Το τελευταίο διάστημα οι εξελίξεις γύρω από τα ελληνοτουρκικά ήταν πυκνές και μοιραία οδηγούν στο ερώτημα εάν θα υπάρξει επιστροφή στην ένταση ή επανεκκίνηση του διαλόγου. Ποιες είναι όμως οι προκλήσεις και οι παγίδες που μπορούν να οδηγήσουν τις δύο χώρες ξανά στην ένταση.
Το προηγούμενο διάστημα, Αθήνα και Άγκυρα βρέθηκαν ενόψει κρίσιμων αποφάσεων, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν τις δύο πλευρές ξανά σε τροχιά αντιπαράθεσης.
Η είδηση της εξόδου του πλοίου που θα εκτελούσε τις εργασίες πόντισης του καλωδίου της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, η οποία λειτούργησε ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία έντασης ανάμεσα στις δύο χώρες, αποτέλεσε τον καταλύτη για μια σειρά εξελίξεων στα ελληνοτουρκικά, οδηγώντας τις δύο χώρες ξανά σε αχαρτογράφητα νερά με όλα τα σενάρια, ακόμη και τα αντιδιαμετρικά αντίθετα, να παραμένουν ανοιχτά.
Την αναστολή της εξόδου του πλοίου, που τελικά επιλέχθηκε από την Αθήνα, διαδέχθηκε η δημοσίευση από πλευράς Αθηνών του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, που θεωρήθηκε από πολλούς ως μια διπλωματική ρελάνς με διττό σκοπό. Αφενός, την αποστολή ενός μηνύματος στο εσωτερικό, ότι η ελληνική διπλωματία διαπραγματεύεται με τη γειτονική χώρα χωρίς εκπτώσεις στα εθνικά συμφέροντα, και, αφετέρου, η κατάρτιση του χάρτη που αποτυπώνει τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας θα μπορούσε να αποτελέσει τη διαπραγματευτική βάση για μια συζήτηση που θα επανεκκινήσει και θα έχει ως τελικό προορισμό τη Χάγη.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι αναλυτές και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου αναμένουν με ενδιαφέρον τις κινήσεις της Άγκυρας, καθώς η πρώτη αντίδραση από πλευράς της τουρκικής διπλωματίας υπήρξε μάλλον ψύχραιμη.
Στο ίδιο κλίμα, πριν από μερικές μέρες ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας, κατά τη διάρκεια κοινών δηλώσεων με τον Νορβηγό ομόλογό του Έσπεν Μπαρθ Άιντε -που έχει διατελέσει και απεσταλμένος για το Κυπριακό-, δήλωσε:
«Έχουμε ετοιμάσει τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό μας για το Αιγαίο Πέλαγος (σ.σ. εννοεί η Τουρκία) και θα τον παρουσιάσουμε στους αρμόδιους φορείς των Ηνωμένων Εθνών. Όλοι γνωρίζουν ότι δεν θα επιτρέψουμε κανένα μονομερές βήμα ή τετελεσμένο γεγονός στην Κύπρο, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο».
Βέβαια, μια διαφορετική ανάγνωση των αντιδράσεων της Τουρκίας θα μπορούσε να προϊδεάσει για εξελίξεις στο επίπεδο του διαλόγου, καθώς με την κατάρτιση και του τουρκικού χάρτη οι δύο χώρες θα έχουν κάνει δημοσίως σαφή τα διαπραγματευτικά τους όρια, καθιστώντας μονόδρομο την προσφυγή για επίλυση των ζητημάτων σε διεθνή διαιτησία, όπως πρόσφατα υποστήριξε και ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης.
Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα οι σχέσεις των δύο χωρών έχουν περιπλακεί ακόμη περισσότερο σε διάφορα πεδία και ως εκ τούτου δεν αποκλείεται μια νέα φάση διαλόγου να τορπιλιστεί από τις εξελίξεις.
Τα «αγκάθια» στην πορεία των ελληνοτουρκικών το επόμενο διάστημα
Σε αυτό το πλαίσιο δεν πρέπει να λησμονείται πως η ελληνική διπλωματία θα πρέπει να διαχειριστεί ακόμη την πρόθεση της Τουρκίας να αποτελέσει μέρος του νέου αμυντικού οικοδομήματος της Ευρώπης, καθώς η ίδια διεκδικεί ειδικό ρόλο στην νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας που σχεδιάζει η Κομισιόν με στόχο την επίτευξη μεγαλύτερης αυτονομίας στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας. Συνεπώς, η Ελλάδα θα κληθεί να διαχειριστεί αυτή τη δύσκολη ισορροπία, καθώς οι Τούρκοι γνωρίζουν ότι στην Αθήνα δεν «καλοβλέπουν» το ενδεχόμενο της αναβάθμισης των σχέσεων της Άγκυρας με τις Βρυξέλλες.
Αυτό αποτυπώθηκε έντονα και σε δημοσιεύματα του τουρκικού τύπου την προηγούμενη εβδομάδα, που υποστήριζαν πως η Ελλάδα έχει εκφράσει τις ανησυχίες της στην Κομισιόν για τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα SAFE.
Το SAFE ή αλλιώς «Δράση Ασφάλειας για την Ευρώπη» προορίζεται να παράσχει δάνεια 150 δισεκατομμυρίων ευρώ στα κράτη-μέλη της ΕΕ για επενδύσεις στην άμυνα. Μπορεί η εμπλοκή της Τουρκίας στο χρηματοδοτικό εργαλείο να έχει αποκλειστεί, όμως οι Ευρωπαίοι επιτελείς έχουν αφήσει ένα παράθυρο ανοιχτό για συνεργασία με τρίτες χώρες, όπως η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Το Κυπριακό
Εκτός από την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, το βασικό ζήτημα που παραμένει ανοιχτό στην ατζέντα των ελληνοτουρκικών είναι το Κυπριακό.
Όπως είναι γνωστό, τον ερχόμενο Ιούλιο έχει προγραμματιστεί νέα πενταμερής στη Γενεύη, καθώς πρόθεση όλων των εμπλεκόμενων μερών είναι ο διάλογος να παραμείνει ζωντανός. Μάλιστα, έχει υιοθετηθεί ένα μοντέλο οικοδόμησης εμπιστοσύνης στα πρότυπα του ελληνοτουρκικού διαλόγου, το οποίο το επόμενο διάστημα θα πρέπει να αποδώσει καρπούς.
Ωστόσο, οι πρόσφατες εξελίξεις με την ουσιαστική αναγνώριση από πλευράς τεσσάρων τουρκογενών χωρών της Κυπριακής Δημοκρατίας, με αντάλλαγμα μια εμπορική συμφωνία-μαμούθ με την Ε.Ε., έχουν μετατρέψει το ζήτημα της διαχείρισης του Κυπριακού σε σοβαρό εσωτερικό πρόβλημα για τον Ερντογάν, καθώς πιέζεται από την αντιπολίτευση, η οποία του προσάπτει την κατηγορία ότι στο Κυπριακό υποκύπτει στις απαιτήσεις της Δύσης.
Η συγκεκριμένη παράμετρος μπορεί ενδεχομένως να αναγκάσει την τουρκική κυβέρνηση να σκληρύνει τη στάση της στο μέλλον, φοβούμενη τυχόν αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας που ίσως απομειώσουν το πολιτικό κεφάλαιο του καθεστώτος Ερντογάν.
Με ενδιαφέρον αναμένονται και οι εξελίξεις σχετικά με τη σύγκληση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας των δύο χωρών, που βρίσκεται στον αέρα. Μάλιστα, στο περιθώριο του Συμβουλίου πρόκειται να υπάρξει και συνάντηση σε επίπεδο κορυφής μεταξύ του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η οποία -σύμφωνα με δηλώσεις του πρωθυπουργού τις προηγούμενες ημέρες- καθυστερεί εξαιτίας διαδικαστικών ζητημάτων.
Τέλος, κρίσιμη παράμετρος παραμένει και η ενδεχόμενη αντίδραση της Άγκυρας στην περίπτωση που η ελληνική κυβέρνηση επιλέξει να προχωρήσει στην έξοδο του ιταλικού ερευνητικού, κυρίως σε ό,τι αφορά τον βαθμό και την έκταση που θα πάρει η αντίδρασή της, εάν δηλαδή θα μείνει σε επίπεδο ρητορικής ή θα επιχειρήσει να παρενοχλήσει το πλοίο. Ακόμη, δεν έχουν αποκλειστεί και τα σενάρια η τουρκική διπλωματία να επιχειρήσει να δοκιμάσει τις ελληνικές αντοχές και επί του πεδίου με μια ενδεχόμενη έκδοση NATVEX ενός ερευνητικού σκάφους, σε μια από τις περιοχές που αποτυπώνονται στους ελληνικούς χάρτες.