Διερευνητικές με Τουρκία, Διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο και Πενταμερής για το Κυπριακό είναι τα τρία πεδία στα οποία θα κληθεί να ανταποκριθεί η ελληνική διπλωματία τους πρώτους μήνες του νέου έτους.
Αν και όλοι οι παράγοντες διαμόρφωσης των εξελίξεων στην περιοχή αναμένουν τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ «να πιάσει δουλειά», η Αθήνα προετοιμάζεται από τώρα για τις εξελίξεις των πρώτων εβδομάδων του 2021, οι οποίες είναι πιθανόν να αποδειχθούν καθοριστικές.
Διερευνητικές: Η Τουρκία πιέζει, η Ελλάδα αναμένει
Η Αγκυρα έχει επιδοθεί το τελευταίο διάστημα σε μια «επίθεση γοητείας» προς την Ευρωπαϊκή Ένωση με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να διαβεβαιώνει –τουλάχιστον ρητορικά– σε κάθε ευκαιρία για τη βούλησή της χώρας του να ακολουθήσει μια νέα ευρωπαϊκή πορεία. Σε αυτό το πλαίσιο έχουν ενταθεί τις τελευταίες μέρες και οι δηλώσεις τούρκων αξιωματούχων που καλούν την Ελλάδα να προσέλθει σε διάλογο «χωρίς όρους και προϋποθέσεις». Ο Ιμπραήμ Καλίν, στενός συνεργάτης του Ερντογάν, έχει δηλώσει δύο φορές την τελευταία εβδομάδα ότι η χώρα του είναι έτοιμη για έναρξη διερευνητικών επαφών, καλώντας μάλιστα την ΕΕ να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση.
Στην Αθήνα παρακολουθούν με προσοχή τις κινήσεις της Τουρκίας σε αυτό το επίπεδο, διαμηνύοντας την ετοιμότητα της χώρας να ξεκινήσει ο διάλογος με δύο, όμως, βασικές προϋποθέσεις:
Πρώτον, η Ελλάδα επιθυμεί να περάσει ένα εύλογο χρονικό διάστημα από την απόσυρση του Ορούτς Ρέις από την περιοχή, προκειμένου να διαπιστωθεί «μια συνέχεια και συνέπεια της Τουρκίας στην αποφυγή επιθετικών ενεργειών». Διπλωματικές πηγές προσδιορίζουν το «εύλογο διάστημα» στους δύο μήνες από την απόσυρση του τουρκικού ερευνητικού και σίγουρα όχι πριν τις 20 Ιανουαρίου όταν και ορκίζεται ο Τζον Μπάιντεν.
Δεύτερον, η Αθήνα επαναλαμβάνει ότι αντικείμενο των διερευνητικών επαφών μπορεί να αποτελέσει μόνο η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, αποκρούοντας τις διεκδικήσεις της Τουρκίας να μπουν και άλλα ζητήματα στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης.
Στην ελληνική κυβέρνηση, πάντως, θέλουν να δουν τι θα πράξει τελικά η Τουρκία το επόμενο διάστημα, καθώς δεν θεωρείται καθόλου βέβαιο ότι θα απόσχει από κινήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα στο «τριεθνές», το σημείο δηλαδή όπου ενώνονται οι ΑΟΖ Κύπρου, Αιγύπτου και Ελλάδας.
Η δύσκολη περίπτωση της Διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο
Παράλληλα, συνεχίζονται οι διεργασίες για τη σύγκληση Διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο. Αν και το θέμα έδειχνε να «παγώνει», αναζωπυρώθηκε μετά τις επαφές Καλίν στις Βρυξέλλες πριν τη Σύνοδο Κορυφής, σε σημείο, μάλιστα, που εντάχθηκε και στα Συμπεράσματα, με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να ζητεί από τον Μπορέλ να προωθήσει την πρόταση. «Επί της αρχής, το τονίζω, δεν έχουμε κάποια αντίρρηση –εννοείται– για τη σύγκληση αυτής της Διάσκεψης. Από εκεί και πέρα βέβαια όλα τα κράτη τα οποία θα προσκληθούν θα πρέπει να σέβονται δυο βασικά κριτήρια τα οποία για μας είναι αυτονόητα. Το ένα είναι να αναγνωρίζουν το σύνολο των υπολοίπων συμμετεχόντων. Δεν δύναται δηλαδή κάποιο κράτος το οποίο θέλει να συμμετάσχει να μην αναγνωρίζει όλες τις άλλες συμμετέχουσες χώρες. Να σέβεται την εδαφική κυριαρχία όλων των άλλων κρατών. Αυτό είναι το ένα βασικό κριτήριο. Το άλλο είναι βέβαια –επίσης αυτονόητο– είναι να σέβονται τους βασικούς κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και βεβαίως του Δικαίου της Θάλασσας», ήταν η απάντηση του εκπροσώπου του Υπουργείου Εξωτερικών, Αλέξανδρου Παπαϊωάννου, στην ενημέρωση των διπλωματικών συντακτών την Πέμπτη.
Η ελληνική πλευρά σημειώνει ότι από μια τέτοια Διάσκεψη δεν μπορεί να απουσιάζει η Λευκωσία, με την Τουρκία, η οποία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, να απαντά ότι στο τραπέζι πρέπει οπωσδήποτε να κάτσει και η τουρκοκυπριακή πλευρά, δια του ηγέτη της Ερσίν Τατάρ.
Σύμφωνα, πάντως, με πληροφορίες του iefimerida.gr, οι διαφωνίες Ελλάδας και Τουρκίας δεν είναι το μόνο εμπόδιο για τη σύγκληση μιας τέτοιας Διάσκεψης, καθώς σοβαρούς προβληματισμούς εκφράζει και η Αίγυπτος. Συγκεκριμένα, το Κάιρο θεωρεί ότι με τις κινήσεις της η Τουρκία δείχνει να μην σέβεται τους κανόνες του παιχνιδιού και έχει διαμηνύσει στον Σαρλ Μισέλ ότι αναμένει σημαντική διαφοροποίηση στην τουρκική στάση, προκειμένου να ξεκινήσει ένας διάλογος για τα ανοικτά ζητήματα στην περιοχή.
Εν αναμονή Γκουτέρες για Πενταμερή Διάσκεψη στο Κυπριακό
Αναφορικά με το πεδίο του Κυπριακού, ολοκληρώθηκαν αυτή την εβδομάδα οι επαφές της Ειδικής Απεσταλμένης του ΓΓ του ΟΗΕ Τζέιν Χολ Λουτ με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η κ. Λουτ είχε συνάντηση στην Αγκυρα με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος, σύμφωνα με δηλώσεις του, «εξήγησε με ωραίο τρόπο ότι πλέον η Τουρκία συζητά για λύση δύο κρατών στο Κυπριακό».
Η Αθήνα, όπως και η Λευκωσία, είναι θετική στη σύγκληση μιας άτυπης Πενταμερούς Διάσκεψης για το Κυπριακό, υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, τονίζοντας ότι επιμένει στη λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας στη βάση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ.
Σημειώνεται, πάντως, ότι η εκτίμηση που υπάρχει σε Αθήνα και Λευκωσία είναι ότι ο Αντόνιο Γκουτέρες θα συγκαλέσει μια Άτυπη Πενταμερή για το Κυπριακό στις αρχές του 2021.