Για τις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας, στο δρόμο προς τις εκλογές και στις δύο χώρες, αλλά και τη στάση των ΗΠΑ σε σχέση με την πώληση F-16 στην Άγκυρα μιλά στο iefimerida.gr ο Κωνσταντίνος Φίλης, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας και αναλυτής διεθνών θεμάτων του ANT1.
Για το ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου
Το ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου έχει ήδη απομακρυνθεί. Παρότι οι τόνοι στο ρητορικό επίπεδο παραμένουν υψηλοί, δεν βλέπω ότι η Τουρκία αυτή τη στιγμή έχει κάποια διάθεση να προχωρήσει επί του πεδίου σε μια ενέργεια που θα μπορούσε να τη φέρει σε αντιπαράθεση με την Ελλάδα.
Είναι ενδεικτικό ότι το Αμπντουλχαμίτ Χαν, το τουρκικό γεωτρύπανο που βρίσκεται σε λειτουργία από τον περασμένο Αύγουστο, είμαστε πλέον προς τα τέλη Ιανουαρίου και παρ' όλα αυτά δεν έχει φύγει από τα τουρκικά νερά. Δεν έχει καν επιχειρήσει στην τουρκική υφαλοκρηπίδα, όπου αναμέναμε να κάνει το πρώτο βήμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να κάνει, στο δρόμο προς τις εκλογές, τους επόμενους 3-4 μήνες, κάποια τέτοια κίνηση ο Ερντογάν, για να προσεταιριστεί το εθνικιστικό ακροατήριο που φεύγει από τον κυβερνητικό του εταίρο τον Μπαχτσελί και εκφράζεται κυρίως από την Ακσενέρ.
Αλλά μια περιπέτεια με την Ελλάδα έχει τα εξής προβλήματα: Πρώτον, είναι αβέβαιη η έκβασή της, δεύτερον, υπάρχει ένα φρένο αμερικανικό, το οποίο αυτή τη στιγμή το σέβεται και, τρίτον, από τη στιγμή που είναι αβέβαιη η έκβαση, μπορεί τα πράγματα να εξελιχθούν χειρότερα για τον Ερντογάν.
Μια κρίση ανάμεσα στις δύο χώρες δεν είναι παιχνίδι stratego που παίζουμε από τον καναπέ του σπιτιού μας. Πολύ περισσότερο όταν υπάρχει ισορροπία δυνάμεων και δεν είναι καθόλου δεδομένη η επικράτηση μιας χώρας.
Για τη στάση της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας μετά τις εκλογές
Όποιος και να εκλεγεί στην Τουρκία δεν θα μπορέσει εύκολα να ξεφύγει από αυτή την ακραία θέση. Η Τουρκία αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως έναν περιφερειακό ηγεμόνα με παγκόσμιες φιλοδοξίες, ως ένα κράτος το οποίο πρέπει να αξιοποιήσει το momentum, το οποίο είναι θετικό για εκείνη αυτή τη στιγμή για μια σειρά από λόγους: Έχει αναβαθμιστεί η θέση της από τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι Αμερικανοί με την αποστρατιωτικοποίηση σε διάφορα μέτωπα δίνουν χώρο σε περιφερειακές δυνάμεις που δείχνουν αποφασιστικότητα να εκπληρώσουν τις φιλοδοξίες τους, επειδή ζούμε σε έναν μεταβατικό κόσμο με αβεβαιότητες, όπου οι περισσότεροι κρίνουν ότι πρέπει να επανατοποθετηθούν σε αυτόν.
Μπορεί να υπάρχουν διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας και να ασκείται κριτική από την αντιπολίτευση προς τον Ερντογάν για το εάν έπρεπε να πάει απέναντι στον Άσαντ και τώρα κάνει θεαματική αναδίπλωση, για το εάν έπρεπε να διαρρήξει τις σχέσεις με το Ισραήλ, αλλά για την Ελλάδα δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφοροποιήσεις -τουναντίον. Γιατί η Ελλάδα θεωρείται το μεγάλο εμπόδιο στην εκπλήρωση των φιλοδοξιών της Τουρκίας, που δεν είναι άλλες από το να επικρατήσουν στην ευρύτερη περιοχή.
Το θετικό για εμάς είναι ότι οι υπόλοιπες δυνάμεις, βλέποντας την Τουρκία να κινείται με αυτή την αλαζονεία και την τάση να ηγεμονεύσει στην περιοχή, δεν θέλουν να τη δουν να επικρατεί.
Για την πώληση F-16 στην Τουρκία
Δεν μπορώ επ’ ουδενί να δω τις ΗΠΑ να δίνουν F-16 στην Τουρκία χωρίς προηγουμένως να έχει συνηγορήσει στην ένταξη Σουηδίας και Φινλανδιας στο ΝΑΤΟ. Όπως επίσης δεν μπορώ να δω την Τουρκία να δίνει τη συγκατάθεσή της στην ένταξη των δύο χωρών, χωρίς να έχει πάρει τα F-16.
Δεν μπορεί ο Μπάιντεν να επιβάλλει στο Κογκρέσο ή να επιχειρήσει ακόμη και να το παρακάμψει για τα F-16 με μια Τουρκία η οποία θα εξακολουθεί να συμπεριφέρεται με τον τρόπο που το κάνει τόσο στο ζήτημα της Σουηδίας όσο και έναντι της Ελλάδας.
Αν η Τουρκία κινούνταν ευέλικτα, όπως ο Ερντογάν στα πρώτα χρόνια της θητείας του προ εικοσαετίας, και πιο πονηρά, θα μπορούσε να χαμηλώσει τους τόνους απέναντι στην Ελλάδα, να μην απειλεί με πυραύλους που θα πέσουν στην Αθήνα, με εισβολή που θα γίνει μια νύχτα ξαφνικά και όλα αυτά τα φαιδρά, τότε θα είχε άλλα αποτελέσματα. Αν ο Ερντογάν θέλει F-16 πρέπει να κάνει ενέργειες και σε σχέση με την Ελλάδα.
Αρχικά, το θέμα των F-16 συνδέθηκε με τους S-400 και τα F-35 και εν συνεχεία με την ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Αλλά επειδή υπάρχει ένας τείχος από μπετόν στο Κογκρέσο, καθώς ικανός αριθμός γερουσιαστών προβληματίζονται από τη συμπεριφορά της Άγκυρας, η Τουρκία πρέπει να κάνει μια σειρά από κινήσεις καλής θέλησης, αν θέλει να διευκολύνει τον Μπάιντεν.
Δηλαδή, οι δύο δρόμοι του Ερντογάν είναι:
- Ή επιλέγει τώρα να ρίξει τους τόνους, να δεχθεί μέχρι τις τουρκικές εκλογές την είσοδο της Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ και να πάρει τα F-16. Εδώ πρέπει να σημειώσω ότι ο Ερντογάν μπορεί να φοβάται ότι οι Αμερικανοί δεν θα του τα δώσουν πριν τις εκλογές στην Τουρκία, ως προεκλογικό δώρο.
- ‘Η να σεβαστεί το αμερικανικό φρένο, να μην προκαλέσει ένταση με την Ελλάδα, να συνεχίζει όμως αυτή τη ρητορική μίσους και επιθετικότητας για να διασφαλίσει τις ψήφους των εθνικιστών και να πάει να λύσει πακέτο το ζήτημα F-16, Σουηδίας-Φινλανδίας και ενδεχομένως κάτι σε σχέση με την ανατολική Μεσόγειο, μετά τις εκλογές, εφόσον τις έχει κερδίσει.
Για την πώληση F-35 στην Ελλάδα και F-16 στην Τουρκία
Ως προς την πρόταση Μπάιντεν προς το Κογκρέσο να δοθούν F-35 στην Ελλάδα και F-16 στην Τουρκία, θεωρώ ότι είναι μια ντρίπλα από πλευράς του Λευκού Οίκου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για να καμφθούν οι αντιρρήσεις κάποιων γερουσιαστών στη λογική ότι ακόμη και μετά τα F-16 που θα πάρει η Τουρκία, η Ελλάδα με τα F-35 θα έχει μια υπεροχή. Οπότε να τους καθησυχάσει ότι η Άγκυρα δεν θα προκαλέσει κρίση με την Ελλάδα.
Εκτιμώ ότι αυτό είναι και μια αντίληψη των Αμερικανών για να έχουν ήσυχο το κεφάλι τους. Έχοντας μια Τουρκία που είναι αλαζονική και ολοένα και πιο επιθετική, είναι λογικό να σκέφτονται ότι πρέπει να δώσουν στην Ελλάδα μια υπεροχή -έστω και ελαφρά-, ώστε η Άγκυρα να μην μπει σε σκέψεις να προκαλέσει πόλεμο με την Ελλάδα. Είναι και ένα «τυράκι» προς τους γερουσιαστές αλλά και προς την Ελλάδα. Τα F-35 είναι πιο ακριβά, αλλά πρέπει να δει κανείς και την προστιθέμενη αξία που φέρνουν επιχειρησιακά.
Σημειώνω πως λόγω των διαφωνιών (π.χ. ένταξη στο ΝΑΤΟ Σουηδίας και Φινλανδίας) και δυσκολιών (για τον Μπάιντεν στο εσωτερικό του με το Κογκρέσο) προσπαθούν και οι δύο πρόεδροι, ΗΠΑ και Τουρκίας, να αγοράσουν χρόνο. Οπότε, πολλές κινήσεις τους στη σκακιέρα είναι τακτικισμοί και εξηγούνται από αυτή την οπτική.
Εκτιμώ πάντως πως σήμερα στις ΗΠΑ η κρατούσα άποψη είναι ότι πρέπει να πάρει τα F-16. Έστω και αν καθυστερήσει, έστω και αν περάσει από τη βάσανο της έγκρισης από το Κογκρέσο. Γιατί αν δεν πάρει ούτε τα F-16, η Τουρκία θα πάψει να είναι αξιόμαχη εντός του ΝΑΤΟ.
Αυτό που διαπιστώνω, επίσης, στην ατζέντα των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας, το θέμα της συμπεριφοράς απέναντι στην Ελλάδα είναι πολύ ψηλά.
Παρακολουθώντας και τη συνέντευξη του Τσαβούσογλου μετά τη συνάντηση με τον Μπλίνκεν, οι περισσότερες ερωτήσεις των Τούρκων δημοσιογράφων ήταν σε σχέση με τον Μενέντεζ και την Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία υποβάθμισε τον παράγοντα Μενέντεζ και τώρα τον βρίσκει μπροστά της. Όπως επίσης αντιλαμβάνεται ότι με τη συμπεριφορά της δίνει τροφή σε όσους υποστηρίζουν ότι η Τουρκία είναι μια χώρα προβληματική, δύστροπη και δεν ενδιαφέρεται να προωθήσει τις αμερικανικές θέσεις. Κάτι το οποίο δυσκολεύει και την επικρατούσα -επαναλαμβάνω- θέση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι πρέπει να δοθούν τα F-16 στην Τουρκία.