Ο Χρήστος Στυλιανίδης ξενίζει στην ελληνική πολιτική σκηνή. Από την εκφορά του λόγου του μέχρι την ουσία των λεγομένων του σε τίποτα δεν θυμίζει κλασικό υπουργό.
Η απόσταση ανάμεσα στη Λευκωσία και την Αθήνα είναι 915 χιλιόμετρα. Αλλά η απόκλιση της πολιτικής ζωής στην Ελλάδα και την Κύπρο μοιάζει με τη διαφορά της ατμοσφαιρικής πίεσης στην επιφάνεια της Γης και στη στρατόσφαιρα. Όσο η ατμόσφαιρα αραιώνει τόσο μειώνεται η πίεση -σε ύψος 50 χιλιομέτρων είναι μόλις το 1 χιλιοστό της πίεσης στη Γη. Ο Αττικός αιθέρας είναι σίγουρα πιο συμπαγής από τον Κυπριακό.
Ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας εντάχθηκε απροετοίμαστος σε μια πολύ σκληρότερη πολιτική ζωή από αυτή που ήταν συνηθισμένος. Η «Ελπίς», η χιονοκαταιγίδα με το ευφημιστικό όνομα, τον προσγείωσε ανώμαλα μεταξύ της επιτελικής ασυνεννοησίας, του Πατούλη και της Αττικής Οδού.
Ο κ. Στυλιανίδης, όμως, είχε βαθύτερα κίνητρα όταν αποδέχθηκε την πρόταση του Κυριάκου Μητσοτάκη να αναλάβει το συγκεκριμένο υπουργείο. Γνώριζε τα ελλείμματα του κρατικού μηχανισμού, αλλά θεώρησε, όπως λένε στενοί συνομιλητές του, ότι θα μπορούσε να αξιοποιήσει τις γνώσεις και την εμπειρία του ως επίτροπος αρμόδιος για την Πολιτική Προστασία, για να αναβαθμίσει τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ελλάδας. Με τον πρωθυπουργό τον συνδέει σχέση φιλίας και οι επισκέπτες του Μεγάρου Μαξίμου τον έβλεπαν συχνά στους διαδρόμους του, από την πρώτη στιγμή που ο κ. Μητσοτάκης εγκαταστάθηκε σε αυτό.
Τίποτα δεν λειτούργησε όπως σχεδιάστηκε
Η «Ελπίς» απέδειξε ότι είναι άλλο η Πολιτική Προστασία από την οπτική των Βρυξελλών και άλλο υπό τους καταναγκασμούς των Αθηνών. Στην προηγούμενη θέση του οι εντολές του εκτελούνταν, ήταν άλλωστε περισσότερο διαχειριστικές και λιγότερο επιτελικές. Στη σημερινή θέση του, αυτονόητα δεν υπάρχουν, και φάνηκε κάπως αφελές να τα ψάχνει στις υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν.
Θα το κατάλαβε και ο ίδιος όταν, παρά τις δύο συσκέψεις που πραγματοποιήθηκαν την Παρασκευή και την Κυριακή, τη Δευτέρα τίποτα δεν λειτούργησε όπως το είχαν προγραμματίσει. Ναι, η χιονόπτωση ήταν ξαφνική και είχε ιστορικές διαστάσεις, η Αττική Οδός δεν έκανε ό,τι υποσχέθηκε, η Περιφέρεια Αττικής αδράνησε. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν αλλάζει την εντύπωση ότι η κυβέρνηση έχασε τον έλεγχο. Ότι δεν υπήρξε ο άνθρωπος που θα αναλάμβανε το ρίσκο να πάρει εγκαίρως τις δύσκολες αποφάσεις. Και κυρίως να τις επιβάλει.
Η ελληνική κοινή γνώμη δεν γνωρίζει τον κ. Στυλιανίδη. Τον πρωτοείδε στις τηλεοπτικές οθόνες κατά την έκτακτη ενημέρωση της Δευτέρας. Ένας κουρασμένος και πελαγωμένος υπουργός, περιστοιχισμένος από «κατεψυγμένους» συναρμόδιους, ο οποίος αμέσως πρόσφερε μια ανθρώπινη συγγνώμη για τις άθλιες συνθήκες στις οποίες βρέθηκαν εκατοντάδες άνθρωποι στους δρόμους της πρωτεύουσας, αλλά όχι αποτελεσματικές λύσεις.
Όσοι τον γνωρίζουν καλά περιγράφουν έναν δυναμικό χαρακτήρα, που δεν αποφεύγει να πάρει αποφάσεις, που ακούει τους συνεργάτες του και προσπαθεί να συγκεράσει απόψεις. Είναι οπαδός του προλαμβάνειν και όχι του θεραπεύειν.
Στην Αθήνα, ο κύκλος των συνομιλητών του είναι περιορισμένος και από αυτούς μεταδίδεται ότι από τότε που ανέλαβε το συγκεκριμένο πόστο προσπαθούσε να κάνει αλλαγές, προκειμένου να γίνει πιο λειτουργικό και αποτελεσματικό το σύστημα διαχείρισης κρίσεων.
Ένα υπουργείο χωρίς υποδομές
Η κρίση, λένε, τον πρόλαβε προτού ολοκληρώσει τον σχεδιασμό του. Βρίσκεται άλλωστε μόνο τέσσερις μήνες σε αυτή τη θέση, σε ένα νευραλγικής σημασίας υπουργείο, στελεχωμένο με μόλις 38 υπαλλήλους. Και με ένα συντονιστικό κέντρο φτιαγμένο με τις προδιαγραφές της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, υποδεέστερο των αναγκών της χώρας.
Ο κ. Στυλιανίδης έχει στο μυαλό του ένα συντονιστικό κέντρο σαν αυτά που βλέπουμε στις αμερικανικές ταινίες. Με οβάλ γραφείο συσκέψεων, γύρω από το οποίο θα κάθονται πολιτικοί και επιχειρησιακοί παράγοντες, μαζί με τους αρμόδιους επιστήμονες, ενώ σε γιγαντοοθόνες θα προβάλλονται εικόνες των προβλημάτων και χάρτες με προβλέψεις και μοντέλα δράσης. Ένα αμερικανικό μοντέλο διαχείρισης κρίσεων, δηλαδή.
Αντ' αυτού, τη Δευτέρα, την ώρα που ξεκινούσε η χιονοκαταιγίδα, βρέθηκε σε ένα μικρό δωμάτιο με παλαιό εξοπλισμό, μόνος μαζί με τον υποστράτηγο Σπυρίδωνα Βαρσάμη, έναν πολύ έμπειρο αξιωματικό της Πυροσβεστικής, και έναν εκπρόσωπο του ΔΕΔΔΗΕ. Λίγο αργότερα έφτασε εκεί και ο υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη Λευτέρης Οικονόμου.
Οι υποσχέσεις της Αττικής Οδού και η διάψευση
Προτού καταρρεύσει ο σχεδιασμός των προηγούμενων ημερών, κατέρρευσε η εμπιστοσύνη του κ. Στυλιανίδη στην ειλικρίνεια και την επάρκεια των συνομιλητών του. Σε δύο διαδοχικές συσκέψεις, την Πέμπτη και την Παρασκευή, ο εκπρόσωπος της Αττικής Οδού διαβεβαίωνε τους συνομιλητές του ότι η εταιρεία είχε διαθέσιμα 36 εκχιονιστικά μηχανήματα για να κρατούν ανοιχτό τον δρόμο.
Στην πράξη, δεν εμφανίστηκαν πάνω από πέντε-έξι. Από τα υπόλοιπα, άλλα δεν είχαν καύσιμα για να πάρουν μπροστά και έτρεχαν από την Πολιτική Προστασία να προμηθεύσουν τους οδηγούς με μπιτόνια πετρέλαιο. Κάποια ήταν ασυντήρητα, σε βαθμό αχρηστίας. Σε ορισμένα, οι αλλοδαποί οδηγοί, από απειρία, έσπαγαν τα μαχαίρια που έκοβαν το χιόνι, βγάζοντάς τα εκτός μάχης.
Αλλά και εκεί που επιχειρούσαν, οι οδηγοί δεν ήξεραν ότι έπρεπε να καθαρίσουν μια λωρίδα του δρόμου πετώντας στο πλάι το χιόνι. Ο καθένας έκανε ό,τι ήθελε, με αποτέλεσμα να γίνει γρήγορα απροσπέλαστη η Αττική Οδός. Τα εκχιονιστικά, που εμφανίστηκαν από το απόγευμα και μετά, ήταν δανεικά από άλλους φορείς. Οι αρμόδιοι λένε ότι τόσο μεγάλη διάλυση της εταιρείας δεν τη φανταζόταν κανένας, επειδή μέχρι πρόσφατα οι επιδόσεις της ήταν κορυφαίες.
Τα λάθη Πατούλη
Πέραν των αστοχιών της Αττικής Οδού, βγήκαν και άλλα συμπεράσματα από τα δύο τραυματικά εικοσιτετράωρα της Δευτέρας και της Τρίτης. Το κυριότερο, ότι η Αττική δεν είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει κρίσεις τέτοιου μεγέθους. Ο περιφερειάρχης Αττικής Γιώργος Πατούλης, στις ίδιες δύο συσκέψεις, διάβαζε από λίστες πόσα μηχανήματα έχει στη διάθεσή της η Περιφέρεια.
Το ίδιο έκαναν και δήμαρχοι κεντρικών δήμων. Την ώρα της ανάγκης φάνηκε ότι τα χαρτιά δεν έλεγαν την αλήθεια, τα μηχανήματα που εμφανίστηκαν δεν ήταν αρκετά. Το αποτέλεσμα ήταν να κλείσει αμέσως η Κατεχάκη, η Μεσογείων και η Κηφισίας. Έχει κάποιος την αρμοδιότητα να ελέγχει αν οι διαβεβαιώσεις όλων αυτών των παραγόντων ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα; Οι υπουργοί Πολιτικής Προστασίας, Εσωτερικών, Υποδομών και Μεταφορών, σίγουρα.
Άλλο θέμα ήταν οι μετεωρολογικές προβλέψεις. Η κυβέρνηση επιμένει ότι τα μοντέλα με τα οποία δούλευε, έδειχναν ότι τα φαινόμενα θα ξεκινούσαν από το μεσημέρι και έπειτα και ότι δεν θα ήταν τόσο έντονα. Αποφάσισαν, λοιπόν, να κλείσουν τα σχολεία, αλλά να μην κηρύξουν αργία τη Δευτέρα. Όταν το έκαναν τελικά, στις 12 το μεσημέρι, βγάζοντας ταυτόχρονα στον δρόμο τους υπαλλήλους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, προσέθεσαν άλλο ένα λάθος στα ήδη πολλά που προηγήθηκαν.
Και ενώ συζητούσαν τι θα κάνουν με τα βαρέα οχήματα στην Εθνική και στην Αττική Οδό, δεν πήραν απόφαση να κλείσουν τους δρόμους, προκειμένου να μη διαταραχθεί η κυκλοφορία, επιλέγοντας να δράσουν ανάλογα με τις εξελίξεις.
Ο διευθυντής της ΕΜΥ Θοδωρής Κολυδάς υπερασπίστηκε την ακρίβεια των προγνώσεων της υπηρεσίας του. Όμως, όπως ακούστηκε να λέει εκνευρισμένος σε κλειστή σύσκεψη ανώτερος κυβερνητικός παράγων, «μόνο η Σούζη είχε σωστή πρόγνωση, αλλά εμείς δεσμευόμαστε από τον νόμο να συμβουλευόμαστε την ΕΜΥ»!
Όλοι για οδηγίες στον πρωθυπουργό
Εκ των υστέρων, για να είχε πιθανότητες επιτυχίας το σχέδιο, θα έπρεπε όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας να είναι σωστά προετοιμασμένοι και επιχειρησιακά αποτελεσματικοί -και δεν ήταν τίποτα από τα δύο.
Τα προηγούμενα χρόνια σε όλες τις κρίσεις και σε όλα τα μεγάλα ζητήματα παρενέβαινε το Μέγαρο Μαξίμου. Όλοι κινητοποιούνταν με εντολή πρωθυπουργού. Οι υπουργοί πήγαιναν επί τόπου, έκαναν συσκέψεις, εμφανίζονταν στις τηλεοράσεις για εξηγήσεις και ενημέρωση. Τώρα ήταν άφαντοι.
Άγνωστο γιατί, το πρωθυπουργικό επιτελείο δεν ενεπλάκη για να δώσει οδηγίες και για να λύσει προβλήματα. Η έλλειψη κατεύθυνσης ήταν φανερή και στην έκτακτη ενημέρωση τη Δευτέρα.
Από την άλλη πλευρά, και αυτό καθαυτό το μοντέλο διακυβέρνησης που επέλεξε ο κ. Μητσοτάκης έδειξε τα όριά του. Δεν είναι δυνατόν ο πρωθυπουργός να λύνει όλα τα προβλήματα της κυβέρνησης, μικρά και μεγάλα. Η φθορά είναι μεγάλη και η ευθύνη εξουθενωτική. Όμως και τώρα, όπως αφηγούνται όσοι έζησαν από κοντά τα γεγονότα, στον κ. Μητσοτάκη απευθύνονταν όσοι ήθελαν να επιταχύνουν τις διαδικασίες.
Δεν υπήρχε συντονιστικό κέντρο
Οι συνεννοήσεις μεταξύ Χρήστου Στυλιανίδη, Τάκη Θεοδωρικάκου, Στέλιου Πέτσα, Κώστα Καραμανλή, Γιώργου Πατούλη και του αρχηγού ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνου Φλώρου δεν ήταν εύκολες. Όχι επειδή δεν ήθελαν, αλλά γιατί δεν βοηθούν οι διαφορετικές και διάχυτες αρμοδιότητες. Γι’ αυτό ο πρωθυπουργός είπε στο υπουργικό συμβούλιο ότι «αν πρέπει να αντλήσουμε ένα μάθημα από τη μη επιτυχημένη διαχείριση αυτής της χιονοθύελλας είναι το γεγονός ότι, σε συνθήκες κρίσεων, τα κέντρα, οι προϊστάμενοι όλων αυτών των δομών, πρέπει να βρίσκονται μαζί, να αποφασίζουν και να δρουν αμέσως από κοινού».
Αν υπήρχε αυτό το συντονιστικό κέντρο, ίσως η Τροχαία να έπαιρνε γρηγορότερα εντολές από τους κυβερνητικούς αρμόδιους και όχι να έπρεπε να συνεννοείται με τις εταιρείες διαχείρισης της Αττικής, της Νέας, ή όποιας άλλης, Οδού. Ίσως ο στρατός να μην καθυστερούσε τέσσερις ώρες να έρθει από τον Ασπρόπυργο, μέσα σε κυκλοφοριακό χάος. Ίσως κάποιος να είχε την πρόνοια να μεταφέρει τις απαραίτητες μονάδες και να τις εγκαταστήσει σε καίρια σημεία στην Αθήνα.
Η «προσωπική και ειλικρινής συγγνώμη» που ζήτησε από τους πολίτες ο πρωθυπουργός δεν είναι λίγη, επειδή, παρά την ταλαιπωρία, δεν υπήρξε νεκρός. Αυτό δεν οφείλεται στην τύχη. Οφείλεται στην εμπειρία και στον υψηλό επαγγελματισμό των επιχειρησιακών στελεχών της αστυνομίας, της τροχαίας, του στρατού, του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού. Όταν λύθηκαν τα προβλήματα στην κορυφή της πυραμίδας, οι από κάτω ήξεραν ακριβώς τι να κάνουν και πώς να το κάνουν γρήγορα και σωστά.
Ο κ. Στυλιανίδης δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο τις αστοχίες του κρατικού μηχανισμού. Έχει απέναντί του την πατριωτική Νέα Δημοκρατία, η οποία τον έχει στοχοποιήσει εδώ και χρόνια εξαιτίας της στήριξής του στο σχέδιο Ανάν, και τον χτυπά σε κάθε στραβοπάτημα. Θα είναι ευχής έργο αν καταφέρει τελικά να στήσει το υπερσύγχρονο συντονιστικό κέντρο που οραματίζεται και έχει συμφωνήσει με τον πρωθυπουργό, αλλά ο χρόνος πιέζει καθώς πλησιάζει η περίοδος των πυρκαγιών. Άλλο λάθος, δύσκολα θα συγχωρεθεί.