Παγωμένη ήταν το Σαββατοκύριακο η ατμόσφαιρα στο Bayerischer Hof του Μονάχου, παρότι η θέρμανση στο ιστορικό ξενοδοχείο της πρωτεύουσας της Βαυαρίας λειτουργούσε άψογα.
Το πρωί της Παρασκευής είχε μόλις ξεκινήσει το ετήσιο Συνέδριο Ασφάλειας του Μονάχου και η σοκαριστική είδηση για τον θάνατο του Ρώσου αντικαθεστωτικού πολιτικού Αλεξέι Ναβάλνι ήρθε να προστεθεί στις προκλητικές δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ το βράδυ της Τετάρτης, με τις οποίες όχι μόνο αμφισβήτησε την ενότητα του ΝΑΤΟ αλλά στην ουσία προσκάλεσε τη Ρωσία του Πούτιν να επιτεθεί σε όποια χώρα-μέλος της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας δεν συνεισφέρει “όσα πρέπει” στον κοινό αμυντικό προϋπολογισμό. Το βαρύ κλίμα επιβαρύνθηκε ακόμη περισσότερο το Σάββατο με την είδηση της πτώσης της ουκρανικής πόλης Αβντιίβκα απέναντι στα προελαύνοντα ρωσικά στρατεύματα.
Τα δραματικά γεγονότα των τελευταίων ημερών ήρθαν απλά να επιβεβαιώσουν τις εντεινόμενες ανησυχίες των τελευταίων μηνών σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία και το πλαίσιο ασφάλειας στην Ευρώπη. Η πολιτική κρίση που σοβεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε συνδυασμό με το διογκούμενο κύμα αμερικανικού απομονωτισμού και το ορατό πλέον ενδεχόμενο εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ στην Προεδρία των ΗΠΑ, απειλεί να προκαλέσει ένα δραματικό κενό ασφάλειας στην Ευρώπη και αφήνει τις ευρωπαϊκές χώρες μόνες τους απέναντι σε μια επιθετική Ρωσία που καθοδηγείται από έναν αδίστακτο και εγκληματικό δικτάτορα.
Η αμφισβήτηση της ενότητας του ΝΑΤΟ από τον Τραμπ δεν είναι καινούργια. Από τους πρώτους κιόλας μήνες της επεισοδιακής θητείας του στην Προεδρία των ΗΠΑ είχε αμφισβητήσει τη χρησιμότητα της Βορειανατολικής Συμμαχίας, με πρόσχημα πάντα την μη τήρηση από αρκετά κράτη-μέλη της κοινής δέσμευσης για ενίσχυση των αμυντικών δαπανών τουλάχιστον στο 2% του ΑΕΠ κάθε χώρας. Οι αιτιάσεις του Τραμπ είναι απλά η πρόφαση που καλύπτει την τάση μεγάλου μέρους του αμερικανικού πολιτικού κατεστημένου αλλά και της κοινής γνώμης για γεωστρατηγική απεμπλοκή από την Ευρώπη και επικέντρωση του γεωπολιτικού ενδιαφέροντος των ΗΠΑ στην περιοχή της Άπω Ανατολής και του Ειρηνικού.
Η τάση στις ΗΠΑ για απομονωτισμό θυμίζει το αντίστοιχο ρεύμα μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στο οποίο αντιτάχθηκε όμως τότε σθεναρά ο Πρόεδρος Φρανκλίνος Ρούζβελτ. Στην ιστορική του ομιλία τον Οκτώβριο 1937, γνωστή και ως “Ομιλία της Καραντίνας”, ο Αμερικανός ηγέτης είχε προειδοποιήσει ότι “ο απομονωτισμός δεν μπορεί να προφυλάξει τον αμερικανικό λαό απόλυτα από έναν πόλεμο” και πως τα φιλειρηνικά κράτη θα πρέπει να συσπειρωθούν για να θέσουν σε “καραντίνα” τα κράτη που είναι υπεύθυνα για εγκληματικές πράξεις, υπονοώντας τότε τη ναζιστική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία. Το δόγμα Ρούζβελτ επέτρεψε τη συμμετοχή των ΗΠΑ στον πόλεμο και την ήττα του ναζισμού και του φασισμού στην Ευρώπη. Συνέβαλε δε αποφασιστικά στην απόκρουση των επεκτατικών βλέψεων της Σοβιετικής Ένωσης απέναντι στην ελεύθερη Ευρώπη και τη διατήρηση της ειρήνης στη “γηραιά ήπειρο” για σχεδόν 80 χρόνια.
Η πιθανή νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις εκλογές του Νοεμβρίου σε συνδυασμό με τον διακηρυγμένο πλέον αναθεωρητισμό της δικτατορικής Ρωσίας οδηγεί την Ευρώπη σε μια πολύ σκληρή νέα πραγματικότητα, κατά την οποία θα κληθεί να αντιμετωπίσει σχεδόν μόνη της τη Μόσχα. Ήδη αρκετοί Ευρωπαίοι ηγέτες αρχίζουν να το εκφράζουν και δημόσια, ενώ μέχρι πρόσφατα το συζητούσαν μόνο ιδιωτικά. Απολύτως χαρακτηριστική της νέας αντίληψης στις ευρωπαϊκές ηγεσίες ήταν η ομιλία του Γερμανού Υπουργού Άμυνας Μπόρις Πιστόριους το Σάββατο στο Συνέδριο Ασφάλειας στο Μόναχο. Ο δημοφιλής Γερμανός πολιτικός είπε ως η κοινή πολιτική ασφάλειας στην Ευρώπη έχει καταρρεύσει και πως πρέπει να προετοιμαστούμε ως Ευρωπαίοι για πολύ μεγαλύτερες δαπάνες για την άμυνα, καθώς η σύγκρουση με τη Ρωσία αναμένεται να διαρκέσει “για δεκαετίες”.
Το νέο αυτό συγκρουσιακό status quo αποτελεί μια πολύ σημαντική πρόκληση για τις ευρωπαϊκές ηγεσίες αλλά και τους ευρωπαϊκούς λαούς. Το NATO ίσως να μην είναι ακόμη “εγκεφαλικά νεκρό”, όπως είχε διαγνώσει κάπως πρόωρα -ή και προφητικά- ο Εμανουέλ Μακρόν το 2019, αλλά το βέβαιο είναι πως η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται πλέον να αναλάβει πολύ μεγαλύτερες ευθύνες για την άμυνα της ηπείρου μας. Το μεγάλο όμως ζητούμενο και η πρόκληση είναι η ευρωπαϊκή ενότητα απέναντι σε συνομιλητές του Πούτιν όπως ο Όρμπαν, η ενεργοποίηση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και η αφύπνιση των ευρωπαϊκών λαών απέναντι στον ορατό πλέον κοινό κίνδυνο.