, θα είχε ελεύθερο χώρο για να ικανοποιήσει τις φιλοδοξίες της. Δεν αναφέρομαι τόσο σε εδαφικές κτήσεις, τις οποίες πάντως εννοεί, δεν υπονοεί πλέον, αλλά εννοεί και το επισημαίνω αυτό, ο Ερντογάν όταν επαναλαμβάνει την φράση “θα έρθουμε μια νύχτα ξαφνικά”.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Τουρκίας με την Ελλάδα και τον ελληνισμό είναι πως εκ των πραγμάτων απαγορεύουν σκέψεις για την εκπλήρωση του ονείρου της Γαλάζιας Πατρίδας. Αν κάμπτονταν η Ελλάδα, τότε τα δεδομένα θα διαφοροποιούνταν ριζικά υπέρ της Τουρκίας.
Μην ξεχνάτε κύριε Μόσχοβα ότι το 2023 θα ήταν έτσι κι αλλιώς έτος ορόσημο για τον Ερντογάν, καθότι συμπληρώνονται 100 χρόνια από την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης, ανεξάρτητα από τις εκλογές, που είναι προγραμματισμένες για τον Ιούνιο του 2023.
Ο Ερντογάν έχει επενδύσει πάρα πολύ σε αυτό το έτος-σταθμό για τον ίδιο και τη χώρα του, θέλοντας να αντικαταστήσει τον Μουσταφά Κεμάλ ως τη μεγαλύτερη προσωπικότητα της σύγχρονης Τουρκίας. Άρα, έτσι κι αλλιώς η επόμενη χρονιά είναι πολύ κρίσιμη (και) για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Οι εταίροι μας, οι οποίοι τόσο λόγω του ουκρανικού και του ρόλου της Τουρκίας σε αυτό όσο και από συνήθεια υποτιμούν όσα λέει ο Ερντογάν, αποδίδοντας τα στις εγχώριες ισορροπίες και στον χαρακτήρα του, οφείλουν να συνειδητοποιήσουν πως οι ευθείες και επιθετικές απειλές που εκτοξεύονται σε βάρος της Ελλάδας, όχι μόνο δηλητηριάζουν τις δύο κοινωνίες, καθιστώντας εξαιρετικά αμφίβολη ακόμη και την έναρξη διαβουλεύσεων για την εξεύρεση λύσης ανάμεσα τους, αλλά καλλιεργούν κλίμα πολέμου και την αίσθηση ότι η Άγκυρα ανεξαρτήτως απ’ το αν θα ικανοποιηθούν οι παράλογες απαιτήσεις της περί αποστρατιωτικοποίησης και κυριαρχίας θα κάνει κάποια στιγμή την κίνηση αναθεώρησης του status quo. Κάτι τέτοιο συνιστά περαιτέρω αναβάθμιση του τουρκικού ιμπεριαλισμού.
Και αντί να ζητείται από τα δύο μέρη να απέχουν από ενέργειες κλιμάκωσης, κάτι που καταλήγει στο να μας εξισώνει με την Τουρκία, καλό είναι στη Δύση να βρεθεί επιτέλους αυτό το μείγμα πολιτικής που θα υποχρεώσει την Τουρκία να ανακαλέσει τις ακραίες και αποσταθεροποιητικές θέσεις της στην ευρύτερη περιοχή. Γιατί, αν κάθε φορά στο όνομα της συγκυρίας ή του ρόλου και της αξίας μίας χώρας, κάνουμε τα στραβά μάτια, τότε είναι βέβαιο ότι θρέφουμε το θηρίο που αργά ή γρήγορα θα βρούμε μπροστά μας».