Και να που η Ευρώπη αντιστέκεται, προχωράει, ωριμάζει. Και για πρώτη φορά στην ιστορία της, θέτει τα θεμέλια για έναν ευρωπαϊκό στρατιωτικό βραχίονα, για να είναι σε θέση να υπερασπιστεί την ασφάλεια, την κυριαρχία και τη στρατηγική αυτονομία της που εμφανώς σήμερα απειλούνται.
Τα σημάδια ότι ο κόσμος αλλάζει κι ότι η Ευρώπη εάν ήθελε να επιβιώσει έπρεπε να προσαρμοστεί, ήταν εδώ, εδώ και καιρό, σχεδόν μια δεκαετία.
Στην αρχή της πρώτης προεδρικής του θητείας, τον Σεπτέμβριο του 2017, ο Emmanuel Macron προειδοποιούσε για τη σταδιακή και αναπόφευκτη αποδέσμευση των ΗΠΑ από την ασφάλεια της Ευρώπης. Εισήγαγε για πρώτη φορά το δόγμα της «στρατηγικής αυτονομίας», επισημαίνοντας ότι η Ευρώπη πρέπει να οικοδομήσει τις δικές της αυτόνομες επιχειρησιακές δυνατότητες, συμπληρωματικά προς το ΝΑΤΟ. Ήταν η εποχή της πρώτης θητείας Trump στην Αμερική… Ο Μακρόν όχι μόνο δεν εισακούστηκε αλλά από μερίδα του ευρωπαϊκού τύπου, κυρίως του γερμανικού, χλευάστηκε ότι «λέει τρέλες» …
Πολλά χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2024, εξέπεμψε την ίδια αγωνία με άλλους όρους, ο Mario Draghi. Με υπόβαθρο το διευρυνόμενο χάσμα ανταγωνιστικότητας, τη γήρανση του ευρωπαϊκού πληθυσμού, τις ραγδαίες γεωπολιτικές αλλαγές και τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης και Ιταλός Πρωθυπουργός προσπάθησε να «ξυπνήσει» το σύστημα με το μήνυμα ότι η Ευρώπη είτε θα ενώσει δυνάμεις σε όλα τα επίπεδα είτε δεν θα επιβιώσει…
Είναι γεγονός ότι κάποια βήματα, έστω μικρά, δρομολογήθηκαν από τότε. Αλλά σήμερα, δυο μόλις μήνες μετά την έναρξη της προεδρίας Trump, η Ευρώπη που από την ίδρυσή της το 1957, ακολούθησε το δόγμα της «ήπιας ισχύος» με κεντρικό άξονα την Ενιαία Αγορά, περνάει εμφανώς σε άλλη φάση. Δεν εξοπλίζεται απλώς, θεμελιώνει την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία.
Γιατί η Ευρώπη, κυρίως και πάνω απ’ όλα, θεμελιώθηκε σε ένα αξιακό υπόβαθρο: της δημοκρατίας, της ελευθερίας, του κράτους δικαίου, του σεβασμού στο περιβάλλον, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ισότητας. Στην πορεία του χρόνου προφανώς δεν τηρήθηκαν όλα με ευλαβική συνέπεια. Παραμένουν όμως η πιο πολύτιμη παρακαταθήκη του δυτικού πολιτισμού και του δυτικού τρόπου ζωής, που σήμερα δέχεται ανηλεείς επιθέσεις και προσβολές όχι μόνο από καθεστώτα με μακρά παράδοση αυταρχισμού αλλά και από εκείνους που μέχρι χθες θεωρούσαμε συνοδοιπόρους.
Αυτή η θεμελιώδης ανατροπή ήταν για την Ευρώπη το μεγάλο σοκ -μεγαλύτερο και από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η Ευρώπη δεν μπορεί να δέχεται «μαθήματα δημοκρατίας» από Αμερικανούς αξιωματούχους που υμνούν την ακροδεξιά και παρεμβαίνουν ωμά για να την υποστηρίξουν με κάθε τρόπο. Ούτε μαθήματα «ελευθερίας της έκφρασης» όταν ο Αμερικανός Πρόεδρος επιλέγει ποια ΜΜΕ θα έχουν πρόσβαση στο Λευκό Οίκο και ποια όχι.
Αυτά είναι που «ξύπνησαν» το ευρωπαϊκό σύστημα και ένα μεγάλο τμήμα της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Πολύ περισσότερο από την δεδομένη εδώ και καιρό στροφή των ΗΠΑ προς τον Ινδο-Ειρηνικό αλλά και την καθόλα θεμιτή αξίωσή τους να αυξήσουν σημαντικά οι ευρωπαϊκές χώρες τις αμυντικές δαπάνες τους.
Οι Ευρωπαίοι εμφανίζονται σήμερα αποφασισμένοι να κάνουν περισσότερα από την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών τους, που ούτως ή άλλως θα είναι θεαματική-προβλέπεται να διατεθούν περίπου 800 δις., υπολογίζοντας και το δημοσιονομικό χώρο που θα δημιουργηθεί από την ενεργοποίηση της «ρήτρας διαφυγής» για μια τετραετία.
Στη συζήτηση για την ευρωπαϊκή άμυνα, κεντρικό θέμα της διήμερης Συνόδου κορυφής (20-21/03), οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν θα συζητήσουν μόνον για τους πόρους. Θα συζητήσουν πώς οι πόροι αυτοί θα αξιοποιηθούν με τον καλύτερο τρόπο ώστε να παραχθούν «made in Europe” ευρωπαϊκά αμυντικά συστήματα, με συνέργειες και συμμετοχές αξιόπιστων τρίτων εταίρων. Δηλαδή εταίρων από δημοκρατικές χώρες, που δεσμεύονται από το ευρωπαϊκό αξιακό σύστημα.
Βασικό ζητούμενο είναι οι συνέργειες και οι συνεργασίες μεταξύ ευρωπαϊκών χωρών και εταιρειών, διότι μόνον έτσι θα υπάρχουν πιθανότητες επιτυχίας. Καθώς οι ακραιφνώς αμυντικές επιχειρήσεις που διαθέτει σήμερα η Ευρώπη, ακόμα και οι πιο ισχυρές, δεν φτάνουν ούτε κατά διάνοια για να υλοποιηθεί το εγχείρημα, θα δοθεί έμφαση στις ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας. Και ο στόχος θα είναι, η ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας να συμβάλλει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας. Για την Ελλάδα, που δαπανά εδώ και χρόνια, το 3% του ΑΕΠ της σε (εισαγόμενους) εξοπλισμούς, παρουσιάζεται μια χρυσή ευκαιρία να συμμετάσχει με αξιώσεις σε αυτές τις αλυσίδες αξίας. Να ενισχύσει την άμυνά της επιστρέφοντας μέρισμα στους πολίτες.
Όπως σημειώνεται στο εισαγωγικό κεφάλαιο της «Λευκής Βίβλου για το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας», «η εδαφική ακεραιότητα και η κυριαρχία κάθε κράτους-μέλους της ΕΕ είναι αδιάρρηκτα συνδεδεμένη με των άλλων μελών και με της Ευρώπης ως σύνολο. Μια επίθεση εναντίον κράτους-μέλους, είναι μια επίθεση εναντίον όλων. ….Κι επειδή ο κίνδυνος επίθεσης εναντίον κράτους-μέλους της ΕΕ δεν μπορεί να αποκλειστεί η Ευρώπη πρέπει να επανεξοπλιστεί και να αποκτήσει ικανότητα απόκρουσης στρατιωτικής επίθεσης διασφαλίζοντας την ειρήνη..».
Ναι, δύσκολο το εγχείρημα, ναι, θα υπάρξουν πολλά μπρος-πίσω. Μπορούμε τουλάχιστον να συμφωνήσουμε ότι είναι προς τη σωστή κατεύθυνση και αξίζει να προσπαθήσουμε να προχωρήσει.