Με ένα κείμενο-ποταμό στην «Αυγή», το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει και ιδεολογική πλατφόρμα των διαφωνούντων, ο πρώην υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, Αριστείδης Μπαλτάς, αποδομεί πλήρως το αφήγημα Κασσελάκη και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν είναι κατάλληλος για πρόεδρος του κόμματος, αφού ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αριστερό κόμμα.
Ο κ. Μπαλτάς, ο οποίος είχε στηρίξει την Έφη Αχτσιόγλου για την ηγεσία του κόμματος, αφού υπανίσσεται ότι η υποψηφιότητα Κασσελάκη για την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ είχε προβλήματα, σύμφωνα με το καταστατικό, και κάνει λόγο για «γενναιοδωρία και ευγένεια» εκ μέρους των οργάνων, στη συνέχεια αποδομεί πλήρως τις θέσεις του: διαφωνεί με τις διαγραφές και αποπομπές στελεχών, καθώς και με την απειλή ότι νέα στελέχη θα αναζητηθούν στο isyriza. «Ωστόσο το κύριο είναι ότι ο κ. Κασσελάκης φαίνεται πως δεν έχει καταλάβει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ συνιστά αριστερό κόμμα», γράφει ο Αριστείδης Μπαλτάς.
Ο πρώην υπουργός επικρίνει, επίσης, τον κ. Κασσελάκη για τις δηλώσεις στον ΣΕΒ περί Κεφαλαίου και επιχειρηματικότητας, τον κατηγορεί ότι ταυτίστηκε με τη θέση της ΝΔ στο ζήτημα της νέας διένεξης Ισραήλ-Παλαιστινίων, και διαφωνεί με την πρόθεσή του να μετατρέψει τον ΣΥΡΙΖΑ σε Δημοκρατικό Κόμμα αλά ΗΠΑ. Ο κ. Μπαλτάς αναφέρεται και στην προσωπική ζωή του κ. Κασσελάκη, λέγοντας: «Το να λέγεται ότι ο σύντροφος του κ. Κασσελάκη έχει να προσφέρει στη χώρα ή το να δηλώνει ο πατέρας του ότι θα συζητήσει με τον γιό του τα εσωτερικά του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ είναι απλώς μη αποδεκτά».
Ο κ. Μπαλτάς υπερασπίζεται τον Αλέξη Τσίπρα και επικρίνει, χωρίς να τους ονοματίζει, όσους βρίσκονται στο πλευρό Κασσελάκη, υπαινισσόμενος πιθανώς τους κκ Πολάκη και Παππά: «Ο Πρόεδρός του ανέλαβε τις πολιτικές ευθύνες του και παραιτήθηκε. Αλλά για τους προμάχους της επικοινωνιακής «διεύρυνσης» άνευ όρων και άνευ ορίων, τούτη η παραίτηση λειτούργησε παραδόξως καθαρκτικά. Το ότι η πολιτική γραμμή που ηττήθηκε ήταν εκείνη των πρωτοπόρων υποστηρικτών του κ. Κασσελάκη αποσιωπήθηκε με όλα τα θεμιτά και αθέμιτα μέσα ενόσω η πράξη της παραίτησης εκλήφθηκε ως θυσία του Αμνού που αίρει εκ των υστέρων όλες τις δικές τους αμαρτίες», γράφει χαρακτηριστικά.
Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει στο άρθρο του ο κ. Μπαλτάς είναι ότι οι αντιλήψεις του κ. Κασσελάκη δεν του επιτρέπουν να είναι πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ. «Τα παραπάνω, όπως είχαν αρχίσει να διαφαίνονται κατά την προεκλογική περίοδο, αλλά έγιναν πολύ σαφή τις εβδομάδες που ακολουθήσαν, οδηγούν σε ένα μόνο συμπέρασμα: οι αντιλήψεις του κ. Κασσελάκη όπως και η όλη πολιτική του συγκρότηση δεν του επιτρέπουν να είναι πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Αλλά και αντίστροφα: ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν μπορεί να παραμείνει κόμμα της Αριστεράς με πρόεδρο τον κ. Κασσελάκη».
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο του Αριστείδη Μπαλτά στην «Αυγή»
Προκαταρκτικά
1. Σύμφωνα με την απόφαση της τελευταίας ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, αμέσως μετά την εκλογή Προέδρου του κόμματος, προκηρύσσεται έκτακτο Συνέδριο με κύριο θέμα την αποτίμηση του αποτελέσματος των εθνικών εκλογών και τη χάραξη της νέας πορείας. Εκκρεμεί η σύγκληση της ΚΕ που θα το οργανώσει μετά από εισήγηση της ΠΓ. Αυτά υπονοούν, εκτός των άλλων, ότι ήδη διάγουμε de facto εντός προσυνεδριακής περιόδου. Με το ‘διάλειμμα’, βέβαια, των αυτοδιοικητικών εκλογών.
2. Σύμφωνα με τις παραδόσεις όλων των αριστερών κομμάτων, η προσυνεδριακή περίοδος είναι περίοδος επώνυμου διαλόγου επί όλων όσων αφορούν το κόμμα και την πολιτική του. Διαλόγου πολιτικού και πολιτισμένου, χωρίς φόβο και με λελογισμένο πάθος. Ο ανοιχτός προσυνεδριακός διάλογος είναι αναγκαίος για τη συστηματική διαμόρφωση των απόψεων και των θέσεων που θα τεθούν και θα συζητηθούν στο Συνέδριο και επί των οποίων θα ληφθούν αποφάσεις δεσμευτικές για όλους. Πρόκειται για μορφή διαλόγου που αποτελεί εχέγγυο της δημοκρατικής λειτουργίας του κόμματος. Σε έναν τέτοιο διάλογο τίποτε δεν μένει καταστατικά στο απυρόβλητο. Ούτε, βέβαια, τα όσα πράττει, εκφωνεί ή παραλείπει ο Πρόεδρός του.
3. Το πότε έχει εκλεγεί νέος Πρόεδρος και με ποια πλειοψηφία δεν αποτελεί εν προκειμένω παράμετρο. Δεν μπορεί παρά να θεωρείται δεδομένο ότι οι εκφρασμένες θέσεις και οι συναφείς πράξεις του υπόκεινται στις αποφάσεις του τελευταίου Συνεδρίου του κόμματος και στο ψηφισμένο καταστατικό του. Πόσο μάλλον αν το εν λόγω Συνέδριο έχει λάβει χώρα πρόσφατα (Απρίλιος 2022).
4. Αυτά συνεπάγονται ότι οι θέσεις και οι πράξεις του νέου Προέδρου τους ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ υπόκεινται στην πολιτική κριτική των μελών και των φίλων του κόμματος. Το ‘επιχείρημα’ Μητσοτάκη «πώς τολμάτε να ασκείτε κριτική αφού κέρδισα στις εθνικές εκλογές» δεν μπορεί να έχει ισχύ ούτε κατά την παραλλαγή «πώς τολμάτε να ασκείτε κριτική στον Πρόεδρο αφού κέρδισε στις εσωκομματικές εκλογές». Ιδιαζόντως δε σε ένα κόμμα της Αριστεράς καταστατικά πλουραλιστικό. Τα βοθρολύματα που εξαπολύονται κατά ριπάς στο διαδίκτυο (πιθανόν με το αζημίωτο) προκειμένου να φτιάξουν ατμόσφαιρα και να εκφοβίσουν οφείλουν, όχι απλώς να αγνοηθούν, αλλά να καταδικαστούν απερίφραστα από εκείνους που υποτίθεται ότι θέλουν να στηρίξουν.
Β. Αφετηρίες
1. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ απέδειξε ότι είναι κόμμα εντυπωσιακά γενναιόδωρο: το Διαρκές Συνέδριό του νομιμοποίησε την υποψηφιότητα Κασσελάκη μολονότι αυτή δεν είχε συγκεντρώσει αρχικά τις απαιτούμενες 30 υπογραφές μελών της ΚΕ και δέχθηκε να συμπληρωθούν αυτές επί τόπου. Επιπλέον, το ίδιο Συνέδριο αποδέχθηκε έμπρακτα το γράμμα της συναφούς ρήτρας του καταστατικού που επέτρεπε σιωπηλά το να θέσει υποψηφιότητα για θέση Προέδρου κάποιος που είχε γίνει μέλος του κόμματος μόλις λίγες μέρες πριν. (Αν και ο κ. Κασσελάκης δεν μας γνωστοποίησε σε ποια ΟΜ γράφτηκε, όπως θα όφειλε σύμφωνα με το καταστατικό.) Με δεδομένο ότι η δυνατότητα υποψηφιότητας για το οπωσδήποτε μικρότερης εμβέλειας αξίωμα του μέλους της επιτροπής δεοντολογίας του κόμματος προϋποθέτει προηγούμενη δραστήρια εμπλοκή στο κόμμα τουλάχιστον πενταετούς διάρκειας, είναι εύλογο να θεωρήσουμε ότι η δυνατότητα υποψηφιότητας Προέδρου όφειλε να υπακούει σε συναφή ρήτρα. Η ασύγγνωστη ολιγωρία των μελών του Τακτικού Συνεδρίου να καταστήσουν ρητή μια τέτοια διάταξη δεν αναιρεί το ότι δεν μπορούσε παρά να την υπονοεί το «πνεύμα» του καταστατικού νομοθέτη. Το ότι το Διαρκές Συνέδριο δεν επικαλέστηκε αυτό το «πνεύμα» επιδεικνύει μια γενναιοδωρία που μπορεί να επιτρέψει ακόμη και την αυτοκτονία.
2. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ απέδειξε ότι είναι κόμμα εντυπωσιακά ευγενές. Κατ’ αρχάς γιατί κανένας δεν έθεσε ευθέως στον κ. Κασσελάκη το εύλογο ερώτημα: αφού λες ότι παρακολούθησες εκ του σύνεγγυς την προεκλογική εκστρατεία του Αλέξη Τσίπρα, γοητεύτηκες και θέλησες να βοηθήσεις τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, δεν είναι κάπως ακραία υπερφίαλο να μη ζητήσεις την καθ’ όλα ευπρόσδεκτη ουσιαστική αξιοποίησή σου, αλλά να θελήσεις να αναλάβεις εδώ και τώρα τίποτε λιγότερο από την Προεδρία του κόμματος; Δεν έχεις συνειδητοποιήσει ότι τα αφοσιωμένα μέλη του δεν θέλουν να έχουν καμιά σχέση με τέτοιες συμπεριφορές; Ότι η σεμνότητά τους συναρτάται ιστορικά, εκτός των άλλων, με τα διδάγματα της Μακρονήσου; Μήπως η επίσκεψή σου εκεί ενέτεινε, αντί να καταστείλει, αυτήν την εικόνα ανεπίτρεπτης αλαζονείας και μάλιστα με εξαιρετικά προβληματικές τοποθετήσεις;
Ανάλογη ευγένεια επιδείχθηκε και από το ότι κανένας υποψήφιος για την Προεδρία δεν έθιξε κανένα ζήτημα σε σχέση με την υποψηφιότητα Κασσελάκη. Όλοι ανέδειξαν τις δικές τους προτεραιότητες στο πλαίσιο των θέσεων του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και αρνήθηκαν να σχολιάσουν τους συνυποψηφίους τους. Η ίδια ευγένεια απέτρεψε τους άλλους υποψηφίους από το να ζητήσουν από τον κ. Κασσελάκη να διευκρινίσει το μάλλον αυθαίρετο μείγμα των συνθηματολογικά διατυπωμένων θέσεων του, με κάποιες από αυτές εκτός τόπου και χρόνου (π.χ. μισθοφορικός στρατός).
Γ. Ζητήματα πολιτικής πρακτικής
Υπό τους όρους μιας τέτοιας γενναιοδωρίας και μιας τέτοιας ευγένειας, οι εκλογές ολοκληρώθηκαν ομαλότατα, οπότε ο κ. Κασσελάκης επισκέφθηκε τον Αλέξη Τσίπρα και ‘παρέλαβε’ την Προεδρία του κόμματος.
1. Ωστόσο η πρώτη πράξη της νέας προεδρίας υπήρξε εξαιρετικά δυσοίωνη: ο Διευθυντής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας και ο εκπρόσωπος τύπου του κόμματος αποπέμφθηκαν παραχρήμα μέσω διαρροών. Το απαράδεκτο της χειρονομίας σχολιάστηκε αρνητικά, κάπου ζητήθηκε άτσαλα κάποια συγγνώμη, αλλά το κύριο δεν αντιμετωπίστηκε με την αποφασιστικότητα που άρμοζε. Και οι δύο είχαν επιλεγεί για τη θέση τους ομόφωνα από τα αρμόδια όργανα του κόμματος σύμφωνα με το καταστατικό ενώ, όπως είπαμε, ο Πρόεδρος οφείλει να δεσμεύεται από εκείνο. Άλλωστε, ο κ. Κασσελάκης φέρεται να έχει δηλώσει ρητά ότι το αποδέχεται (μαζί με την πολιτική απόφαση του Συνεδρίου) μετά τη συνομιλία του με τον σ. Νίκο Παππά στο μεσοδιάστημα μεταξύ των δύο εκλογικών γύρων. Οπότε το ερώτημα τίθεται εξ αντικειμένου: από πού άντλησε ο κ. Κασσελάκης το δικαίωμα να προβεί σε αυτήν την πράξη; Έχει κατανοήσει ότι, τουλάχιστον μέχρι νεωτέρας, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ αποτελεί –με τα καλά του και κάποια πολύ κακά του– συντεταγμένο κόμμα; Όπου τέτοια γυμνά «θέλω» δεν έχουν καμιά θέση; Το ίδιο ερώτημα απευθύνεται βεβαίως και σε εκείνους που αποδέχθηκαν ασμένως τον αυθαίρετο διορισμό τους.
2. Αν ο κ. Κασσελάκης θέλει να «τα αλλάξει όλα» στο συντεταγμένο κόμμα στο οποίο εκλέχθηκε να προεδρεύσει, γιατί άργησε τόσο να συγκαλέσει την ΠΓ; Όπου θα όφειλε να εισηγηθεί τις αλλαγές που προτείνει εν όψει σύγκλησης της ΚΕ και από εκεί της επίσημης προκήρυξης του Έκτακτου Συνεδρίου που θα αποφασίσει τελεσίδικα συναφώς; Με δεδομένο μάλιστα ότι η σύγκληση της ΠΓ είχε ήδη ζητηθεί επίσημα από κάποια μέλη της; Περίμενε να διαμορφώσουν οι επαΐοντες υποστηρικτές του ευνοϊκό συσχετισμό δυνάμεων; Με τα μέσα που έχουν αποδείξει ότι διαθέτουν;
3. Τι ακριβώς σημαίνει η απειλή του κ. Κασσελάκη ότι θα αποκλειστούν οι διαφωνούντες από το ευρωψηφοδέλτιο και η ανοιχτή πρόσκλησή του να εγγραφούν στον i-Syriza όσοι και όσες θα ήθελαν να το στελεχώσουν; Ήδη του επισημάνθηκαν οι συναφείς διατάξεις του καταστατικού που απαγορεύουν την αρχηγική επιλογή υποψηφίων. Ωστόσο το κύριο είναι ότι ο κ. Κασσελάκης φαίνεται πως δεν έχει καταλάβει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ συνιστά αριστερό κόμμα. Πράγμα που σημαίνει ότι τα μέλη του δεν «πολιτεύονται» ούτε επιζητούν να ακολουθήσουν «πολιτική καριέρα». Το «όνειρό» τους δεν είναι να γίνουν ευρωβουλευτές ή βουλευτές. Απλώς είναι πολίτες που προσφέρονται να συμμετάσχουν εθελοντικά με αυταπάρνηση σε ένα συλλογικό εγχείρημα που ξεπερνά τον καθένα και την καθεμιά και επιδιώκει να αλλάξει η κοινωνία με δημοκρατικούς τρόπους στην κατεύθυνση του σοσιαλισμού. Με όσα αυτά συνεπάγονται –ή οφείλουν να συνεπάγονται– ως προς τη συντροφικότητα και την ανιδιοτέλεια μιας τέτοιας συμμετοχής. Με άλλα λόγια, η ανοιχτή πρόσκληση προς όσους θα ήθελαν να κοσμήσουν το ευρωψηφοδέλτιο ελάχιστα διαφέρει από τη διατύπωση «ελάτε όσοι θέλετε να κερδίσετε τούτο το ωραίο έπαθλο. Αρκεί ένα κλικ. Που δεν κοστίζει καν δύο ευρώ». Κατά συνέπεια δεν συνιστά επίτευγμα η αθρόα συμμετοχή νέων μελών σε τούτον τον διαγωνισμό (ή διαγκωνισμό).
4. Τι ακριβώς σημαίνει η συνεχής επίκληση της «αδιαμεσολάβητης» σχέσης του Προέδρου με τον «λαό»; Ότι ο Πρόεδρος ακούει απευθείας τα πρωτογενή αιτήματα υποσχόμενος ότι θα τα υλοποιήσει «χωρίς να τα προδώσει» εφόσον εκλεγεί πρωθυπουργός; Τι σόι δημοκρατία είναι αυτή που καταργεί με την ίδια κίνηση και την αντιπροσωπευτική και την άμεση μορφή της; Αφού καμιά σχέση αντιπροσώπευσης δεν αναφέρεται (νοούμενη, φαντάζομαι, ως γραφειοκρατική) ενώ ταυτόχρονα αποκλείεται η συλλογική διαβούλευση και η συλλογική απόφαση που χαρακτηρίζουν την άμεση δημοκρατία; Δηλαδή ο κ. Κασσελάκης θέλει να πει ότι τα πάντα εναποτίθενται στις ικανότητες ακοής του ίδιου ως Προέδρου, την ειλικρίνεια της βούλησής του και τις άλλες προσωπικές αρετές του; Τι σχέση μπορούν να έχουν αυτά τόσο με την Αριστερά όσο και με τη δημοκρατία; Πώς νοείται κόμμα και δη της Αριστεράς υπό αυτές τις προκείμενες;
Δ. Ζητήματα στρατηγικής
1. Σε συνέντευξή του στο «Περιοδικό» (εβδομαδιαία έκδοση του Εθνικού Κήρυκα της Ομογένειας) και σε σχετικά ανύποπτο χρόνο (20-21 Μαΐου 2023) ο κ. Κασσελάκης ρωτήθηκε για το όραμά του για την Ελλάδα. Η απάντησή του υπήρξε αφοπλιστικά ειλικρινής: «είμαι πολύ νέος στην πολιτική για να έχω όραμα». Αλλά, παρά το νεαρόν της ηλικίας του, έμαθε ή δεν έμαθε έκτοτε ότι το κόμμα επί του οποίου εκλέχθηκε να προεδρεύσει έχει «όραμα»; Δηλαδή στρατηγικό στόχο; Ότι αποβλέπει στον σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία,στόχο που έχει υποβληθεί σε πολλές επεξεργασίες κατά τις τελευταίες δεκαετίες; Επ’ αυτού πώς τοποθετείται ο κ. Κασσελάκης;
2. Ο ίδιος απάντησε κατά τον τρόπο του στη γνωστή ομιλία του στον ΣΕΒ. Εκεί μας πληροφόρησε ότι «βλέπει το κεφάλαιο ως εργαλείο για ευημερία και μείωση των τεράστιων ανισοτήτων». Μα το κεφάλαιο ως «εργαλείο»; Και μάλιστα εργαλείο για τη «μείωση των ανισοτήτων»; Αν είναι ποτέ δυνατόν. Οι αριστεροί όλων των αποχρώσεων -–και σίγουρα όχι μόνον αυτοί– έχουν μάθει ότι το κεφάλαιο δεν είναι κομπόδεμα. Ούτε το αντιμετωπίζουν ως «συντελεστή παραγωγής». Κεφάλαιο είναι η εκμεταλλευτική σχέση που κυριαρχεί στους καιρούς μας και η οποία συνίσταται στην εξαγωγή υπεραξίας από την ανάλωση της εργασιακής δύναμης. Βέβαια, με πολλές συναρτώμενες θεωρητικές περιπλοκές. Σημειώνω ότι κάποιοι εκλαμβάνουν το συσσωρευμένο κεφάλαιο ως «συντελεστή παραγωγής» όσο δεν θέλουν να αναγνωρίσουν ότι κεφάλαιο δεν υφίσταται αν δεν επενδύεται, δηλαδή αν δεν αναπαράγεται διευρυμένα η εκμεταλλευτική σχέση μέσω της ταχύτερης δυνατής αναζήτησης του μέγιστου κέρδους. Δηλαδή να αναγνωρίσουν ότι η ίδια αυτή εκμεταλλευτική σχέση αυξάνει αναπόδραστα τις ανισότητες. Και ας κάνουν οι εύποροι όσες φιλανθρωπίες ή χορηγίες επιθυμούν. Ο σοσιαλισμός με ελευθερία και δημοκρατία αυτήν ακριβώς την εκμεταλλευτική σχέση έχει στο στόχαστρό του.
Διευκρινίζω ότι από την ίδρυσή του ο ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε κόμμα ιδιαίτερα ευρύχωρο ενώ ουδέποτε χρησιμοποίησε «αριστερόμετρο». Ας πούμε, μία από τις 17 ιδρυτικές συνιστώσες του αναφερόταν ρητά στην ΕΔΗΚ του Ιωάννη Ζίγδη. Συνάγεται ότι, ακόμη και με τέτοιες απόψεις, ο κ. Κασσελάκης θα μπορούσε να γίνει δεκτός ως απλό μέλος του ΣΥΡΙΖΑ ώστε να ζυμώσει τις απόψεις του με τους συντρόφους του και να καταλάβει όσα δεν έχει καταλάβει. Αλλά, βέβαια, οι εν λόγω απόψεις δεν είναι δυνατόν να υιοθετούνται από τον Πρόεδρο ενός αριστερού κόμματος οποιαδήποτε απόχρωσης.
3. Τι εννοεί ο κ. Κασσελάκης όταν επανέρχεται στον χαρακτηρισμό «πατριωτική» κάθε φορά που αναφέρεται στην Αριστερά; Ότι υπήρξε ποτέ περίοδος όπου η Αριστερά στην Ελλάδα δεν υπήρξε «πατριωτική»; Απλώς θυμίζω το γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη από το Νταχάου και το ότι ΕΑΜ σημαίνει Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Ο εγγενής πατριωτισμός της δεν εμποδίζει, βέβαια, την Αριστερά να είναι διεθνιστική. Ακράδαντη πεποίθησή της αποτελεί ότι οι λαοί, ως λαοί, δεν έχουν τίποτε να χωρίσουν.
4. Η πρώτη ανακοίνωση του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ σχετικά με τα πρόσφατα γεγονότα σε Ισραήλ και Παλαιστίνη ομονοούσε κατ’ ουσίαν με εκείνη της ΝΔ διαγράφοντας έτσι όχι μόνον την ιστορία των τοποθετήσεων της Αριστεράς επί του Παλαιστινιακού για πάνω από πενήντα χρόνια –τοποθετήσεων που ουδέποτε ταυτίστηκαν με εκείνες της Χαμάς– αλλά επίσης εξαλείφοντας κατ’ ουσίαν έναν πυλώνα της εξωτερικής πολιτικής της χώρας σε όσα αφορούν τον Αραβικό κόσμο εν γένει. Η εξωτερική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε από την αρχή ειρηνική, πολυδιάστατη και ενεργητική. Δηλαδή ποτέ δεν ταυτίστηκε άνευ ετέρου με εκείνη του ΝΑΤΟ ούτε εξελάμβανε τη χώρα ως αείποτε δεδομένο σύμμαχο οποιουδήποτε. Τι έχει να πει ο κ. Κασσελάκης επί τούτων;
5. Σε συνέντευξη τον Ιούνιο του 2023 (ekathimerini.com,14/7/23), ο κ. Κασσελάκης διατύπωσε με παρρησία ότι εντάχθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ γιατί πίστευε ότι αυτός μπορεί να μετατραπεί στο αντίστοιχο του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ: «αν πρόθεσή του είναι να κυβερνήσει ξανά, ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει απλώς να αντιγράψει (should just copy) τη συνταγή των ΗΠΑ το συντομότερο δυνατό. Να αγκαλιάσει χωρίς περιστροφές και το πολιτικό κέντρο».
Διαφαίνεται ότι ο κ. Κασσελάκης προσπαθεί να πραγματοποιήσει ακριβώς αυτό, δηλαδή να μετατρέψει τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ σε απλό αντίγραφο (copy) του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ. Αλλά εδώ τίθενται δύο θέματα. Κατ’ αρχάς το θεσμικό: το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ διαφέρει σημαντικά από εκείνο της Ελλάδας. Εκεί το Δημοκρατικό Κόμμα (όπως άλλωστε και το Ρεπουμπλικανικό) αποτελούν ισχυρούς διαπολιτειακούς μηχανισμούς των οποίων κύριο έργο είναι να αναδεικνύουν, να επιλέγουν και να ενισχύουν τους πολιτικούς καριέρας (politicians) που θέτουν υποψηφιότητα για τα διάφορα πολιτικά αξιώματα (δήμαρχοι, κυβερνήτες, μέλη του πολιτειακού ή του ομοσπονδιακού κογκρέσου ή γερουσίας κ.λπ.). Με κορυφαία στιγμή την επιλογή του υποψήφιου Προέδρου των ΗΠΑ κατά το εθνικό συνέδριο του κόμματος. Από κει και πέρα, ο υποψήφιος Πρόεδρος έχει το ελεύθερο να διατυπώνει θέσεις και να τοποθετείται χωρίς να δεσμεύεται από κανένα συλλογικό όργανο ή προηγούμενες αποφάσεις. Απλώς σφυγμομετρεί (ακούει) τι θα ήθελαν οι εικαζόμενοι ψηφοφόροι του ενόσω πολεμά τον αντίπαλο με όλα τα θεμιτά και κάποια αθέμιτα μέσα.
Το ότι ο κ. Κασσελάκης ακολουθεί την πολιτική πρακτική που ακολουθεί έτσι εξηγείται. Εκλαμβάνει τον εαυτό του ως υποψήφιο πρωθυπουργό του οποίου οι τοποθετήσεις, οι συμπεριφορές, η δημόσια εικόνα, τα τηλεοπτικά μηνύματα, οι διαδικτυακές παρεμβάσεις κ.λπ. θα αντιπαρατεθούν με τα αντίστοιχα του κ. Μητσοτάκη σε μία μονομαχία ενός με έναν χωρίς ανοίκειες δεσμεύσεις ως προς το πρόγραμμα και τις συλλογικές αποφάσεις του κόμματος επί του οποίου προεδρεύει. Η «αδιαμεσολάβητη σχέση» με τον «λαό» αυτό ακριβώς θέλει να δηλώσει ενόσω το ίδιο το κόμμα μετατρέπεται αυτόματα σε τίποτε περισσότερο από εκλογικό μηχανισμό. Βεβαίως απαιτούνται «παράγοντες» που θα συνδράμουν την «αδιαμεσολάβητη» σχέση. Γι αυτό ο κ. Κασσελάκης επιδιώκει να προσελκύσει ‘βοηθούς’ μέσα ή έξω από τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ μέσω αυστηρά ιδιωτικών συνομιλιών χωρίς να αναφέρεται σε όργανα ή να σέβεται συλλογικές δεσμεύσεις.
Το ότι στην Ελλάδα (και στις χώρες της Ευρώπης) ο πρωθυπουργός διαφέρει από τον (ή την) Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ότι υφίσταται πολυκομματισμός και τίθεται ζήτημα συμμαχιών, το ότι τα κόμματα είναι δημοκρατικά οργανωμένα και ψηφίζουν θέσεις και προγράμματα, το ότι έχουν όργανα που συνεδριάζουν και αποφασίζουν δεσμευτικά, το ότι το έργο τους δεν συρρικνώνονται στη στήριξη επαγγελματιών της πολιτικής κ.λπ. συνιστούν ‘λεπτομέρειες’ που δεν φαίνεται να τον απασχολούν.
Το δεύτερο θέμα που τίθεται είναι το ευθέως πολιτικό. Το Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ δεν είναι κατά κανένα τρόπο κόμμα της Αριστεράς–ή καν του Κέντρου: η πολιτική γεωγραφία των ΗΠΑ διαφέρει πολύ από την Ευρωπαϊκή. Ωστόσο το ίδιο διαθέτει αυτό που θα λέγαμε άτυπες συνιστώσες που μπορούν να καταταγούν κατά τη συμβατική πολιτική γεωγραφία που επικρατεί διεθνώς. Ας πούμε, μια αριστερή συνιστώσα του εκφράστηκε από τον Μπέρνι Σάντερς με ρητή αναφορά στον σοσιαλισμό. Αλλά ακόμη και η δεξιά συνιστώσα του ουδέποτε τόλμησε να προβάλει την ιδέα ότι το κεφαλαίο συνιστά εργαλείο για «ευημερία και μείωση των ανισοτήτων». Με άλλα λόγια, οι θέσεις του κ. Κασσελάκη τον τοποθετούν σαφώς στα δεξιά του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ.
Ε. Ζητήματα πολιτικών θέσεων
1. Ο τόπος όπου ο κ. Κασσελάκης επέλεξε να ξεδιπλώσει τις θέσεις του (ίσως όχι τυχαία) ήταν, όπως ήδη ανέφερα, η ομιλία του στον ΣΕΒ. Οι θέσεις αυτές, που αφορούσαν κυρίως την οικονομία την οποία δήλωσε ότι γνωρίζει άριστα δεν ήταν καινοτόμες. Αντίθετα, είναι πασίγνωστες γιατί αποτελούν κάτι σαν πεμπτουσία του νεοφιλελεύθερου καπιταλιστικού management. Ο ίδιος ο κ. Μητσοτάκης τις είχε ήδη διατυπώσει με πάσα καθαρότητα. Η κεντρική ιδέα αφορά τη ‘συνεργασία’ εργοδοτών και εργαζομένων με τρόπους κατά τους οποίους ο «εργαζόμενος θα ευθυγραμμίζεται πιο στενά με την επιτυχία της επιχείρησης [δηλαδή την αύξηση των κερδών της] και θα καταβάλλει επιπλέον προσπάθεια [θα εντείνει αυτοβούλως τη δική του εκμετάλλευση] με σκοπό το συνολικό όφελος». Δηλαδή στόχος είναι να αναφωνήσουν οι ευτυχείς εργαζόμενοι «σε αγαπώ, ω Εταιρεία», δηλαδή κάτι ανάλογο του «I love Big Brother» που κλείνει το 1984 του Όργουελ. (Άλλωστε ο Big Brother των ασύστολων παρακολουθήσεων είναι ήδη εδώ.) Το κύριο δε μέσο για να επιτευχθεί αυτό το αίσιο αποτέλεσμα είναι η διανομή στους εργαζόμενους της επιχείρησης stock options (δυνατότητα αγοράς μετοχών της επιχείρησης σε καλύτερες τιμές), μέτρο που ωστόσο δεν θα θίγει οικονομικά την ίδια γιατί μπορούν να θεσπιστούν παράλληλα τα κατάλληλα «φορολογικά κίνητρα» και αντίστοιχες «λογιστικές πρακτικές». Υπέροχα: η ευτυχία όλων θα είναι εξασφαλισμένη και η ταξική πάλη θα έχει καταργηθεί, όπως είχε αποφανθεί υπερήφανα ο διαβόητος έκτοτε λόγω τούτου Κ. Λάσκαρης, Υπουργός του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Μάλιστα ο κ. Κασσελάκης δηλώνει κατηγορηματικά στην ομιλία του ότι «Δεν χρειαζόμαστε παραπάνω φορολόγηση» –ούτε καν των υπερκερδών– οπότε το όλο ζήτημα της χρηματοδότησης των απολύτως αναγκαίων έργων υποδομής και του κοινωνικού κράτους εν γένει όπως και το μείζον αιτούμενο της αναδιανομής του παραγόμενου πλούτου ώστε να έχουμε πράγματι «συμπεριληπτική ανάπτυξη» χάνεται στο πυκνό σκοτάδι της κεφαλαιακής συσσώρευσης.
Δεν θα σχολιάσω το ποια σχέση μπορούν να έχουν αυτά με τη Αριστερά οποιασδήποτε απόχρωσης, αλλά απλώς θα σημειώσω ότι η δυνατότητα συμμαχίας των εργαζομένων με τη νεοφυή και τη μικρή επιχειρηματικότητα ––την οποία προκρίνει ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ– στηρίζεται στο ότι οι επιχειρήσεις αυτού του είδους δεν μετέχουν στις διαδικασίες προσδιορισμού του μέσου ποσοστού κέρδους αλλά στον λεγόμενο «τρόπο μικρής εμπορευματικής παραγωγής» όπου οι επιχειρηματίες αποσκοπούν κατά βάσιν στην επίτευξη ενός επαρκούς οικογενειακού εισοδήματος.
2. Αναγνωρίζω ότι κατά την προεκλογική εκστρατεία του ο κ. Κασσελάκης διατύπωσε συνθήματα κάποια από τα οποία μπορεί κάπως να συνόψιζαν προγραμματικές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, μολονότι ουδέποτε αναφέρθηκε ρητά σε αυτές. Ωστόσο άφησε κάποια άλλα επιμελώς ανοιχτά. Για παράδειγμα, το αν έχει αντιληφθεί το μείζον πολιτειακό/συνταγματικό ζήτημα που συνιστούν οι παρακολουθήσεις και οι αντίστοιχες προσπάθειες συγκάλυψης. Ή το πώς εννοεί τον δημόσιο χαρακτήρα της Ανώτατης Εκπαίδευσης και πώς θα προστατευθεί από τη ταχυδακτυλουργία που προετοιμάζει ο κ. Μητσοτάκης. Ή αν αντιλαμβάνεται τον κρατικοδίαιτο χαρακτήρα της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Ή την ανάγκη για ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης και το αιτούμενο της παραγωγικής ανασυγκρότησης. Ή ανεξακολουθεί να στηρίζει τη δημιουργία μισθοφορικού στρατού. Ή τις θέσεις του για την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Ή…
ΣΤ. Ζητήματα πολιτικού ύφους
1. Αναμφίβολα, υπήρξε πράξη γενναία το ότι ο κ. Κασσελάκης παραδέχθηκε ρητά τον σεξουαλικό προσανατολισμό του και μίλησε απερίφραστα για αυτόν. Σε μια κοινωνία με ισχυρές συντηρητικές τάσεις, μάλιστα, η πράξη αυτή διαδραμάτισε και εξακολουθεί να διαδραματίζει ρόλο σημαντικό.
2. Ωστόσο, η αμερικανόπνευστη έμφαση ενός πολιτικού ηγέτη σε θέματα που αφορούν την προσωπική ζωή και την πυρηνική οικογένεια –πρακτική που είχε ήδη εισαγάγει ο κ. Μητσοτάκης– συνιστά επικοινωνιακό μηχανισμό που επιδιώκει να καλλιεργήσει τη συναισθηματική ταύτιση εις βάρος της πολιτικής κρίσης. Άλλωστε στη χώρα μας, όπως και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, τα μέλη της οικογένειας όσων ασκούν δημόσιο λειτούργημα δεν νοούνται, υπό αυτήν τους την ιδιότητα, ως πολιτικά πρόσωπα. Έστω και μόνο γιατί δεν εκλέγονται ούτε λογοδοτούν πουθενά. Το να λέγεται ότι ο σύντροφος του κ. Κασσελάκη έχει να προσφέρει στη χώρα ή το να δηλώνει ο πατέρας του ότι θα συζητήσει με τον γιό του τα εσωτερικά του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ είναι απλώς μη αποδεκτά.
3. Κάποιες χειρονομίες του κ. Κασσελάκη λειτουργούν επίσης αποτρεπτικά. Παράδειγμα η επίσκεψή του σε ειδικό σχολείο. Εκεί η διαγραφή από τις σχετικές φωτογραφίες της αρμόδιας υπουργού που τον υποδέχθηκε ως εκ της θέσεώς της (αλλά άφησε πίσω τη σκιά της) θύμισε ανάλογες πρακτικές σε πολύ διαφορετικά καθεστώτα. η επίδειξη σωματικής ρώμης ειδικά σε ένα τέτοιο σχολείο άφησε αλγεινές εντυπώσεις. η παροχή κλιματιστικών συσκευών συσκοτίζει το ότι τα μεγάλα ζητήματα υποδομών δεν λύνονται από δηλωμένες πράξεις φιλανθρωπίας ενός πολιτικού ηγέτη οσοδήποτε εύπορου. Ακόμη και αν βγάζει τα παπούτσια του για να μπει σε πλημμυρισμένο σπίτι. Με τη συνοδεία, βέβαια, της κάμεράς του και χωρίς να γνωρίζουμε αν ο κάμεραμαν έβγαλε τα δικά του…
4. Ορισμένες φράσεις ή αποφάνσεις του κ. Κασσελάκη δημιουργούν απορίες κάθε άλλο από εποικοδομητικές. Για παράδειγμα, πού ακριβώς παραπέμπει η φράση «ήρθε το φως», όπως εκφωνήθηκε κατά τα επινίκια του κ. Κασσελάκη μπροστά από το κτίριο του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ; Οι ανθυποψήφιοί του και όσοι ή όσες τους στήριξαν εκπροσωπούν το «σκότος»; Ή ποια «προδοσία» υπονοούσε η φράση «εγώ δεν θα σας προδώσω», διατυπωμένη στην ίδια περίσταση σε πρώτο πρόσωπο, τρεις φορές και με ιδιαίτερη έμφαση;
Συμπερασματικά
Τα παραπάνω, όπως είχαν αρχίσει να διαφαίνονται κατά την προεκλογική περίοδο, αλλά έγιναν πολύ σαφή τις εβδομάδες που ακολουθήσαν, οδηγούν σε ένα μόνο συμπέρασμα: οι αντιλήψεις του κ. Κασσελάκη όπως και η όλη πολιτική του συγκρότηση δεν του επιτρέπουν να είναι πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Αλλά και αντίστροφα: ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν μπορεί να παραμείνει κόμμα της Αριστεράς με πρόεδρο τον κ. Κασσελάκη.
Βεβαίως αποτελεί θετικό συμβάν το ότι, παρά την προϊούσα απαξίωση του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, σχετικά πολύς κόσμος προσήλθε στις κάλπες του. Μόνον που τούτη η απαξίωση οφείλει να μελετηθεί διεξοδικά. Γιατί ήδη συνέτρεχε η συνολικότερη κρίση του πολιτικού συστήματοςεν γένει, όπου ο κόσμος μετά την πανδημία, τις επάλληλες κρίσεις, τα τραγικά δυστυχήματα και τις πρωτοφανείς καταστροφές βρέθηκε παραζαλισμένος, χωρίς ορατή προοπτική διεξόδου, αδύναμος να κινητοποιηθεί για τόσο πολλά και τόσο ετερόκλητα και άρα επιρρεπής να στηρίξει ένα status quo, οσοδήποτε προβληματικό, που του παρείχε κάποια καθημερινή ανάσα μέσω μερικών passes και του ακατάσχετου ρουσφετιού. Είναι λοιπόν αξιοσημείωτο ότι σε ένα τέτοιο επιβαρυντικό πλαίσιο η απαξίωση του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν απέτρεψε σχετικά πολύ κόσμο να προσέλθει στις κάλπες του. Στις κάλπες, υπογραμμίζω, ενός κόμματος της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Ίσως γιατί αρκετοί από αυτούς που ψήφισαν διαισθάνονταν ότι θα μπορούσαν ίσως να συμβάλουν στη δημιουργία μιας αχνής νέας ελπίδας σε αυτήν την κατεύθυνση. Χωρίς να τους επιβάλλονται καθήκοντα ή να τους ζητείται τίποτε περισσότερο από δύο ευρώ.
Όπου, βέβαια, η κατανόηση της απαξίωσης του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ είναι πρώτα απ’ όλα δική του δουλειά και δική του ευθύνη. Πρώτα απ’ όλα γιατί ήταν ο ίδιος που αρνήθηκε να δει ότι οι κοινωνικές περιστάσεις που αντιμετώπιζε δεν ήταν πλέον εκείνες του 2019. Έτσι κατασπατάλησε τη σημαντική προίκα που του είχε αφήσει η αντίστοιχη ήττα. Αντί να στηριχθεί στον απολογισμό της κυβερνητικής θητείας του, με τα θετικά και αρνητικά της, που μολαταύτα πραγματοποίησε πρωτοποριακά, να τον επεκτείνει και να τον εξειδικεύσει και άρα να χαράξει από εκεί νέα πορεία στις νέες συνθήκες, έδωσε μονόπλευρα έμφαση στη δική του «διεύρυνση», «διεύρυνση» που αγνοούσε, όχι μόνο τις νέες κοινωνικές περιστάσεις και το νέο κλίμα που διαμορφωνόταν, αλλά και την όλη ουσία της πολιτικής του υπέρ μιας επικοινωνίας που επεδίωκε να στρατεύσει κυρίως «προσωπικότητες» του δημοσίου βίου –κάποιες μάλιστα ιδιαζόντως αμφιλεγόμενες. Υπό αυτούς τους όρους, άρχισε να εκπέμπει ένα διφορούμενο πολιτικό στίγμα που συνδυαζόταν με την εξωπραγματική –σύμφωνα με όλα τα τότε δεδομένα– ‘πεποίθηση’ ότι θα επιτυγχανόταν οπωσδήποτε κυβέρνηση μέσω συμμαχίας των «προοδευτικών δυνάμεων» αν το επέτρεπαν οι κάλπες της απλής αναλογικής. Το κόμμα κατάληξε έτσι χωρίς κυβερνητική πρόταση ενώ οι επόμενες εκλογές δεν μπορούσαν να αναστείλουν την καταστροφή.
Ο Πρόεδρός του ανέλαβε τις πολιτικές ευθύνες του και παραιτήθηκε. Αλλά για τους προμάχους της επικοινωνιακής «διεύρυνσης» άνευ όρων και άνευ ορίων, τούτη η παραίτηση λειτούργησε παραδόξως καθαρκτικά. Το ότι η πολιτική γραμμή που ηττήθηκε ήταν εκείνη των πρωτοπόρων υποστηρικτών του κ. Κασσελάκη αποσιωπήθηκε με όλα τα θεμιτά και αθέμιτα μέσα ενόσω η πράξη της παραίτησης εκλήφθηκε ως θυσία του Αμνού που αίρει εκ των υστέρων όλες τις δικές τους αμαρτίες. Με άλλα λόγια, η σεβαστική επανάληψη του ονόματός του Αλέξη Τσίπρα μέχρι κορεσμού συνιστούσε μορφή τελετουργίας που μετέτρεπε τον ίδιο σε αγιοποιημένο εικόνισμα ενόσω οι πρόμαχοι της ήττας αναλάμβαναν τον ρόλο του πρωθιερέα. Με αποτέλεσμα να ακυρώνουν τον Αλέξη Τσίπρα πολιτικά. Η σιωπή του απέναντι στη βορβορώδη (αλλά μολαταύτα αγιοποιημένη) κατάχρηση του ονόματός του κατά την προεκλογική περίοδο το καταδεικνύει με σαφήνεια. Όπως το αναδεικνύει και η χρήση των τοποθετήσεών του στο Συμβούλιο της Ευρώπης που λειτουργούν πλέον ως άνωθεν εκπορευόμενα ιερά κείμενα και ως απαραβίαστες εντολές.
Απαραίτητο συμπλήρωμα αυτής της πορείας προς αγιοποίηση ήταν η κατ’ αντιδιαστολήν δαιμονοποίηση των «βαριδιών του 3%» –σημειώνω, ωστόσο, ότι αν εκλάβουμε κάθε πολιτική πορεία ως κάτι σαν πλεύση σε ανοιχτές θάλασσες, τα «βαρίδια» δεν είναι παρά το έρμα που επιτρέπει στο σκάφος να μην παρασύρεται όπου φυσάει ο άνεμος– αλλά και η καταγγελία των εν γένει ύπουλων υπονομευτών. Σημειώνω ότι η δαιμονοποίηση των «βαριδιών» και η καταγγελία των «υπονομευτών», ονοματισμένων ένας προς έναν και μία προς μία, είχε ξεκινήσει κατ’ ουσίαν πριν από το 2019, με την ‘πολιτική’ επισήμανση ότι «βαρίδια» και «υπονομευτές» υπέσκαπταν εξαρχής τον Αμνό, ναρκοθετώντας την πορεία του προς τους Εμμαούς της απέραντης παν-δημοκρατικής επικράτειας. Δηλαδή, ακριβώς, προς τη «διεύρυνση» άνευ όρων και ορίων.
Η συστηματική, κάθε άλλο παρά ανιδιοτελής, καλλιέργεια των παραπάνω, μαζί με τα λάθη, τις ολιγωρίες, τις ασάφειες και τα πολλά ανοιχτά προβλήματα του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, και με συνάδουσα την επιμονή του να στοχεύει τον κ. Μητσοτάκη και όχι τόσο την όλη πολιτική της ΝΔ, έφτασαν να εμπεδώσουν πλατιά την εντύπωση ότι το κόμμα ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ αποτελεί ένα γκρίζο συνονθύλευμα τάσεων, φραξιών και ετερόκλητων παραγόντων που σκιαμαχούν περί όνου σκιάς πριονίζοντας παράλληλα τον λαοφιλή Πρόεδρο του. Κατά συνέπεια, οι καλοπροαίρετοι ψηφοφόροι του κ. Κασσελάκη εναπόθεσαν τις ελπίδες τους σε ένα φωτογενή νέο μονομάχο, έστω κι αν ερχόταν από το πουθενά, έστω και αν καταλάμβανε το κόμμα εξαπίνης, έστω και αν κουβαλούσε τα δικά του «βαρίδια», δηλαδή τους προμάχους της πολιτικά ηττημένης γραμμής και εν ταυτώ μαγνήτες κάθε προϋπάρχουσας κριτικής στον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Τις εναπόθεσαν, με μια λέξη, σε έναν μονομάχο μόνο και μόνο γιατί φαινόταν πως κάπου έμοιαζε με τον ‘αδικημένο’ Αλέξη Τσίπρα ενώ υποσχόταν ότι θα νικήσει τον κ. Μητσοτάκη στην απευθείας αναμέτρηση μαζί του. Όντας λαμπερός και προσωπικά ακόμη πιο «άριστος». Κατά τα πρότυπα τόσο των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ όσο και εκείνων που είχαν καθιερώσει οι μονομαχίας Τσίπρα-Μητσοτάκη: αρχηγός έναντι αρχηγού. Όχι πολιτική έναντι πολιτικής.
Ένα new kid in town ψηφίστηκε, λοιπόν, χωρίς όρους γιατί αυτοπαρουσιαζόταν ως ικανός να νικήσει σε μια τέτοια μονομαχία. Μόνον που η Ελλάδα δεν είναι El Paso. Όπου ο σύνθετος χαρακτήρας της χώρας, για να μην πω τίποτε για τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και τις άλλες πολιτικές δυνάμεις, δεν επιφυλάσσει στον κ. Κασσελάκη, τολμώ να εκτιμήσω, καμμιά τύχη. Όσο και αν αναμένονται νέα επεισόδια που θα αποσαφηνίσουν καλύτερα τα πράγματα (ήδη έχουμε τη διαταγή διαγραφής του σ. Τζουμάκα), οι προσδοκίες των ψηφοφόρων του –και κατ’ επέκτασιν εκείνες της χώρας και του λαού της– μέλλει να διαψευστούν. Κατά τον έναν ή τον άλλο τρόπο, γρηγορότερα ή αργότερα. Όπου αν διαψευστεί τούτη η εκτίμηση, τόσο το χειρότερο για εκείνη...
22 Οκτωβρίου 2023
Αριστείδης Μπαλτάς
Μέλος της ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ