«Είμαι αυτό που με κάνουν οι τίτλοι της εφημερίδας» ήταν ο τίτλος σε μια εκδήλωση προς τιμήν του πριν από λίγα χρόνια. Ο Βασίλης Βασιλικός, ο τέταρτος πιο πολυδιαβασμένος Ελληνας συγγραφέας στον κόσμο μετά τους Καζαντζάκη, Ρίτσο και Καβάφη, είναι ο επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ.
Η ζωή του είναι μυθιστορηματική και έχει πολλά κεφάλαια: Από τη Θάσο και τον βενιζελικό βουλευτή πατέρα, ως το «Ζ», τη σύνδεση με τη 17 Νοέμβρη, τη ΔΗΜΑΡ, και, τώρα, τις αγκάλες Τσίπρα.
Ο πατέρας του ήταν βουλευτής του Ελ. Βενιζέλου
Ηταν μόνο 15 ετών ο Βασίλης Βασιλικός, άλλα ένιωθε έτοιμος να γράψει ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο. Το πρώτο του, το «Σιλό». Μωρό, τον νανούριζε η γιαγιά του από την Πόλη με τα χρυσά βραχιόλια στο χέρι. Η μητέρα του, του απήγγειλε το «Αν» του Κίπλινγκ και στίχους του Ινδού ποιητή Ομάρ Καγιά.
Ο πρώτος του φίλος ήταν ο Ινο, ένα εβραιόπουλο που στην Κατοχή εξαφανίστηκε και έκτοτε στοίχειωσε τα κείμενα του -η επίμονη απουσία που προσπαθούσε να εξισορροπήσει.
Ο πατέρας του ήταν βουλευτής του Ελευθερίου Βενιζέλου για έξι μήνες, ενώ οι χιτλερικοί του έκαψαν τη βιβλιοθήκη. Θεωρούσε δεύτερο «πατέρα» του τον Νίκο Καζαντζάκη.
Ο Κουβέλης, η Σκύλλα και η Χάρυβδη
Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς τις συνθήκες, τις πρώτες εικόνες που έχει κάποιος. Και να παρακολουθήσει πώς εξελίχθηκε στη συνέχεια. Ο γεννημένος τον Νοέμβριο του 1934 «στο καραβάκι μεταξύ Θάσου και Καβάλας» Βασίλης Βασιλικός είναι σαν να έζησε πολλές ζωές μαζί, ήδη από παιδί. Ισως αυτό τον οδήγησε στον χείμαρρο των 110 και πλέον βιβλίων που εξέδωσε, που μεταφράστηκαν σε 33 γλώσσες, ακόμα και στη γραφή Μπράιγ.
Είναι ο πλέον πολυδιαβασμένος Ελληνας συγγραφέας μετά τον Καζαντζάκη, τον Ρίτσο και τον Καβάφη. Εμαθε να είναι πληθωρικός στον λόγο -μυθιστορηματικό, δημόσιο, αλλά και πολιτικό. Η τοποθέτησή του στην θέση του επικεφαλής στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ δεν αποτελεί και τόσο μεγάλη έκπληξη -ίσως το μόνο αξιοπερίεργο είναι το πώς ο Αλέξης Τσίπρας που επιθυμεί να κάνει τη στροφή στο «νέο», να ξεπεράσει τις φθορές, επιλέγει για αυτή τη συμβολική θέση έναν καταξιωμένο μεν διανοούμενο, ηλικίας 85 ετών δε...
Ο Βασίλης Βασιλικός ήταν επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας της ΔΗΜΑΡ το 2015 – προφανώς ο πρωθυπουργός δεν είναι προληπτικός, αφού δεν τον τρομάζει η αποτυχία της ΔΗΜΑΡ να μπει στη Βουλή τότε με κορυφαία προσωπικότητα τον Βασιλικό. Και ας είχε βάλει τα δυνατά του τότε ο Βασίλης Βασιλικός, με αυτό το μοναδικό χάρισμα αφήγησης που έχει, προκειμένου να στηρίξει τον Φώτη Κουβέλη λέγοντας: «Είναι αυτή η ήρεμη δύναμη του Φώτη Κουβέλη που με έχει συναρπάσει και συγκινήσει και πιστεύω ότι ο ελληνικός λαός θα καταλάβει ότι ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, οι Πράσινοι και η Δημοκρατική Αριστερά μπορούν να περάσουν σαν τον Οδυσσέα». Οπου ο ΣΥΡΙΖΑ προφανώς ήταν η Σκύλλα, ή η Χάρυβδη...
Η υποταγή του ΣΥΡΙΖΑ
Οταν ρωτήθηκε το 2017 αν ο ΣΥΡΙΖΑ πρόδωσε τις αρχές της Αριστεράς δήλωσε: «Πρόδωσε είναι πολύ βαριά λέξη. Κατ’ αρχήν κληρονόμησε ένα κατεστραμμένο σπίτι από άλλους. Η καταστροφή έγινε το 2010. Όταν μπαίνεις μέσα σε ένα σπίτι μισογκρεμισμένο και υπόσχεσαι ότι θα μπορέσεις να το φτιάξεις και βλέπεις ότι δεν μπορείς να το φτιάξεις αντικειμενικά, διότι σε δεσμεύουν οι υπογραφές των προηγουμένων… Ήταν δυο οι λύσεις: Η έξοδος, η οποία θα ήταν καταστροφική και η υποταγή η οποία, όπως κάθε υποταγή, δεν είναι ευχάριστη».
Η πολιτική όμως δεν έχει σχέση μόνο με τα πρώτα του βιώματα, τον βουλευτή πατέρα του που αρθρογραφούσε με πύρινα πολιτικά κείμενα ήδη από το 1926, ούτε μόνο με την υποψηφιότητα με τη ΔΗΜΑΡ και το φλερτ που ακούστηκε ότι είχε αναπτύξει ο Βασίλης Βασιλικός με τον Γιάνη Βαρουφάκη (ο συγγραφέας μάλλον καταλαβαίνει απολύτως την επιλογή του Βαρουφάκη να αφαιρέσει το ένα «ν» από το όνομά του, αφού έχει δηλώσει ότι θα προτιμούσε η λέξη αλλαγή να γράφεται με ένα «λ»). Η πολιτική ασκήθηκε πρωτίστως από τον Βασιλικό μέσα από τα βιβλία του. Ασκήθηκε πυρετικά, εντατικά, επηρεάζοντας αναγνώστες σε όλο τον κόσμο. Αρκεί η αναφορά στο «Ζ» αυτό το συγκλονιστικό έργο για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη που έγινε μυθικό όταν αποφάσισε να το σκηνοθετήσει ο Κώστας Γαβράς. Εγινε ακόμα και όπερα από την Εθνική Λυρική Σκηνή – μάλιστα το έργο, σε μουσική του Μηνά Μπορμπουδάκη και λιμπρέτο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη θα ταξιδέψει στο Μόναχο τον Ιούλιο.
«Βασίλη, θα πας φυλακή για το "Ζ"»
Εγραψε το «Ζ» επηρεασμένος από το «Εν Ψυχρώ» του Τρούμαν Καπότε. Την επιμέλεια του βιβλίου έκανε ο εμβληματικός φιλόλογος, πανεπιστημιακός και μελετητής Πάνος Μουλάς ο οποίος του είπε όταν το πρωτοδιάβασε «Βασίλη, καταπληκτικό το βιβλίο. Αλλά θα πας φυλακή». Ετσι έβαλε τον υπότιτλο «φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος» για «να θολώσω τα νερά, να αυτοπροστατευθώ». Πέρασε τα χρόνια της χούντας κυρίως στο Παρίσι, αυτοεξόριστος.
Οι φήμες ότι ήταν αρχηγός της 17Ν!
Είναι τόσο αιχμηρός ο λόγος του και η δράση του που κάποια εποχή κυκλοφορούσε ευρέως η φήμη ότι είναι ο αρχηγός της τρομοκρατικής οργάνωσης «17 Νοέμβρη»! Μάλιστα μια εφημερίδα της εποχής είχε γράψει σε ένα πρωτοσέλιδό της λίγες μέρες μετά τη σύλληψη του Σάββα Ξηρού ότι ο Βασιλικός είναι ο εγκέφαλος της 17Ν. Μιλώντας στον Γιάννη Βασιλακάκο που έγραψε το βιβλίο «Βασίλης Βασιλικός: Τα Αμαρτύρητα – από τον μύθο στην πραγματικότητα» (Εκδόσεις Οδός Πανός) ο συγγραφέας είχε πει ότι από 1992 οι Αμερικάνοι μελετούσαν τα βιβλία του για να βρουν κοινές λέξεις και συντακτικά σχήματα με αυτά που υπήρχαν στις προκηρύξεις της τρομοκρατικής οργάνωσης. «Bάζουν τα βιβλία μου στο κομπιούτερ, βρίσκουν κοινές λέξεις, πράγμα φυσικό άλλωστε, αφού αυτά τα παιδιά, τα οποία μετά αποτέλεσαν τον πυρήνα, διάβαζαν τότε τα βιβλία μου και φυσικό ήταν να επηρεαστούν». Μόλις έναν χρόνο πριν, όταν ρωτήθηκε από τα ΝΕΑ ποιος φταίει για την άνοδο της Ακροδεξιάς είχε απαντήσει «το ευρώ ως νόμισμα λόγω της ισοτιμίας του με τα πρώην εθνικά νομίσματα ήταν ένα τεράστιο λάθος. Του λάθους αυτού μόνο η Γερμανία γλίτωσε. Ένα ευρώ ίσον δύο μάρκα. Και γι’ αυτό ευδοκιμεί».
Η γνωριμία με τον Ανδρέα και η ΕΡΤ
Από παιδί πάντως ονειρευόταν να φύγει για να ζήσει και να σπουδάσει στις ΗΠΑ. Αποφοίτησε από το Λύκειο Καρυωτάκη στην Καβάλα, τη Σχολή Βαλαγιάννη στη Θεσσαλονίκη,το Αμερικάνικο Κολλέγιο Ανατόλια. Στη συνέχεια σπούδασε Νομικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης μόνο και μόνο επειδή το επιθυμούσε ο πατέρας του και αποφοίτησε με «Λίαν Καλώς». Συνέχισε με σπουδές σκηνοθεσία τηλεόρασης στη δραματική σχολή του Πανεπιστημίου Γέιλ στο Νιού Χέιβεν του Κονέκτικατ της Νέας Υόρκης. Ελεγε ότι πίστευε ότι θα έκανε καλύτερες αφηγήσεις με εικόνες παρά με λέξεις. Η επαφή αυτή με την τηλεόραση ήταν πάντως εξαιρετικά χρήσιμη, αφού ο Ανδρέας Παπανδρέου τον διόρισε αναπληρωτή γενικό διευθυντή της ΕΡΤ. Στη συνέχεια δημιούργησε και παρουσίαζε μια θρυλική εκπομπή για το βιβλίο, το «Αξιον Εστί».
Καπνός τα δάχτυλα και μια διπλωμένη εφημερίδα
Παντρεμένος με την γνωστή λυρική τραγουδίστρια Βάσω Παπαντωνίου, κυκλοφορεί πάντα με το μεγάλο συνήθως λευκό καπέλο του, ένα κατακόκκινο λεπτό κασκόλ γύρω από τον λαιμό του τον χειμώνα και το τσιμπούκι του, ενώ πάντα στα δάχτυλά του υπάρχουν ίχνη καπνού. Η κλασική εικόνα του διανοούμενου δηλαδή, συχνά κρατώντας μια διπλωμένη εφημερίδα ή κάποιο βιβλίο. Σε μια εκδήλωση που έγινε με αφορμή την συμπλήρωση 80 ετών του, ο τίτλος που επέλεξε ήταν: «Είμαι αυτό που με κάνουν οι τίτλοι της εφημερίδας». Ηδη από σήμερα, αυτή η κάπως κυνική, ειρωνική ρήση, θα γίνει η νέα πραγματικότητά του. Οπως βέβαιο είναι ότι από τον Ιούλιο, θα είναι βουλευτής, 83 χρόνια μετά τον πατέρα του Νίκο.