Μια εβδομάδα απομένει από τις κρίσιμες εκλογές στην Τουρκία και η μάχη μεταξύ Ερντογάν και Κιλιτσντάρογλου παραμένει αμφίρροπη.
Οι δημοσκοπήσεις παραμένουν υπέρ Κιλιτσντάρογλου ωστόσο ο Ερντογάν εξακολουθεί να ελπίζει σε ανατροπή.
Ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας και αναλυτής διεθνών θεμάτων του ANT1, Κωνσταντίνος Φίλης, επιχειρεί μια ακτινογραφία στην πολιτική κατάσταση που διαμορφώνεται στην γειτονική χώρα. Μιλώντας στο iefimerida.gr, ο κ. Φίλης λέει για κατάσταση που κινείται σε τεντωμένο σχοινί για τους δύο μονομάχους, βάζοντας και τις παραμέτρους των ψήφων των σεισμόπληκτων, των Κούρδων και των νέων ψηφοφόρων. Επιβεβαιώνει ότι ο Μουχαρέμ Ιντζέ συνιστά απειλή για τον Κιλιτσντάρογλου, ενώ επισημαίνει την στρατηγική Ερτντογάν σε σχέση με τα πρωτοσέλιδα δυτικών διεθνών μέσων ενημέρωσης εναντίον του.
Εξηγεί τέλος, το παράθυρο ευκαιρίας που θα δημιουργηθεί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά τις εκλογές, δεδομένου ότι για πρώτη φορά θα έχουμε σχεδόν ταυτόχρονα δύο κυβερνήσεις με νωπή λαϊκή εντολή και χρονικό ορίζοντα 4ετιας για την Ελλάδα και 5ετιας για την Τουρκία. Επισημαίνει ωστόσο ότι ο πρώτος χρόνος θα είναι καθοριστικός και αποκαλυπτικός των προθέσεων των δυο πλευρών. «Αν αυτό το χρονικό διάστημα παρέλθει χωρίς κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα, τότε θα επιστρέψουμε στην ένταση της τελευταίας τριετίας, με ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους» προβλέπει.
Ολόκληρη η συνέντευξη του Κ. Φίλη στο iefimerida.gr
- Τι προβλέψεις μπορεί να κάνει κανείς μια εβδομάδα πριν τις εκλογές στην Τουρκία; Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν Κιλιτσντάρογλου, ο Ερντογάν είναι πολύ σκληρός για να «πεθάνει»;
Οποιαδήποτε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη. Η κατάσταση για τους δύο μονομάχους κινείται σε τεντωμένο σκοινί και όλα τα αποτελέσματα φαίνεται να συγκεντρώνουν μικρότερες οι μεγαλύτερες πιθανότητες. Από την επικράτηση Ερντογάν αλλά και των κομμάτων που τον στηρίζουν στις βουλευτικές εκλογές, μέχρι και το ακριβώς αντίστροφο, με την καθολική νίκη της αντιπολίτευσης. Είναι άγνωστο πώς θα κινηθούν οι σχεδόν 6 εκατομμύρια ψηφοφόροι που θα ψηφίσουν για πρώτη φορά και αν η πλειονότητα των Κούρδων και σε τι ποσοστά θα υιοθετήσει την άποψη του φιλοκουρδικού σχηματισμού να στηρίξει τον Κιλιτσντάρογλου ή θα έχει συστολές λόγω της σύμπραξης με την Ακσενέρ, η οποία ξυπνά πολύ άσχημες μνήμες στο κουρδικό στοιχείο, όταν κατά τη διάρκεια της θητείας της ως υπουργού Εσωτερικών το παρακράτος έκαιγε κουρδικά χωριά. Επίσης, δε γνωρίζουμε με ποια κριτήρια θα ψηφίσουν οι σεισμόπληκτοι, υπό ποιες προϋποθέσεις και πόσο εύκολη θα ήταν η νόθευση του αποτελέσματος σε συγκεκριμένες περιοχές της Τουρκίας. Άρα, όλα είναι ανοικτά.
- Η υποψηφιότητα Ιντζέ μπορεί να απειλήσει την κυριαρχία Κιλιτσντάρογλου;
Βεβαίως. Ο Ιντζέ, που περιγράφεται ως μία αυτάρεσκη προσωπικότητα με έντονα στοιχεία αυτό αναφορικότητας, είναι έντονα και εύλογα ενοχλημένος από την υποψηφιότητά Κιλιτσντάρογλου, αφού ο Ιντζέ ήταν ο προηγούμενος υποψήφιος του κεμαλικού κόμματος, αλλά χωρίς να έχει τύχει της στήριξης ούτε καν του ίδιου του κόμματος του. Οπότε, ήταν ήδη πικραμένος για τη στάση της ηγεσίας απέναντι του, θεωρώντας την υπεύθυνη για την ήττα του, και προφανώς σε αυτό επένδυσε ο Ερντογάν για να τον προσεταιριστεί με κάποιον τρόπο ώστε να αποτρέψει ενδεχόμενη νίκη του αντιπάλου του από τον πρώτο γύρο. Με βάση τις δημοσκοπήσεις ο Ιντζέ κινείται ανάμεσα στο 4 και 8%, και όσο πιο ψηλά βρεθεί τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να κριθεί η προεδρική εκλογή από τον πρώτο γύρο. Προφανής στόχος του Ερντογάν είναι στο δεύτερο γύρο να αναμετρηθεί με τον Κιλιτσντάρογλου με όρους ηγετικότητας και αποτελεσματικότητας. Ασφαλώς το προς τα που θα κατευθύνει τους ψηφοφόρους του ο Ιντζέ, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων με βάση τις μετρήσεις προέρχεται από τους νέους που είναι εξίσου απογοητευμένοι από τους άλλους δύο, και κατά πόσο θα ακολουθήσουν την άποψη του, ενδέχεται να αποδειχθεί καθοριστικό σε ένα οριακό αποτέλεσμα. Μπορεί βέβαια να υποστηρίξει την αποχή ή την ψήφο κατά συνείδηση.
- Τα πρωτοσέλιδα ξένων ΜΜΕ κατά του σημερινού Προέδρου συνιστούν παρέμβαση στα εσωτερικά της Τουρκίας όπως διατείνεται η πλευρά Ερντογάν;
Αποτελούν ευσεβείς πόθους, που καταλήγουν βούτυρο στο ψωμί του Ερντογάν. Και ο ίδιος θα τα αξιοποιήσει για να ενισχύσει το αφήγημα του, που έχει ως εξής: η δική του Τουρκία είναι μία ανεξάρτητη δύναμη, που κινείται αυτοτελώς στο διεθνές στερέωμα, που χάρη στην πολιτική του έχει πετύχει διευρυμένους βαθμούς αυτονομίας και αυτονόμησης από τη Δύση, που αποτελεί μία διαπεριφερειακή δύναμη με ηγεμονικές βλέψεις στον ευρύτερο περίγυρό της, που παράγει τα δικά της αμυντικά συστήματα και το δικό της αυτοκίνητο, πλέον και την δική της ενέργεια, ώστε να έχει μικρότερες εξαρτήσεις από το εξωτερικό για να μπορεί να ακολουθεί μία πολιτική που εξυπηρετεί αποκλειστικά και μόνο τα τουρκικά συμφέροντα. Η Δύση λοιπόν κατά το αφήγημα Ερντογάν δεν επιθυμεί τη διατήρηση του στην εξουσία, τόσο επειδή δεν της είναι αρεστός, γιατί δεν μπορεί να τον ελέγξει, όσο και επειδή ο Κιλιτσντάρογλου έχει φροντίσει να προβεί σε μυστική συμφωνία μαζί της, ακόμη και για να φέρει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για μία ακόμη φορά στην Τουρκία. Όταν λοιπόν ο ηγέτης αντιπολίτευσης κατηγορείται περίπου σαν ανδρείκελο ξένων συμφερόντων και ο υπουργός εσωτερικών, Σοιλού, θέλοντας να προκαταλάβει τις εξελίξεις καταγγέλλει απόπειρα πραξικοπήματος μέσω εκλογών, αντιλαμβάνεστε πως δημοσιεύματα από τον ξένο τύπο και ειδικότερα τον δυτικό, χρησιμοποιούνται από το κυβερνών κόμμα ως δήθεν απόδειξη της συνωμοσίας που στήνεται σε βάρος του Ερντογάν.
- Εκλογή Ερντογάν ή Κιλιτσντάρογλου θα πρέπει να «εύχεται» η Ελλάδα;
Η Ελλάδα αυτό που εύχεται είναι την κανονικοποίηση της Τουρκίας και την επαναφορά της σε δυτική τροχιά, αυτή τη φορά με όρους εκδημοκρατισμού, όχι τύποις αλλά ουσιαστικού, λειτουργίας του κράτους δικαίου, αναγνώρισης των δικαιωμάτων των μειονοτήτων και ελευθερίας της έκφρασης. Είναι σχεδόν δεδομένο ότι αν συνεχιστεί η κυριαρχία Ερντογάν στο εσωτερικό, πάρα τυχόν προσαρμογές ειδικότερα στο πεδίο της οικονομίας για να αποτραπεί μία σοβαρή κρίση και να αποκατασταθεί μερικώς η εμπιστοσύνη των επενδυτών, στα θεσμικά ζητήματα της διακυβέρνησης η διολίσθηση προς τον αυταρχισμό θα συνεχιστεί. Ο Ερντογάν θα εκτιμήσει το αποτέλεσμα ως λευκή επιταγή παρά τις αντιξοότητες και τον συνασπισμό επτά κομμάτων για να ανατραπεί, Και ακόμη πιο κωδικός απέναντι στην έκφραση του διαφορετικού, Περιτριγυρισμένος από ένα στενό κύκλο αυλοκολάκων και φοβούμενος ότι τα σχέδια αποκαθήλωσης του δεν θα σταματήσουν, με τη συνδρομή μάλιστα του ξένου παράγοντα, εύλογα θα γίνει πιο δεσποτικός.
Εξίσου σημαντικό είναι πως στο τέλος της επόμενης θητείας του, το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης θα έχει συμπληρώσει 25 συναπτά έτη στην εξουσία, Έχοντας ελέγξει απόλυτα όλους τους αρμούς της εξουσίας και δημιουργώντας μία ολόκληρη γενιά γραφειοκρατών, δικαστικών, στρατιωτικών και διπλωματικών ταγμένη στο πολιτικό Ισλάμ. Εμείς επιθυμούμε ένα γείτονα που θα προσανατολίζεται προς την Ευρώπη, θα προβεί στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις εκδημοκρατισμού στο εσωτερικό και θα αλλάξει την αντίληψη του όχι για το μεγαλείο της Τουρκίας, όπως μαθαίνεται στους Τούρκους από μικρή ηλικία, αλλά για τον τρόπο διευθέτησης των διαφόρων. Θέλουμε μία γειτονική χώρα που θα προσεγγίσει ουσιαστικά την Ε.Ε. όχι συναλλακτικά αλλά στη βάση κάποιων κοινά αποδεκτών κανόνων (όχι αρχών γιατί αυτό για κάποιο χρονικό διάστημα θα είναι πρακτικά απίθανο), εξέλιξη που θα μας δώσει τη δυνατότητα μέσω του εκσυγχρονισμού και της αναβάθμισης της τελωνειακής ένωσης να προωθήσουμε μία ατζέντα διαλόγου που θα ικανοποιεί τις ελληνικές θέσεις και θα εξουδετερώνει τις παράλογες τουρκικές διεκδικήσεις.
Επομένως, κύριε Μόσχοβα, δεν είναι το πρόσωπο το πρόβλημα, Αν και σε κάποιες περιπτώσεις παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, αλλά η αλλαγή υποδείγματος στην Τουρκία και σε σχέση με το εσωτερικό και σε σχέση με το εξωτερικό. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μία Τουρκία λιγότερο αυταρχική στο εσωτερικό θα γίνει περισσότερο διαλλακτική απέναντι στην Ελλάδα. Και το αντεπιχείρημα εδώ είναι πως ο Ερντογάν είναι σε θέση να επιβάλλει ακόμη και ένα κακό συμβιβασμό με την Αθήνα στο εσωτερικό, ενώ ο Κιλιτσντάρογλου, όντας υποχρεωμένος να λαμβάνει υπόψη του σε κάθε απόφαση του τους συσχετισμούς της ετερόκλητης συμμαχίας της οποίας θα ηγείται, ακόμη κι αν προσεγγίσει στα σοβαρά την Ευρώπη, θα δυσκολευτεί να επιβληθεί, ας πούμε στην Ακσενέρ αλλά και σε άλλα ακραία εθνικιστικά στοιχεία εντός του δικού του κόμματος.
- Σε προηγούμενη συνέντευξή μας είχατε προβλέψει το ενδεχόμενο -μετά τις εκλογές σε Τουρκία και Ελλάδα- πιέσεων του ευρωπαϊκού/αμερικανικού παράγοντα για νεο κύκλο διπλωματικής προσέγγισης. Επιμένετε στην εκτίμηση; Αυτή η προσπάθεια θα εξαρτηθεί από τα αποτελέσματα στις δύο χώρες;
Ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα, εδώ και καιρό γίνονται διεργασίες προκειμένου να αναληφθεί κάποια πρωτοβουλία, το πιθανότερο από τη Γερμανία με τις ευλογίες των Ηνωμένων Πολιτειών, προκειμένου να αναζητηθεί κοινός τόπος ανάμεσα σε Αθήνα και Άγκυρα. Ουάσιγκτον και Βερολίνο θεωρούν ότι συντρέχουν πλέον οι προϋποθέσεις για την έναρξη ενός πραγματικού διαλόγου ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία, τόσο λόγω της οικονομικής κρίσης στην σκιά των σεισμών και της ανάγκης να αναζητηθούν κεφάλαια από το εξωτερικό, κυρίως από τη Δύση, από μεριάς Άγκυρας όσο και εξαιτίας της ύφεσης της έντασης των τελευταίων μηνών.
Όλοι οι ενδιαφερόμενοι αντιλαμβάνονται πως το παράθυρο ευκαιρίας, δεδομένου ότι για πρώτη φορά θα έχουμε σχεδόν ταυτόχρονα δύο κυβερνήσεις με νωπή λαϊκή εντολή και χρονικό ορίζοντα 4ετιας για την Ελλάδα και 5ετιας για την Τουρκία, είναι μάξιμουμ τα δύο χρόνια. Κατ’εμέ το πρώτο έτος θα είναι καθοριστικό και αποκαλυπτικό των προθέσεων των δυο πλευρών. Αν αυτό παρέλθει χωρίς κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα, τότε θα επιστρέψουμε στην ένταση της τελευταίας τριετίας, με ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους.
Και εδώ επιτρέψτε μου να διατυπώσω τον εξής προβληματισμό: αν λοιπόν παρέλθει ο πρώτος χρόνος και ας πούμε ότι στις αρχές του 2025 δεν έχει προκύψει κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα στις διαβουλεύσεις, πώς θα λειτουργήσει η απογοήτευση για μια ακόμη αποτυχημένη προσπάθεια; Και παρά την πρόθεση κάποιον Αμερικανών και Ευρωπαίων να διευθετηθούν συνολικά τα προβλήματα που ταλανίζουν την ευρύτερη περιοχή (συμπεριλαμβανομένου άραγε και του Κυπριακού;) οι όποιες ενέργειες πρέπει να γίνουν με τρόπο προσεκτικό, γιατί μια ακόμη αποτυχία μπορεί να εξελιχθεί σε θρυαλλίδα αρνητικών εξελίξεων, εφόσον διαπιστωθεί το άτοπο των προσπαθειών επίλυσης.
Και κάτι ακόμη: Μία Τουρκία η οποία ανεξάρτητα από το νικητή θα βυθιστεί για ένα χρονικό διάστημα και οπωσδήποτε για τους πρώτους 18 μήνες στην εσωστρέφεια, πως θα μπορούσε να δεχθεί τους γενναίους συμβιβασμούς που απαιτούνται, όχι για τη διευθέτηση αλλά έστω και για την έναρξη ενός κανονικού διαλόγου με καλές πιθανότητες θετικής έκβασης. Πως μία Τουρκία που σε εννέα μήνες από τον Ιούνιο έχει αυτοδιοικητικές εκλογές, οι οποίες ενδέχεται να οδηγήσουν σε πρόωρες εθνικές εκλογές, θα προσαρμοστεί στις συνθήκες που απαιτούνται ώστε να αναζητηθεί λύση με την Ελλάδα; Γιατί υπό τις παρούσες συνθήκες και την ατζέντα που η Τουρκία θέτει, δεν υπάρχει κανένα περιθώριο (ούτε καν μίνιμουμ) συνεννόησης. Τέλος, όσοι εμπλακούν, θα πρέπει να έχουν κατά νου ότι η καλή λύση είναι η βιώσιμη λύση.