Σε σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες εξελίχθηκε η διήμερη Σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες.
Μετρώντας κέρδη και απώλειες, Αθήνα και Λευκωσία δηλώνουν ικανοποιημένες από το τελικό κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου ενώ το δίμηνο μέχρι τον Δεκέμβριο αναδεικνύεται ιδιαίτερα κρίσιμο σε ό,τι αφορά τις εξελίξεις σε Αιγαίο, Κύπρο αλλά και τις ευρωτουρκικές σχέσεις.
Σύνοδος Κορυφής: Τα κέρδη για Ελλάδα και Κύπρο
α) Σημαντικότερο κέρδος για Ελλάδα και Κύπρο αποτελεί το γεγονός της ανάδειξης των ενεργειών της Τουρκίας σε Αιγαίο και κυπριακή ΑΟΖ ως καταλυτικής σημασίας για τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Με άλλα, λόγια η Σύνοδος Κορυφής των πρώτων δύο ημερών του Οκτωβρίου αναγνώρισε ότι η ευρωτουρκική προσέγγιση περνάει μέσα από Αθήνα και Λευκωσία.
β) Παράλληλα, υπήρξε σαφής αναφορά - η οποία αποτυπώνεται στην παράγραφο 20- ότι αν η Τουρκία μέχρι τον Δεκέμβριο προβεί σε επιθετική μονομερή ενέργεια, θα υπάρξουν συνέπειες, με αναφορά στην πρόβλεψη των άρθρων 29 και 215 της Συνθήκης της ΕΕ για την επιβολή κυρώσεων.
γ) Στο κείμενο των συμπερασμάτων γίνεται ξεκάθαρο ότι αντικείμενο των διερευνητικών επαφών Ελλάδας - Τουρκίας αποτελεί η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ ανάμεσα στις δύο χώρες.
δ) Υπάρχει ρητή καταδίκη των ενεργειών της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ τις οποίες οι 27 ηγέτες χαρακτηρίζουν αντίθετες με το διεθνές δίκαιο.
ε) Η Τουρκία μπαίνει - τουλάχιστον μέχρι τον Δεκέμβριο - σε μια διαδικασία εποπτείας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και προτρέπεται σε διάλογο τόσο με την Ελλάδα όσο και με την Κύπρο
ζ) Από το κείμενο των Συμπερασμάτων φαίνεται ότι οι Βρυξέλλες είναι πρόθυμες να αναλάβουν ουσιαστικό ρόλο στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού. Στη Λευκωσία, μάλιστα, θεωρούν ιδιαίτερα σημαντική την αναφορά στα ψηφίσματα του ΟΗΕ αλλά και στο ζήτημα της κλειστής πόλης της Αμμοχώστου. Παράλληλα, σημειώνουν με ικανοποίηση την απάλειψη από το αρχικό κείμενο της αναφοράς για διαμοιρασμό με τους Τουρκοκύπριους πιθανών κερδών από τον φυσικό πλούτο στην ΑΟΖ καθώς υπογραμμίζουν ότι ήδη η κυπριακή κυβέρνηση έχει καταθέσει πρόταση για, υπό προϋποθέσεις, άνοιγμα ενός καταπιστευματικού λογαριασμού προς όφελος της τουρκοκυπριακής κοινότητας.
η) Αθήνα και Λευκωσία δηλώνουν, τέλος, ικανοποιημένες και από το γεγονός ότι υπάρχει ισχυρή «θετική ατζέντα» για την Τουρκία. «Υπάρχει και η θετική ατζέντα. Ότι εμείς προσδοκούμε σε γόνιμη και θετική σχέση με την Τουρκία υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται οι όροι», δήλωσε στη συνέντευξη Τύπου ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Τα αρνητικά
α) Το γεγονός ότι στο κείμενο των συμπερασμάτων δεν υπάρχει άμεση αναφορά στον όρο “κυρώσεις” είναι σαφώς στα αρνητικά του διημέρου. Αθήνα και Λευκωσία έδωσαν μάχη μέχρι τα ξημερώματα της Παρασκευής προκειμένου να ενταχθεί στο κείμενο αναφορά στε κυρώσεις. Εντούτοις, η σθεναρή αντίσταση κυρίως της Γερμανίας αλλά και της Ισπανίας που επέμεναν ότι μια τέτοια αναφορά δεν θα ωφελούσε στην προσπάθεια διαλόγου με την Τουρκία αποδείχθηκε καθοριστική.
β) Είναι εμφανές ότι η Ανγκελα Μέρκελ, με το ειδικό βάρος που διαθέτει έτσι κι αλλιώς στην Ευρώπη, δεν συμμερίζεται τη λογική «καρότου και μαστίγιου» απέναντι στην Τουρκία. Ή όπως έλεγε διπλωματική πηγή στο iefimerida «δίνει πολύ μεγαλύτερο βάρος στο καρότο, παρά στο μαστίγιο». Η χρονική συγκυρία της ανακοίνωσης του ΝΑΤΟ για εγκαθίδρυση μηχανισμού αποκλιμάκωσης ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία ενίσχυσε, μάλιστα, τα επιχειρήματα της Γερμανίδας Καγκελαρίου.
γ) Αποδείχθηκε, για άλλη μια φορά, ότι τα χαρτιά που έχει στα χέρια του ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ιδιαιτέρως βαριά. Έμπειροι διπλωμάτες σημείωναν στο iefimerida ότι η εμπειρία του Έβρου δεν απέδειξε μόνο την ετοιμότητα της Ελλάδας να προστατεύσει τα ευρωπαϊκά σύνορα αλλά και την ετοιμότητα της Τουρκίας να πιέσει τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες μέσω των μεταναστευτικών ροών.
Το κρίσιμο δίμηνο μέχρι τον Δεκέμβριο
Η παραπομπή των όποιων αποφάσεων στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής, που θα γίνει τον Δεκέμβριο, αναδεικνεύει τη σημασία του επόμενου τριμήνου.
Ουσιαστικά αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη μία πρωτοβουλία - υπό την πρωτοβουλία της Μέρκελ - που αφορά το σύνολο των σχέσεων ΕΕ - Τουρκίας. Αυτό περιλαμβάνει την τελωνειακή ένωση, μια νέα συμφωνία στο προσφυγικό, τον διάλογο με την Ελλάδα αλλά και την πιθανή επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό. «Ουσιαστικά η Μέρκελ κέρδισε χρόνο προκειμένου να αυξήσει τις πιθανότητες επιτυχίας της πρωτοβουλίας της», λέει στο iefimerida.gr διπλωματική πηγή με πολύ καλή γνώση των διαπραγματεύσεων.
Τις αμέσως επόμενες εβδομάδες αναμένεται να ενταθούν οι πιέσεις προς την Αγκυρα για μη ανανέωση των NAVTEX στην κυπριακή ΑΟΖ αλλά και για επικοδομητική στάση στις διερευνητικές επαφές. Παράλληλα, θα γίνει διερεύνηση των πιθανοτήτων για σύγκληση της Πολυμερούς Διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο, πρόταση που έχει καταθέσει ο Σαρλ Μισέλ, αλλά βρίσκει το ανυπέρβλητο, μέχρι στιγμής, εμπόδιο του τρόπου συμπερίληψης σε αυτήν της τουρκοκυπριακής κοινότητας, κάτι που θέτει ως όρο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν
Με δεδομένο ότι τον Νοέμβριο θα διεξαχθούν και οι εκλογές στις ΗΠΑ, με την πιθανότητα αλλαγής της κυβέρνησης να επηρεάζει τη συμπεριφορά της Ουάσινγκτον στην ευρύτερη περιοχή, γίνεται αντιληπτό ότι οι επόμενοι μήνες είναι ιδιαίτερα καθοριστικοί.