Οι Έλληνες αξίζει να γιορτάσουμε το 2021 με περηφάνεια και αυτοπεποίθηση. Παράλληλα όμως με τους δύο αιώνες ελεύθερου βίου η χώρα μας τιμά και τα 40 χρόνια από την Ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, κορυφαία ιστορική κατάκτηση των Ελλήνων, ίσως τη μεγαλύτερη μετά την Εθνική Παλιγγενεσία.
Η ένταξη της Ελλάδας στην Ενωμένη Ευρώπη άλλαξε την μοίρα του τόπου και κατέταξε οριστικά τη χώρα μας στη πρώτη ταχύτητα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης συνδέοντας τον λαό μας, οριστικά με την προδιαγεγραμμένη από τις ιστορικές καταβολές του πορεία. Αλλά έβαλε και στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα την σφραγίδα επικύρωσης της πολιτιστικής και ιστορικής του ταυτότητας.
O συμβολισμός των δύο αυτών δομικών, καθοριστικών ρευμάτων είναι μοναδικός και ανεξίτηλος.
Τα ιδανικά, οι αξίες που γεννήθηκαν στην Αθηναϊκή Δημοκρατία ενέπνευσαν την Γαλλική Επανάσταση και τον αγώνα για την Αμερικανική Ανεξαρτησία. Είναι οι ίδιες κοινές αξίες που θεμελίωσαν τον αγώνα για την παλινόρθωση του γένους, όπως το οραματίστηκαν οι Φιλικοί και εμπέδωσε ο λαός μας με τις θυσίες των Επαναστατημένων Ελλήνων.
Ήταν αυτά τα ιδανικά που όχι μόνο ενέπνευσαν το φιλελληνικό αίσθημα παντού στη Δύση, πριν αλλά και μετά την Επανάσταση, αλλά που αποτέλεσαν και το ιδεολογικό πλαίσιο που ενέπνευσε τους Πατέρες της Ευρώπης στις στάχτες του ολέθριου Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Της τελευταίας αιματοβαμμένης σελίδας της κοινής μας ιστορίας. Σ’ αυτή την Ευρώπη αγκιστρώσαμε οριστικά το μέλλον μας πριν 40 χρόνια.
Η Ενωμένη Ευρώπη λειτούργησε ως ένας φάρος ειρήνης, δημοκρατίας και δικαιοσύνης μετά το βαθύ σκοτάδι του πολέμου. Αυτή είναι η πραγματικότητα, η ιστορική αλήθεια που δεν αμφισβητείται. Όποια χώρα συμμετείχε στο ιστορικό αυτό εγχείρημα, έζησε ειρηνικά, κατάκτησε ένα καλύτερο μέλλον, πέτυχε ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο για όλους. Σήμερα, είμαστε μια ήπειρος ειρήνης και δημοκρατίας. Το αρτιότερο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο που γνώρισε ποτέ ο κόσμος, με ελεύθερους πολίτες που σπουδάζουν, εργάζονται, συμβιώνουν χωρίς περιορισμούς. Μια κοινωνία με ασφάλεια.
Η ευρωπαϊκή Ελλάδα αποτελεί σήμερα αναπόσπαστο κομμάτι αυτού του πιο προηγμένου μοντέλου δημοκρατίας και κοινωνίας στον σύγχρονο κόσμο. Με ακλόνητες αξίες, πίστη στον άνθρωπο και απόλυτη προστασία των δημοκρατικών μας θεσμών και κοινωνικών κατακτήσεων.
Σε μια χώρα με αδύναμους θεσμούς που γνώρισε πολέμους, πραξικοπήματα, χρεωκοπίες, διχασμούς και εμφύλιο, τα τελευταία σαράντα χρόνια αποτελούν τη μακρύτερη περίοδο ειρήνης, δημοκρατίας και ευημερίας που γνώρισαν οι Έλληνες. Με την ένταξη της χώρας στην Ευρώπη ο τροχός της ιστορίας δικαίωσε τις προσδοκίες γενεών και επιβεβαίωσε μια σχέση με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Κατοχύρωσε τα σύνορα μας ως απώτατα σύνορα της Ευρώπης απέναντι σε αβέβαιους και συχνά επικίνδυνους γείτονες. Απογείωσε την ύπαιθρο, τις υποδομές και τα συστήματα υγείας και παιδείας με κολοσσιαίους πόρους. Στήριξε την οικονομία και την κοινωνία σε κρίσιμες στιγμές, όταν πολλοί άλλοι μας γύριζαν την πλάτη.
Κατέστησε το ζητούμενο του τότε αυτονόητο του σήμερα με την ελεύθερη κυκλοφορία, εγκατάσταση, εργασία και τις ελεύθερες συναλλαγές στη μεγαλύτερη αγορά του κόσμου. Άνοιξε πρωτοφανείς ευκαιρίες κινητικότητας και εκπαίδευσης σε χιλιάδες νέους.
Η Ελλάδα πέτυχε τα 40 χρόνια που ανήκει στον πυρήνα της Ευρώπης, όσα δεν πέτυχε τα προηγούμενα 160 χρόνια της νεότερης ιστορίας της. Και σήμερα παραμένει παράδειγμα, απόλυτο θεσμικό πρότυπο στην ευρύτερη γεωγραφική γειτονιά της.
Πυλώνας σταθερότητας και υπόδειγμα δημοκρατίας.
Η στρατηγική αυτή επιλογή δεν ήταν αποτέλεσμα κοινωνικών ή πολιτικών αυτοματισμών. Η ιστορία δικαίωσε πανηγυρικά τον οραματιστή ηγέτη που πίστεψε, οργάνωσε και πέτυχε τον άθλο της ένταξης. Έναν εκπρόσωπο της «άλλης Ελλάδας» που αν και γεννήθηκε σ’ ένα τουρκοκρατούμενο χωριό της Μακεδονίας ενέπνευσε τόσους πολλούς και εντυπωσίασε ακόμη περισσότερους, συχνά πιο ισχυρούς, πιο σπουδαγμένους, πιο καλοαναθρεμένους από τον ίδιο, το γιο του δασκάλου της Πρώτης.
Ακόμη και οι δυνάμεις που τότε εναντιώθηκαν στις επιλογές του Κωνσταντίνου Καραμανλή, σήμερα αναγνωρίζουν την διορατικότητα και την ορθότητα των επιλογών του και μάλιστα - με ελάχιστες εξαιρέσεις - κατόρθωσαν να τις κατοχυρώσουν και να τις διευρύνουν.
Αυτή η συνολική αποδοχή από την κοινωνία και τον πολιτικό κόσμο της στρατηγικής επιλογής για μια ευρωπαϊκή Ελλάδα, με Έλληνες Ευρωπαίους που ανήκουν περήφανα -και όχι ενοχικά- στη Δύση, αποτελεί πολύτιμη κατάκτηση και παρακαταθήκη που πρέπει να διαφυλαχθεί.
Οι κρίσιμες στιγμές του σήμερα, αποτελούν ακόμη μια επιβεβαίωση της ορθότητας των επιλογών του χθες. Στις αρχές του 2020, ουδείς μπορούσε να προβλέψει τον κυκλώνα στον οποίο θα βρισκόταν σήμερα η ανθρωπότητα. Η πρωτοφανής σε βάθος, ένταση και έκταση πανδημία που κόστισε τη ζωή σε εκατοντάδες χιλιάδες συνανθρώπους μας και άλλαξε ουσιαστικά την πορεία του κόσμου, όπως τον γνωρίζαμε, οδήγησε σε ιστορικές αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο η εφαρμογή των οποίων βρίσκεται τώρα σε πλήρη εξέλιξη.
Κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε συνθήκες επιστημονικής φαντασίας. Σε πείσμα πολλών που δεν θα ανέμεναν, δε θα την επιθυμούσαν ή και θα την εμπόδιζαν, η απάντηση της Ευρώπης στην κρίση αποτελεί ένα πρωτοφανές άλμα ενοποίησης και αλληλεγγύης.
Δώσαμε – και κερδίσαμε – ιστορικές μάχες για τo εμβληματικό και χωρίς προηγούμενο Ταμείο Ανάκαμψης, που σε συνδυασμό με τον προϋπολογισμό για την επόμενη επταετία, είναι πολλαπλάσιο του Πακέτου Μάρσαλ.
Όσο και αν αυτό δεν αρέσει σε ορισμένους, μόνο κάποιος προκατειλημμένος δεν μπορεί να αναγνωρίσει τι πέτυχε έως σήμερα η Ευρώπη των 27 στο μέτωπο της πανδημίας. Ή το τι θα συνέβαινε αν τα Κράτη Μέλη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για το ποιός θα πρωτοαγοράσει εμβόλια.
Οι άνευ προηγουμένου προκλήσεις που έφερε η πανδημία μάς έμαθαν πολλά. Δε χρειάστηκε πολύς καιρός για να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι η προστασία της δημόσιας υγείας σε ένα Κράτος Μέλος εξαρτάται από την κατάσταση και στα άλλα, και ότι μόνο μέσω στενότερου συντονισμού και συνεργασίας μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτήν την κρίση.
Ο ιός δε γνωρίζει σύνορα, δεν κάνει διακρίσεις και κανείς από εμάς δεν είναι ασφαλής έως ότου γίνουμε όλοι ασφαλείς.
Τα διδάγματα αυτά μας ώθησαν να επανεκτιμήσουμε το πλαίσιο δράσης μας σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης οικοδομώντας το πλαίσιο για μία Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας. Μεταξύ άλλων αυτό περιλαμβάνει και ένα νέο Κανονισμό σχετικά με τις σοβαρές διασυνοριακές απειλές για την υγεία, καθώς και την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νόσων και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων.
Έχουμε επίσης δρομολογήσει νέες δομές βιο-ασφάλειας (ΗΕRA) για να προλαμβάνουμε και να αντιμετωπίζουμε πιο αποτελεσματικά τους ιούς και τις μεταλλάξεις τους.
Παράλληλα με την θωράκιση της δημόσιας υγείας απέναντι στην πανδημία, εργαστήκαμε από την πρώτη στιγμή και για τη θωράκιση της οικονομίας – αξιοποιώντας στο έπακρο τις ευελιξίες του προσωρινού πλαισίου για τους κανόνες ανταγωνισμού, καταργώντας τους περιορισμούς του Συμφώνου Σταθερότητας και στηρίζοντας την απασχόληση μέσω του προγράμματος SURE, το οποίο παρέχει στήριξη στην Ελλάδα ύψους άνω των 2 δισ. ευρώ.
Κοιτώντας μπροστά, έχουμε λόγους να αισιοδοξούμε ότι μια γρήγορη και ισχυρή ανάκαμψη είναι εφικτή. Με το ευρωπαϊκό πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2021-2027 να ξεπερνά το ένα τρισ. ευρώ και επιπλέον 750 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του NextGenerationEU, η Ένωση έχει τα μέσα να στηρίξει πολίτες, περιφέρειες και εταιρείες - ιδίως εκείνους που πλήττονται περισσότερο από την κρίση του κορονοϊού.
Oι πόροι αυτοί θα βοηθήσουν στην ανοικοδόμηση μιας Ευρώπης η οποία θα είναι πιο πράσινη, πιο ψηφιακή, πιο ανθεκτική και πιο έτοιμη να ανταποκριθεί στις τρέχουσες και τις μελλοντικές προκλήσεις. Η Ελλάδα θα είναι η 4η πιο ευνοημένη χώρα, αναλογικά με το μέγεθος της οικονομίας της. Από το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, η Ελλάδα θα λάβει πάνω από 40 δισ. ευρώ. Από το NextGenerationEU θα λάβει επιπλέον 20 δισ., με το μεγαλύτερο μέρος να προέρχεται από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Υπό τον Μηχανισμό αυτόν στην Ελλάδα θα χορηγηθούν επιχορηγήσεις σχεδόν 18 δισ. ευρώ – κάτι που αντιστοιχεί σε σχεδόν 10% του ΑΕΠ μας. Η Ελλάδα θα μπορεί επιπλέον να δανειστεί επιπλέον πάνω από 12 δισ. ευρώ με εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους.
Πρόκειται για μια μοναδική ευκαιρία για τόνωση της ανάπτυξης και εκσυγχρονισμό της οικονομίας μας, διπλασιάζοντας σχεδόν το ετήσιο ποσό των δημοσίων επενδύσεων για τα επόμενα χρόνια.
Πριν από λίγους μήνες, όταν ακόμα σχεδιάζαμε αυτόν τον κολοσσιαίο Μηχανισμό Ανάκαμψης, υπερασπίστηκα με σθένος τον τουρισμό και τις μεταφορές, ως δομικό στοιχείο της καθημερινότητας των Ευρωπαίων, της κουλτούρας και του τρόπου ζωής μας. Αυτά τα σημαντικά βήματα καταδεικνύουν ότι η μάχη της ασφαλούς εξόδου από τα έκτακτα μέτρα κατά της πανδημίας – και της επιστροφής σε μια τροχιά ανάπτυξης – είναι μια μάχη που η Ευρώπη είναι αποφασισμένη και προετοιμασμένη να την κερδίσει, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τις θυσίες των πολιτών. Η πρόταση για το Πράσινο Ψηφιακό Πιστοποιητικό αποτελεί ίσως την πιο πολύτιμη συνεισφορά στην προσπάθεια για επιστροφή στην κανονικότητα.
Η Ευρώπη ενωμένη, με αλληλεγγύη και συλλογική δράση, αποδεικνύει ότι μπορεί να τα καταφέρει και θα τα καταφέρει.
Στη δύσκολη αυτή πορεία δεν έχουμε παραμελήσει καμία από τις προτεραιότητες που είχαμε θέσει πριν μας πλήξει η πανδημία. Δεν χάσαμε τον προσανατολισμό μας. Δεν κάναμε εκπτώσεις στην απάντησή μας στα μεγάλα θέματα που απασχολούν την Ευρώπη.
Κεντρική θέση σε αυτό το εύρος πολιτικών προτεραιοτήτων αποτελεί η Πολιτική Μετανάστευσης και Ασύλου. Η πρόταση που καταθέσαμε στις 23 Σεπτεμβρίου 2020 για ένα νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο αποτελεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική, συνοδευόμενη από σειρά στοχευμένων νομοθετικών προτάσεων και πρωτοβουλιών.
Με το Σύμφωνο, στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μια εντελώς νέα αρχιτεκτονική, βασισμένη στη συνολική προσέγγιση του μεταναστευτικού ζητήματος.
Επιθυμούμε να οικοδομήσουμε μια πραγματικά αποτελεσματική συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης κοντά στα Ευρωπαϊκά σύνορα, αλλά και σε πιο μακρινές χώρες της Αφρικής και της Ασίας – όσον αφορά στην καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης, τον έλεγχο των συνόρων αλλά και την αύξηση του αριθμού των επιστροφών και τη βελτίωση της επανεισδοχής. Μόνος τρόπος για να το πετύχουμε είναι με εξατομικευμένες, ολοκληρωμένες και αμοιβαία επωφελείς σχέσεις με κάθε μία από αυτές τις χώρες. Ξεκινώντας από μια ειλικρινή και ουσιαστική αξιολόγηση των συμφερόντων μας – αλλά και εκείνων των εταίρων μας.
Θεσπίζουμε ισχυρούς αλλά δίκαιους εσωτερικούς κανόνες. Κανόνες που εξασφαλίζουν ότι τα Κράτη Μέλη που βρίσκονται υπό πίεση θα λαμβάνουν πλήρη στήριξη κάθε φορά που τη χρειάζονται.
Αφετηρία μας είναι η αλληλεγγύη και ο επιμερισμός των βαρών να είναι ο κανόνας – και θα γίνει ο κανόνας.
Προτείνουμε ένα σύστημα που λειτουργεί κυκλικά ως σύνολο: διαδικασίες διαλογής, συνόρων, ασύλου, επιστροφών, αλληλεγγύης – όλα πρέπει να συνδέονται άψογα και αδιάρρηκτα.
Έχουμε εμπεδώσει τα διδάγματα του παρελθόντος: γυρίσαμε τη σελίδα στο προηγούμενο σύστημα - το γνωστό «Δουβλίνο» - υπό το οποίο, δυστυχώς, τα Κράτη Μέλη της πρώτης εισόδου, όπως η Ελλάδα, επωμίστηκαν δυσανάλογο βάρος. Ένα σύστημα που δεν ήταν εξοπλισμένο για να αντιμετωπίσει καταστάσεις κρίσης, πόσο μάλλον να διαχειριστεί τη νέα πραγματικότητα των μικτών και συνεχών μεταναστευτικών ροών σε καθημερινή βάση. Με το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο αλλάζουμε το υπόδειγμα, διασφαλίζοντας ότι οι προκλήσεις της μετανάστευσης αντιμετωπίζονται συνολικά και διεξοδικά - εντός και εκτός της Ένωσης.
Η απουσία μιας συνεκτικής πολιτικής για την Μετανάστευση και το Άσυλο, οδήγησε σε απαράδεκτες και απάνθρωπες καταστάσεις όπως η Μόρια, αλλά και την δίκαιη, σε πολλές περιπτώσεις, αγανάκτηση των τοπικών κοινωνιών.
Η Ευρώπη έχει τώρα την ευκαιρία να αποκτήσει επιτέλους μία ανθεκτική, ενιαία, συνεκτική μεταναστευτική πολιτική, για πρώτη φορά στην ιστορία της.
Μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί.
Στην Ευρώπη των 27, ιδιαίτερα σε περιόδους μεγάλων κρίσεων, όπως η τρέχουσα παγκόσμια πανδημική κρίση, είναι λογικό να υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις ή προτεραιότητες. Αυτή η διαφορετικότητα όμως, είναι και η γοητεία της Ευρώπης. Ένα δένδρο με διαφορετικά κλαδιά που υπάρχουν χάρη στον κοινό τους κορμό. Με διάλογο και αλληλεγγύη που καταλήγει σε δίκαιους συμβιβασμούς, για το κοινό μας συμφέρον, που κατοχυρώνεται από την συνεχή συνεργασία και την κοινή δράση.
Τι συμβολίζει σήμερα η Ευρώπη στον κόσμο;
Τη μεγαλύτερη εσωτερική αγορά στον κόσμο. Το δεύτερο παγκόσμιο νόμισμα αναφοράς. Την ισχύ μας στο διεθνές εμπόριο, στα ανθρώπινα δικαιώματα, τη προστασία των δεδομένων, τα καθολικά συστήματα υγείας και παιδείας για όλους, την κατάργηση της θανατικής ποινής. Αυτή είναι η Ευρώπη. Κι όσοι νομίζουν ότι θα πετύχουν μόνοι τους σε έναν κόσμο που αλλάζει γρήγορα, θα πρέπει να μας το αποδείξουν. Τα πρώτα σημάδια δεν είναι ενθαρρυντικά ότι θα το καταφέρουν.
Η πραγματικότητα είναι μια: η Ευρωπαϊκή απάντηση στην πολυεπίπεδη κρίση συνιστά την σύγχρονη Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα. Ένα φεντεραλιστικό άλμα για μια νέα εποχή ενότητας και συλλογικής πορείας.
Η συμμετοχή σε μια Ένωση που ενεργοποιεί το υπερόπλο του Ταμείου Ανάκαμψης και που - για πρώτη φορά - αγοράζει και διαθέτει μαζικά εμβόλια για όλους τους ευρωπαίους, δεν επιβεβαιώνει απλά την ιστορική επιλογή του Καραμανλή να πορευτούμε μαζί με τους εταίρους μας και όχι μόνοι μας.
Την καθιστά υπαρξιακό μονόδρομο.
Σαράντα χρόνια μετά, ενισχύει την πεποίθηση ότι η Ευρώπη είναι πια το σπίτι μας, η ασπίδα μας και η ασφαλέστερη εγγύηση για το μέλλον μας.
Με τη δύναμη της δημοκρατίας και των αξιών μας και τα γενναία ευρωπαϊκά εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας, θα υπερασπιστούμε μια Ευρωπαϊκή Ελλάδα αντάξια των θυσιών των παλαιοτέρων και των προσδοκιών των νεότερων Ελλήνων.
Στα 40 χρόνια αυτής της κοινής πορείας τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρώπη έχουν αλλάξει πολύ. Περάσαμε από μια περίοδο Ευρωπαϊκής «αθωότητας» σε μία φάση ευρωπαϊκής ωριμότητας, συνειδητοποίησης της συλλογικής μας δύναμης αλλά και των όσων διακυβεύονται όταν δεν είμαστε ικανοί να την ασκήσουμε αποτελεσματικά. Σε αυτή τη νέα εποχή, κεντρική επιδίωξή μας είναι η εξασφάλιση της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης. Η Ελλάδα έχει ήδη αποδείξει ότι μπορεί να διαδραματίσει ρόλο πρωταγωνιστικό. Η σοβαρή διαχείριση του μεταναστευτικού, οι ψύχραιμες αλλά σθεναρές ελληνικές τοποθετήσεις στα ζητήματα που αφορούν την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, τον άξονα Φιλίας με τις χώρες του Κόλπου, η εποικοδομητική στάση στα Βαλκάνια και η ενεργός ανάμειξη της χώρας στα στρατηγικής σημασίας ερωτήματα στα οποία καλείται να δώσει απάντηση η Ευρώπη, την καθιστούν υπολογίσιμη δύναμη και ρυθμιστή των εξελίξεων για το επόμενο διάστημα.
Ο τρόπος που η Ελλάδα αντιμετωπίζει την πανδημική κρίση και τις επιπτώσεις της είναι υποδειγματικός για το μέγεθος και τις υποδομές της. Η συνολική στάση που επιδεικνύει η χώρα, σε συνδυασμό με το πειστικό και λειτουργικό σχέδιο για την ανάκαμψη το αποδεικνύουν στην πράξη. Και αυτή είναι μια ακόμη κατάκτηση.
Αυτή την εμβληματική χρονιά με τις επετείους ορόσημο αλλά και τη συνεχιζόμενη πανδημική κρίση, η ευρωπαϊκή Ελλάδα προβάλλει πιο ισχυρή, πιο συνεκτική και πιο δημιουργική.
Ένας στιβαρός παίκτης σε μια ανθεκτική, συνεκτική και αλληλέγγυα Ευρώπη που προστατεύει αλλά ανοίγει δρόμους και ευκαιρίες για όλους.
*Ο Μαργαρτης Σχοινάς είναι Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
*Το άρθρο του Μαργαρίτη Σχοινά γράψτηκε για το ΕΛΙΑΜΕΠ και το προδημοσιεύει το iefimerida.gr