Ενάμιση περίπου χρόνο από την εμφάνιση του κορωνοϊού στη Γουχάν, η ανθρωπότητα συνειδητοποιεί με οδυνηρό τρόπο ότι η πανδημική μάχη είναι επίπονη και δεν θα τελειώσει εύκολα. Ακόμη και η πρωτοφανής σε ταχύτητα επιστημονική επιτυχία του εμβολίου απειλεί να διχάσει ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες, εξαιτίας των ανισοτήτων στη διανομή του, αλλά και της προβληματικής διεθνούς συνεργασίας.
Η νέα γεωπολιτική των εμβολίων ακολουθεί αυτή των τεστ και διαμορφώνει ένα συγκρουσιακό διεθνές περιβάλλον μεταξύ ΗΠΑ, Μ. Βρετανίας, Ευρώπης, Ρωσίας, Κίνας, που είναι ήδη εύθραυστο από τα βουνά ιδιωτικού και δημοσίου χρέους που συσσωρεύονται, τις προοπτικές μαζικής ανεργίας, νέας φτώχειας και άνισης κατανομής πλούτου. Ήδη ο γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, έχει προειδοποιήσει ότι τα δημόσια χρέη δεν είναι βιώσιμα ζητώντας ευνοϊκότερους όρους αποπληρωμής από το ΔΝΤ. Χώρες όπως η Βραζιλία και η Ν. Αφρική βρίσκονται κοντά στη χρεοκοπία, ενώ περίπου 120 εκατ. πολίτες βρίσκονται μέσα στη ζώνη της φτώχειας εξαιτίας της πανδημίας.
Κρατώντας χρήσιμα μαθήματα από την κρίση και την παρατεταμένη ύφεση της προηγούμενης δεκαετίας, η Ευρώπη δυσκολεύτηκε αρκετά να αποτινάξει το μανδύα της ορθοφιλελεύθερης λιτότητας, ακόμη και στο πρώτο στάδιο της πανδημίας. Παρά όμως τις επιμέρους ενστάσεις και τα κατάλοιπα οικονομικού εθνικισμού στις βόρειες εξαγωγικές χώρες, το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά και η ενιαία προσπάθεια για την δημιουργία και αγορά εμβολίου καταγράφηκαν ως καταρχήν θετικά βήματα στην πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Από τη μια, υπάρχει μια μεγάλη ευκαιρία να δημιουργηθούν εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας σε έργα κλιματικής θωράκισης, ψηφιακής μετάβασης, έξυπνης μεταποίησης, κοινωνικών υποδομών, όπως πχ των συστημάτων δημόσιας υγείας. Πολλά θα εξαρτηθούν από την ετοιμότητα και την αποτελεσματικότητα των εθνικών πολιτικών, αλλά και από την ιδεολογική ταυτότητα κάθε κυβέρνησης ως προς την αξιοποίηση των πόρων. Βέβαια υπάρχουν αμφιβολίες κατά πόσο το πακέτο των 750 δισ. θα αποδειχθεί αρκετό και τι θα συμβεί όταν έρθει ο λογαριασμός της υπερχρέωσης των κρατών-μελών, αφού η αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας δεν θα είναι για πάντα.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο πρόεδρος των ΗΠΑ ανακοίνωσε ένα φαραωνικό πακέτο στήριξης της αμερικανικής οικονομίας που αγγίζει τα 4 τρις, περίπου δηλαδή το ⅕ του ΑΕΠ της χώρας του. Ο Joe Biden θα περάσει στην ιστορία ως ο ενορχηστρωτής ενός μετα-πανδημικού New Deal με αύξηση των εταιρικών φόρων, που φέρεται να στοχεύει στην αναβάθμιση των δημοσίων αγαθών, όπως υπηρεσίες υγείας, οδικοί άξονες και υποδομές, ηλεκτρική αυτοκίνηση, κλείσιμο ορυχείων, ενώ την επόμενη εβδομάδα θα ανακοινώσει ένα νέο σχέδιο για την ενίσχυση της προσχολικής εκπαίδευσης, την δωρεάν προπτυχιακή φοίτηση, την επέκταση της γονικής άδειας.
Καταλαβαίνουμε όμως ότι χρήματα όμως θα πιάσουν τόπο όταν οι κοινωνίες αποκτήσουν ανοσία. Είναι αλήθεια ότι η ευρωπαϊκή εμβολιαστική κάλυψη εγγυήθηκε ότι οι λιγότερο ισχυρές χώρες, όπως η Ελλάδα, θα δυσκολεύονταν αρκετά να εξασφαλίσουν ικανοποιητικό αριθμό εμβολίων. Όμως οι καθυστερήσεις και οι παλινωδίες σήμερα θέτουν σε κίνδυνο ζωές και παρατείνουν την κοινωνική και οικονομική ύφεση. Φαίνεται ότι η προβληματική διαπραγμάτευση με τις Astrazeneca και Pfizer, η έλλειψη ρήτρας που θα έδινε προτεραιότητα στον εμβολιασμό των Ευρωπαίων πολιτών, τα ασαφή χρονοδιαγράμματα παράδοσης, ο ανταγωνισμός με τις ΗΠΑ και τη Μ.Βρετανία, η διείσδυση του ρώσικου και κινεζικού εμβολίου σε Βαλκάνια, Αφρική και Λ.Αμερική επαναφέρουν το υπαρξιακό ερώτημα για την ομοθυμία και την αποτελεσματικότητα της Ευρώπης απέναντι στις κρίσεις. Για παράδειγμα, στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής τονίστηκε ότι η Astrazeneca θα παραδώσει για το πρώτο εξάμηνο της χρονιάς μόνο 80 από τις 170 εκ. δόσεις που υποχρεούται, κάτι που αφήνει έκθετες Βουλγαρία, Λετονία και Βουλγαρία. Ενώ στις ΗΠΑ και τη Μ.Βρετανία έχουν εμβολιαστεί με πρώτη δόση το 30% και 59% του πληθυσμού αντίστοιχα, στην Ευρώπη το ποσοστό αγγίζει μόλις το 13,4%.
Στο ξέφωτο του μετα-πανδημικού κόσμου, η πολιτική για την υγεία είναι μέρος της εξωτερικής πολιτικής, της οικονομικής ανάκαμψης και της ισχύος κάθε χώρας. Χωρίς όμως τη διεθνή συνεργασία, την επιστημονική συνδρομή και την εμβολιαστική αλληλεγγύη, οι γενναίες κρατικές παρεμβάσεις θα μένουν λειψές, με δραματικό κοινωνικό αποτύπωμα και μεγαλύτερες ανισότητες μεταξύ κοινωνικών ομάδων, περιφερειακών ενώσεων και κρατών. Σε μια κατακερματισμένη πολυπολική σκακιέρα, ο ρόλος των διεθνών οργανισμών αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία για να περιοριστούν οι ανταγωνισμοί και να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά αυτή και οι επόμενες κρίσεις.
*Ο Παναγιώτης Βλάχος είναι Γραμματέας Επικοινωνίας του Κινήματος Αλλαγής