Σε μια εποχή που χρειαζόμαστε ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό κράτος με ουσιαστική αποκέντρωση και ισχυρούς Δήμους για να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν αξιόπιστα αναπτυξιακά προγράμματα, ο ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ παρά τις διακηρυγμένες προθέσεις, δημιούργησε θεσμικές ανασφάλειες.
Η κριτική που ασκήθηκε στις επιλογές της προηγούμενης κυβέρνησης από την αυτοδιοίκηση πριν την ψήφιση του νόμου δεν εισακούσθηκε. Οι προτάσεις βελτίωσης του νόμου απορρίφθηκαν.
Σε 231 από τους 332 Δήμους, οι εκλεγμένοι Δήμαρχοι δεν διαθέτουν την πλειοψηφία των Δημοτικών Συμβουλίων των Δήμων τους οποίους θα κληθούν να διοικήσουν. Σε 69 Δήμους τη δεύτερη Κυριακή εξελέγη τελικά Δήμαρχος που διαθέτει ισχνή εκπροσώπηση στο Δημοτικό Συμβούλιο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Θεσσαλονίκη όπου ο νέος Δήμαρχος διαθέτει μόνο 7 έδρες από τις 49 του Δημοτικού Συμβουλίου.
Οι σκοπιμότητες επικράτησαν της λογικής
Είναι προφανές ότι οι σκοπιμότητες επικράτησαν της λογικής. Εάν η προηγούμενη κυβέρνηση επιθυμούσε μια καθαρή λύση θα έπρεπε να είχε υιοθετήσει δικλίδες ασφαλείας που θα θωράκιζαν το σύστημα και να επιβάλλει την εκλογή όλων των οργάνων, συμπεριλαμβανομένου του Δημάρχου με απλή αναλογική.
Ο Δήμαρχος θα μπορούσε να εκλέγεται από τις εκλογές της πρώτης Κυριακής, ή να είναι εντολοδόχος Δήμαρχος ο επικεφαλής της παράταξης που έλαβε την πλειοψηφία στις κάλπες, όπως συμβαίνει στις περισσότερες χώρες που ισχύει η απλή αναλογική. Η θεσμοθέτηση της απλής αναλογικής για το Δημοτικό Συμβούλιο και του πλειοψηφικού συστήματος για το Δήμαρχο είναι πραγματικά προβληματική και δημιουργεί το υπόβαθρο για συναλλαγές χωρίς αρχές.
Επίσης, η απλή αναλογική θα μπορούσε να λειτουργήσει απελευθερωτικά για τη Τοπική Αυτοδιοίκηση με την προϋπόθεση της ενσωμάτωσης στο νόμο δικλίδων ασφαλείας που θα περιόριζαν την πολυδιάσπαση των δυνάμεων.
Νέα θεσμική παρέμβαση
Είναι ενδεχομένως απαραίτητο να διαμορφωθεί έγκαιρα μια νέα θεσμική παρέμβαση για τις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές με στόχο την εξασφάλιση της καλύτερης λειτουργίας των Δήμων και Περιφερειών της χώρας και την ενίσχυση της ουσιαστικής θεσμικής αυτοτέλειά τους. Παράλληλα, είναι σκόπιμο να διευρυνθούν οι αρμοδιότητες των Δήμων για να είναι σε θέση να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν Τοπικά Σχέδια Αστικής Ανάπτυξης την επόμενη Προγραμματική Περίοδο 2021-27. Η νέα πρόταση θα πρέπει να διαμορφωθεί μετά από εξαντλητικό διάλογο με τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και να λάβει υπόψη τις εμπειρίες από την εφαρμογή της απλής αναλογικής.
Όμως, το κρίσιμο θέμα που προκύπτει είναι τι θα γίνει την περίοδο 2019-23 με τις ήδη διαμορφωμένες ισορροπίες στους Δήμους και στις Περιφέρειες. Ο λαός έχει ήδη εκφραστεί γνωρίζοντας το αποτύπωμα της εκλογικής συμπεριφοράς του και των επιλογών του. ΟΛΟΙ, ΠΟΛΙΤΕΣ, ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΤΑΞΕΩΝ ΓΝΩΡΙΖΑΝ ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΗΣ ΕΚΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΤΟ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ.
Στο πλαίσιο αυτό διαμορφώθηκαν οι συμμαχίες και συγκροτήθηκαν οι συνδυασμοί. Ως εκ τούτου, είναι άτοπο να διαμαρτύρονται εκ των υστέρων όσοι συμμετείχαν στην εκλογική διαδικασία. Οι τοπικές κοινωνίες έκριναν με βάση τα προγράμματα τη σύνθεση των ψηφοδελτίων και την προσωπικότητα των υποψηφίων. Στο 70% των Δήμων οι πολίτες έδωσαν εντολή ευρύτερων συναινέσεων και συνθέσεων με αφετηρία τις προγραμματικές συγκλίσεις. Αυτό ήταν το μήνυμα της κάλπης. Ελπίζω να το έλαβαν όλοι αυτό το μήνυμα.
Αν υπάρχει λάθος δεν διορθώνεται με λάθος
Διορθώσεις με «αλλοίωση» της λαϊκής ετυμηγορίας στην παράταση δεν είναι ανεκτές σε μια Δημοκρατία. Αν υπάρχει λάθος δεν μπορεί να διορθωθεί με ένα άλλο λάθος. Διαφορετικά ανοίγουμε την Κερκόπορτα της καταστρατήγησης της λαϊκής κυριαρχίας, της λαϊκής ετυμηγορίας και της καταδολίευσης του Συντάγματος.
Ορισμένοι παράγοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης προτείνουν ένα σχέδιο ρυθμίσεων για τη βελτίωση της διακυβέρνησης και της λειτουργίας των ΟΤΑ ενώ και από άλλους φορείς διατυπώνονται απόψεις για ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των Δημάρχων. Το σχέδιο αγνοεί τη διαμορφωμένη πραγματικότητα καθώς και τα δικαιώματα του Δημοτικού Συμβουλίου, των δημοτικών παρατάξεων που προέκυψαν στις εκλογές και των δημοτικών παρατάξεων που πλειοψήφησαν σε αυτές. Είναι προφανές ότι επιδιώκεται η εκ των υστέρων ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των Δημάρχων και η αποδυνάμωση των Δημοτικών Συμβουλίων. Αυτό είναι φανερό και από το Άρθρο 4 της πρότασης που μετατρέπει την οικονομική επιτροπή σε υπέρ-όργανο που μπορεί να αγνοεί τις αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου! Αντιλαμβανόμαστε την αγωνία κάποιων, αλλά η κλίνη του Προκρούστη δεν είναι κατάλληλη για την επίλυση θεμάτων δημοκρατικών διαδικασιών. Πόσο μάλλον που δεν έχει δοκιμαστεί στην πράξη η εφαρμογή του νόμου και δεν έχει δοθεί στις δημοτικές παρατάξεις ο χρόνος που απαιτείται για διαβουλεύσεις.
Να υπενθυμίσω ότι σε πολλές περιπτώσεις η εσφαλμένη λύση φαίνεται εκ των προτέρων σαν η πιο λογική. Στη συνέχεια όμως εμφανίζονται τα νέα προβλήματα που δημιουργούνται. Επισημαίνω την ανάγκη να εκτιμήσουμε με ψυχραιμία τις μακροπρόθεσμες συνέπειες μιας παρορμητικής αντίληψης ότι όλοι οι γόρδιοι δεσμοί λύνονται με ένα σπαθί. Σε διαφορετική περίπτωση τα πρώτα θύματα θα είναι η αξιοπιστία των θεσμών και η ηθική της πολιτικής.
Συνεννόηση και προγραμματική σύγκληση
Η νέα κυβέρνηση έχει το δικαίωμα να επιδιώξει την τροποποίηση του νόμου για τη Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ας το πράξει με νηφαλιότητα και διάλογο για τις επόμενες εκλογές. Στο μεσοδιάστημα οι δημοτικές κινήσεις σε κάθε δήμο έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν ένα πεδίο συνεννόησης και σύνθεσης με βάση την πολιτική εγγύτητα και την προγραμματική σύγκλιση. Κανένας δεν διαθέτει το μονοπώλιο της αγάπης για το τόπο του και το αλάθητο των προγραμματικών επιλογών. Έχουμε να μάθουμε πολλά ο ένας από τον άλλο. Μπορούμε να πραγματοποιήσουμε την υπέρβαση για το καλό της ενότητας και της προόδου των τοπικών κοινωνιών, σεβόμενοι ταυτόχρονα την ετυμηγορία των πολιτών.