Με συγκίνηση και χειροκροτήματα το τελευταίο «αντίο» στη Φώφη Γεννηματά, τη σορό της οποίας συνόδευσαν χιλιάδες κόσμου στην τελευταία της κατοικία στο Α' Νεκροταφείο, στον ίδιο χώρο που είχε ταφεί και ο πατέρας της, Γιώργος Γεννηματάς.
Το πένθος ήταν όντως εθνικό και η συγκίνηση έκδηλη σε εκπροσώπους όλων των κομμάτων, στην πολιτική και πολιτειακή ηγεσία και στον απλό κόσμο.
Πλήθος κόσμου, τα παιδιά, ο σύζυγός της, η αδελφή της, για λίγα μέτρα και ο πρωθυπουργός ακολούθησαν τη σορό της Φώφης Γεννηματά στην πομπή από τη Μητρόπολη Αθηνών προς το Α' Νεκροταφείο.
Την ώρα της μεταφοράς του φερέτρου από το παρεκκλήσι στον Μητροπολιτικό Ναό για την εξόδιο ακολουθία, πλήθος κόσμου χειροκροτούσε, πετούσε τριαντάφυλλα και φώναζε «αθάνατη!».
Η σορός της Φώφης Γεννηματά ετάφη λίγο μετά τις 16:30 στο Α' Νεκροταφείο, ενώ είχε προηγηθεί το λαϊκό προσκύνημα και η εξόδιος ακολουθία στη Μητρόπολη Αθηνών.
Η πομπή πέρασε περιμετρικά της Πλατείας Συντάγματος και ακολούθως έξω από τη Βουλή. Κόσμος βρισκόταν σε κάθε γωνιά της διαδρομής και χειροκροτούσε τη μεγάλη εκλιπούσα.
Της πομπής προπορευόταν ένας αξιωματικός που έφερε τα παράσημα με τα οποία είχε τιμηθεί η Φώφη Γεννηματά, καθώς είχε διατελέσει αναπληρώτρια υπουργός Εθνικής Άμυνας.
Την ώρα της ταφής, εννέα στρατιώτες πυροβόλησαν τρεις φορές, αποδίδοντας τιμές. Η ελληνική σημαία που βρισκόταν πάνω στο φέρετρο διπλώθηκε και δόθηκε στον σύζυγό της, ενώ τα παράσημα πήρε η κόρη της Αιμιλία.
Οι επικήδειοι για τη Φώφη Γεννηματά
Νωρίτερα, επικήδειους εκφώνησαν η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο πρόεδρος της Βουλής Κώστας Τασούλας, ο γραμματέας και εκπρόσωπος Τύπου του ΚΙΝΑΛ Μανώλης Χριστοδουλάκης και από την οικογένεια της Φώφης Γεννηματά τα παιδιά της, Γιώργος, Κατερίνα και Αιμιλία.
Η οικογένεια της προέδρου του ΚΙΝΑΛ, τα τρία της παιδιά, ο σύζυγός της, η αδελφή της και η ανιψιά της, συνεργάτες, φίλοι, ηγετικά στελέχη της δημοκρατικής προοδευτικής παράταξης μαζί με την πολιτειακή και πολιτική ηγεσία της χώρας βρέθηκαν στη Μητρόπολη Αθηνών.
Στη Μητρόπολη εισήλθαν ο πρωθυπουργός με τη σύζυγό του, Μαρέβα, ο Αλέξης Τσίπρας, ο πρόεδρος της Βουλής Κώστας Τασούλας, ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας, ο γενικός γραμματέας του ΜέΡΑ25 Γιάνης Βαρουφάκης, η Νίκη Κεραμέως, ο Χρήστος Σταϊκούρας, ο Τάκης Θεοδωρικάκος, ο Κυριάκος Πιερρακάκης. Ακόμη, ο Βαρδής και η Μαριάννα Βαρδινογιάννη, η Γιάννα Αγγελοπούλου, ο Γιώργος Βαρδινογιάννης, η Ντόρα Μπακογιάννη με τα παιδιά της, Κώστα και Αλεξία. Ακολούθως, εισήλθε στη Μητρόπολη η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
Επίσης, στη Μητρόπολη παρευρέθησαν οι πρώην πρωθυπουργοί Γιώργος Παπανδρέου και Κώστας Σημίτης, με τη σύζυγό του Δάφνη, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο Απόστολος Κακλαμάνης, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Παναγιώτης Πικραμμένος, ο Παναγιώτης Φασούλας, ο δήμαρχος Πειραιά Γιάννης Μώραλης, ο περιφερειάρχης Αττικής Γιώργος Πατούλης, ο Γιώργος Νταλάρας και πολλοί άλλοι.
Τους επικήδειους στο τελευταίο «αντίο» στη Φώφη Γεννηματά εκφώνησαν η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο πρόεδρος της Βουλής Κώστας Τασούλας, ο γραμματέας και εκπρόσωπος Τύπου του ΚΙΝΑΛ Μανώλης Χριστοδουλάκης και από την οικογένεια της Φώφης Γεννηματά τα παιδιά της, Γιώργος, Κατερίνα και Αιμιλία.
Ο καθηλωτικός επικήδειος της Αιμιλίας
Η Αιμιλία συγκλόνισε με τα λόγια της:
«Στις τελευταίες μας κουβέντες μου είπες "1, 2, 3 πάμε". Και μου έδωσες τα χέρια σου για να σηκωθείς. Έτσι έφυγες, όρθια και με το κεφάλι ψηλά, όπως αρμόζει σε μια μαχήτρια. Δεν λύγισες, δεν ηττήθηκες. Μια μάχη που δεν παραδίδεις τα όπλα είναι μια μάχη κερδισμένη. Το χέρι χτυπούσες στο τραπέζι και τα πράγματα γίνονταν όπως έπρεπε.
»Το χέρι το χτύπησες πολλές φορές σαν κορίτσι, γυναίκα, μητέρα και κέρδισες. Δεν ήταν ποτέ σκληρό, ήταν απαλό και γεμάτο ανιδιοτέλεια. Η αγκαλιά σου ήταν ζεστή, τρυφερή, αλλά και ασπίδα δυνατή, σαν εσένα. Αυτό το οικείο άρωμα που δεν ξεκολλάει από πάνω μας, το χαμόγελό σου, το χάδι σου, το "φάμιλι" που έλεγες όταν έμπαινες στο σπίτι και κυρίως το ζεϊμπέκικο της ζωής που χόρεψες καλύτερα απ’ όλους, οδηγός για μια ζωή γεμάτη αγάπη, χαμόγελο, αλήθεια, αξιοπρέπεια και ελπίδα. Αυτά μας έμαθες και να είσαι σίγουρη ότι θα τα ακολουθήσουμε».
Ο επικήδειος του Γιώργου
«Αγαπημένη μου μητέρα, είμαστε όλοι εδώ οι άνθρωποι που σε αγαπάμε. Όλες τις μάχες που έδωσες τις έδωσες παλικαρίσια. Ήσουν αγωνίστρια της ζωής για τη ζωή. Έγινες υπόδειγμα για πάρα πολλούς ανθρώπους, κάτι που επιβεβαιώνει η απόφαση της Πολιτείας για τη δημιουργία προγράμματος για την καταπολέμηση του καρκίνου του μαστού με το όνομά σου. Μας μίλαγες με ειλικρίνεια και τρυφερότητα και η σχέση με τον πατέρα μας αλλά και ο δεσμός με τη θεία μας τη Μαίρη ήταν παράδειγμα αδελφικής αγάπης. Με την αποχώρησή σου νόμιζα ότι θα έφευγαν μαζί και οι ελπίδες μου και τώρα πιστεύω ακόμα περισσότερο στον άνθρωπο, όπως έλεγες. Η οικογένεια ήταν για σένα όλη σου η ζωή. Κρατήθηκες με όσες δυνάμεις σού είχαν απομείνει, για να μας κρατήσεις στην αγκαλιά. Είμαι σίγουρος ότι θα μας κοιτάς με χαμόγελο πάνω εκεί από τα σύννεφα».
O επικήδειος της Κατερίνας Γεννηματά
«Ήσουν και θα είσαι ο άνθρωπος που θαυμάζω πιο πολύ. Είμαι περήφανη για σένα, είσαι η πιο δυνατή γυναίκα που ξέρω. Θα μου λείψει το χάδι σου», ήταν τα λόγια της μικρής κόρης της Φώφης Γεννηματά, Κατερίνας.
Ο επικήδειος από την Κατερίνα Σακελλαροπούλου
Για ένα πρότυπο ακεραιότητας και γενναιότητας, αισιοδοξίας και διακριτικότητας, αλλά και μια αφοσιωμένη μητέρα, σύζυγο και πολιτικό έκανε λόγο η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, στον επικήδειο που εκφώνησε στην εξόδιο ακολουθία της προέδρου του Κινήματος Αλλαγής, Φώφης Γεννηματά, στη Μητρόπολη Αθηνών.
Όπως τόνισε η κυρία Σακελλαροπούλου: «Αποχαιρετώντας σήμερα τη Φώφη Γεννηματά, δεν αποχαιρετάμε μόνο μια γυναίκα πολιτικό που διακρινόταν για το δημοκρατικό της ήθος, την εντιμότητα και την αποτελεσματικότητά της. Δεν αποχαιρετάμε μόνο μια γυναίκα που αντιμετώπισε τη σκληρή ασθένεια με σθένος και ειλικρίνεια. Αποχαιρετάμε ένα πρότυπο αισιοδοξίας και διακριτικότητας, έναν άνθρωπο με έμφυτη ευγένεια, που διέκρινε και διαφύλασσε τα όρια ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό, γνωρίζοντας, ωστόσο, πότε το ατομικό βίωμα αξίζει να κοινοποιηθεί για να στηρίξει και άλλους με την αλήθεια του. Το πάθος με το οποίο η Φώφη Γεννηματά υποστήριξε τη βελτίωση των δημόσιων δομών υγείας είναι η πρακτική έκφραση αυτής της στάσης ζωής».
Παράλληλα, υπογράμμισε: «Η πάνδημη θλίψη για το πρόωρο τέλος της φανερώνει πόσο αυτή η στάση ενέπνεε και καθοδηγούσε. Άμεση στην επαφή της με τους πολίτες, ανθρώπινη, μαχητική και αξιοπρεπής, μετριοπαθής και συναινετική, διατήρησε την πίστη της στη ζωή ως την ύστατη ώρα. Δεν κατέθεσε τα όπλα, δεν αποσύρθηκε από την πολιτική σκηνή, προσπάθησε, και κατάφερε, να συνδυάσει τον προσωπικό της αγώνα με τις μικρές και μεγάλες μάχες στον πολιτικό στίβο. Να πολεμήσει τον φόβο, την αποθάρρυνση, την παραίτηση. Και να δικαιώσει, με τη μέγιστη συνέπεια, τους πολλαπλούς ρόλους που με τόση δύναμη είχε επωμισθεί. Αφοσιωμένη μητέρα, σύζυγος, πολιτικός. Και αξιαγάπητη σύντροφος, συνάδελφος, φίλη».
Επισήμανε, επίσης, ότι η Φώφη Γεννηματά ήταν πάντα κοντά σε όσους είχαν ανάγκη, ανεξαρτήτως φύλου, καταγωγής ή άλλων διακρίσεων. «Ιδιαίτερα στις γυναίκες. Μίλησε θαρραλέα για τα στερεότυπα που τις καθηλώνουν, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Είχε κατανοήσει σε βάθος ότι οι δυνάμεις που συντηρούν τις έμφυλες ανισότητες είναι πολλαπλές, συνδεδεμένες, αλληλεξαρτώμενες. Δεν προσήλθε στην πολιτική στη βάση της αντιπαλότητας, αλλά της συνεργασίας και του διαλόγου. Δεν ήταν πάντα εύκολο. Όμως η Φώφη Γεννηματά κατάφερε να υπερβεί διχαστικές αντιλήψεις, καταδικάζοντάς τες όποτε τις έβλεπε να αναδύονται, πάντοτε με προσήνεια και αξιοπρέπεια. Γι’ αυτό κατέκτησε τον σεβασμό στο κόμμα της, στη Βουλή, στην κοινωνία», πρόσθεσε.
Αναφερόμενη στη γενναία μάχη που έδωσε με τη χρόνια ασθένειά της, είπε: «Ο καρκίνος ήταν μια συνεχής, απειλητική παρουσία για τη Φώφη Γεννηματά. Ένας απαθής και ασυγκίνητος ξένος, από τα πρώτα νεανικά της χρόνια, όταν πολύ νωρίς έχασε και τους δύο γονείς της, ως την ώρα της δικής της διάγνωσης, ως το δικό της τέλος».
Ωστόσο, τόνισε: «Ως την τελευταία στιγμή, η Φώφη Γεννηματά παρέμεινε αξιόμαχη. Διέσχισε την εχθρική επικράτεια της ασθένειας με αξιοθαύμαστο θάρρος. Δεν ενέδωσε στον πειρασμό να γίνει εγωκεντρική ή αυτοαναφορική, δεν άφησε καμιά ρωγμή από την οποία θα μπορούσε να διεισδύσει ο οίκτος των άλλων. Στην προδοσία του σώματος και τον φόβο του θανάτου, η Φώφη αντέταξε την ψυχική ρώμη, την ακατάβλητη δράση».
Απευθυνόμενη σε όλους εκείνους που γνώρισαν από κοντά τη χαμογελαστή της δοτικότητα, την τρυφερότητα και τη δύναμή της, στον σύζυγό της, στα τρία παιδιά της, που τόσο καμάρωνε και αγαπούσε, ευχήθηκε να βρουν στη σπουδαία παρακαταθήκη της παρηγοριά για την αβάσταχτη απώλεια που βιώνουν και κατέληξε λέγοντας: «Όλοι εμείς που την αποχαιρετάμε σήμερα θα τη θυμόμαστε πάντα σαν ένα πρότυπο ακεραιότητας και γενναιότητας. Γιατί η Φώφη Γεννηματά έκανε οίστρο της ζωής τον φόβο του θανάτου. Μέσα από την οδύνη, κατέκτησε την πληρότητα. Καλό της ταξίδι!».
Ο επικήδειος από τον Μανώλη Χριστοδουλάκη
Με δυσκολία συγκρατούσε τα δάκρυά του ο Μανώλης Χριστοδουλάκης στο τελευταίο «αντίο» στη Φώφη Γεννηματά, στη Μητρόπολη Αθηνών.
«Είναι πολύ δύσκολο να σου πούμε ''αντίο'', γιατί μας λείπει η γενναιότητα, η δύναμή σου. Είναι πολύ σκληρή η σκιά της απουσίας σου» ανέφερε ο γραμματέας του ΚΙΝΑΛ Μανώλης Χριστοδουλάκης στον επικήδειο που εκφώνησε, σημειώνοντας ότι δεν της χαρίστηκε ποτέ τίποτα και στο βλέμμα της χωρούσαν όλοι, ακόμη και οι αντίπαλοί της.
«Δεν βολεύτηκε ποτέ σε όσα είχε και δεν δίστασε ποτέ να αφήσει πίσω την εύκολη προεδρική καρέκλα για να μας πει "πάμε να το ξανακάνουμε Κίνημα Αλλαγής", που έζησε όλη την περιπέτεια του ΠΑΣΟΚ, που έμενε όταν κάποιοι έφευγαν, και πίστευε βαθιά ότι μπορεί να το ξανακάνει μεγάλο. Εκείνη που μας έδινε κουράγιο και δύναμη στις δύσκολες ημέρες και χαμογελούσε περισσότερο απ' όλους στις καλές», ανέφερε. «Ποτέ δεν παραπονέθηκες, ποτέ δεν δικαιολογήθηκες, ήσουν πάντα όρθια, πάντα δυνατή, μέχρι και την τελευταία στιγμή», ανέφερε ο Μανώλης Χριστοδουλάκης για τη Φώφη Γεννηματά.
«Μάχη δεν έχασες ποτέ καμία, δεν λύγισες ποτέ», τόνισε, προσθέτοντας ότι η Φώφη Γεννηματά νίκησε ακόμη και τον θάνατο, γιατί δεν φοβήθηκε ποτέ, με μεγαλύτερη απόδειξη την υπέροχη οικογένεια που αφήνει πίσω της.
Πολλές αναφορές έκανε στους αγώνες της για το κόμμα, στο οποίο, όπως είπε ο κ. Χριστοδουλάκης, έβαλε τον δικό της λίθο. «Ανέστησες ένα κόμμα, όταν για κάποιους ήταν μία νοσταλγία, θα είχε γίνει μια ανάμνηση. Φύτεψες τις ρίζες, αλλά δεν πρόλαβες να δεις τους καρπούς. Αλλά μην στενοχωριέσαι πρόεδρε, γιατί αυτά τα δέντρα γράφουν το όνομά σου. Πρόεδρε, η παράταξή μας σε αποχαιρετά. Ήταν τιμή μας, ήταν τιμή μου», κατέληξε.
Τασούλας: Το σημερινό χειροκρότημα είναι το πιο σημαντικό, γιατί είναι το πιο ενσυνείδητο
Ο πρόεδρος της Βουλής, στον επικήδειό του, εξήρε το ήθος και την προσωπικότητα της Φώφης Γεννηματά, κάνοντας αναφορές στην προσφορά και στην πολιτική διαδρομή της.
«Υπέκυψε όπως όλοι στο πεπερασμένο της ανθρώπινης μοίρας και ευχόμαστε στους δικούς της ανθρώπους κάθε κουράγιο και υπομονή», ανέφερε στον επικήδειό του για τη Φώφη Γεννηματά, τονίζοντας ότι «αρνιόταν να περιφέρει δεξιά κι αριστερά την ασθένειά της, παρά μόνο όταν ήταν για να δώσει δύναμη σε άλλους».
Όπως σημείωσε ο Κώστας Τασούλας: «Η μοίρα του κάθε ανθρώπου αξίζει και μπορεί να γίνεται μοναδική. Και αυτό το στοιχείο στη Φώφη Γεννηματά, η αξιοπρέπεια και το παράδειγμα που έδινε, είναι που κρατά συγκινημένη όλη την κοινωνία, είναι που κρατά τη χώρα σε εθνικό πένθος και όλους εμάς, ενωμένους, να μιλάμε θλιμμένοι για την εντιμότητα και το παράδειγμά της».
«Γεννήθηκε μέσα στην πολιτική και μεγαλωμένη μέσα στον πρόλογο της μεταπολίτευσης, πήρε τον δρόμο της δημόσιας ανάμειξης, κρατώντας σκυτάλη από γερά υλικά, που όμως αυτό δεν την έφθανε και αισθανόταν ότι έπρεπε να την πάνε πιο μακριά. Η Φώφη Γεννηματά κατάλαβε όμως πως ό,τι ήθελε να κάνει, θα το επιτύγχανε, παρά τη σκληρή στροφή της μοίρας για την οικογένειά της και για την ίδια», υπογράμμισε ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου.
Όπως τόνισε ο κ. Τασούλας, «στους περισσότερους από εμάς η βαρύτητα στην κατάσταση της υγείας της έγινε αντιληπτή από τον θάνατό της και γίνεται αντιληπτή τώρα αναδρομικά, διότι το χαμόγελό της και η στάση της μας καθησύχαζαν».
«Το μεγαλύτερο χειροκρότημα για τη Φώφη Γεννηματά είναι αυτό που δεν θα το ακούσει η ίδια, το σημερινό, και είναι το πιο σημαντικό, γιατί είναι το πιο ενσυνείδητο» είπε ο πρόεδρος της Βουλής, γιατί ο αιφνίδιος θάνατός της, όπως ανέφερε, μας ανάγκασε να κάνουμε έναν απολογισμό για την παρουσία της και την προσφορά της.
«Η Φώφη Γεννηματά αφήνει πίσω της μια παρακαταθήκη ευγένειας, ιερότητας, ευθύνης και αξιοπρέπειας. Αρτίωσε, δηλαδή, τη ζωή της. Εμείς οι υπόλοιποι πρέπει να εκτιμήσουμε το κλίμα που μας έφερε η εκδημία της και να προσπαθήσουμε να το διατηρήσουμε αυτό το κλίμα που μας έφερε πιο κοντά, αντιμετωπίζοντας τον διχασμό και την υπερένταση όσο πιο μακριά γίνεται. Αυτός θα είναι ο φόρος τιμής στη Φώφη Γεννηματά, που μας χαμογελά σήμερα εδώ».
Στο ύστατο «αντίο» στη Φώφη Γεννηματά, στη Μητρόπολη Αθηνών, ήταν παρόντες η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του Μαρέβα, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξης Τσίπρας, ο γγ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας, ο επικεφαλής του ΜέΡα25 Γιάνης Βαρουφάκης, ο Α/ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνος Φλώρος.
Παρόντες ήταν μέλη και στελέχη της κυβέρνησης, ο Ν. Δένδιας, ο Χ. Σταϊκούρας, ο Τ. Θεοδωρικάκος, ο πρόεδρος της Βουλής Κ. Τασούλας, ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης, σύσσωμη η Κοινοβουλευτική Ομάδα και οι ευρωβουλευτές του Κινήματος Αλλαγής.
Τη Φώφη Γεννηματά αποχαιρέτησαν οι πρώην πρωθυπουργοί Κώστας Σημίτης, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του Δάφνη, Γιώργος Παπανδρέου, Λουκάς Παπαδήμος και Παναγιώτης Πικραμμένος, ενώ παρόντες, εξ όσων διακρίναμε, ήταν οι Απόστολος Κακλαμάνης, Παύλος Χρηστίδης, Ανδρέας Λοβέρδος, Χάρης Καστανίδης, ο πρώην Α/ΓΕΕΘΑ Ευάγγελος Αποστολάκης, οι Παύλος Γερουλάνος, Ευάγγελος Βενιζέλος, Αννα Διαμαντοπούλου, Γιάννος Παπαντωνίου, Κώστας Σκανδαλίδης, Κώστας Λαλιώτης, Γιάννης Μανιάτης, Νίκος Σηφουνάκης, Δημήτρης Λιντζέρης, Δημήτρης Καρύδης, Γιάννα Αγγελοπούλου, Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, Αντρίκος Παπανδρέου, Νίκος Βούτσης, Γιώργος Κατρούγκαλος, Σωκράτης Φάμελλος, Γιώργος και Αννα Νταλάρα, ο πρόεδρος της ΓΣΕΕ Γιάννης Παναγόπουλος, ο Γιώργος Βαρδινογιάννης, η Κατερίνα Μπατζελή, η Νάντια Γιαννακοπούλου.