Η υπαρξιακή κρίση συνήθως εκδηλώνεται σε περιπτώσεις γενικότερων αμφισβητήσεων και ανατροπών.
Βέβαια, δεν έχει πάντα τα ίδια χαρακτηριστικά. Ούτε συνοδεύεται από όμοιες αντιδράσεις. Οι αντοχές των ανθρώπων και το περιβάλλον καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την ένταση και το βάθος της. Άλλοτε είναι παροδική και άλλοτε διαρκής.
Η διαχείρισή της κάθε άλλο παρά εύκολη υπόθεση αποδεικνύεται. Συναρτάται με τις υποκειμενικές δυνατότητες, και τις αντικειμενικές συνθήκες. Εκείνος που διαθέτει τον απαραίτητο εξοπλισμό κατορθώνει και την ξεπερνά, ανασυνθέτοντας τις δυνάμεις του. Απεναντίας, ο αδύναμος δεν είναι μονάχα ευάλωτος στις συνέπειές της, αλλά γίνεται έρμαιο δυσάρεστων καταστάσεων.
Στο πεδίο της πολιτικής η υπαρξιακή κρίση αποτελεί σύνηθες φαινόμενο. Εμφανίζεται στα υποκείμενά της, τα κόμματα, και στους πρωταγωνιστές και στους συμμετέχοντες. Άλλωστε, τα ιδεολογικοπολιτικά ρεύματα δεν πέφτουν από τον ουρανό. Ούτε είναι μεταφυσικές οντότητες. Συγκροτούνται και αντέχουν στον χρόνο όταν ανταποκρίνονται στις εκφρασμένες ανάγκες της κάθε εποχής.
Η προσαρμογή στα νέα δεδομένα απαιτεί επίγνωση των προβλημάτων, ικανότητα αντιμετώπισής τους, αυτοσυνειδησία και αυθυπαρξία, καθαρή και διακριτή ταυτότητα και κυρίως ισχυρές ηγεσίες. Με τις αυτονόητες αυτές παραδοχές μπορούμε να κρίνουμε και να αξιολογήσουμε την ανθεκτικότητα του ενός ή του άλλου κομματικού σχήματος. Έτσι εξάλλου ερμηνεύεται η δυναμική ή η υποχώρησή τους.
Στην εγχώρια σκηνή η χρεοκοπία δεν εκτροχίασε μόνο τα δημόσια οικονομικά. Έπεσε και σαν βόμβα στα κεφάλια των αμέριμνων και αυτάρεσκων, προκαλώντας ανεπανόρθωτη καταστροφή. Φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί, αντιλαμβανόμενοι τις ανυπολόγιστες επιπτώσεις των αλόγιστων πολιτικών τους, φρόντισαν να κρυφτούν εγκαίρως. Ταυτόχρονα, μετακύλησαν τις ευθύνες τους στους επόμενους που βρέθηκαν στο τιμόνι της εξουσίας.
Φυσικό επακόλουθο ήταν το πάλαι ποτέ κραταιό ΠΑ.ΣΟ.Κ. να βρεθεί στη δίνη μιας πολλαπλής κρίσης. Οι δυο του ψυχές διασπάστηκαν. Η μία, η παραδοσιακή, τράβηξε τον δρόμο προς τον Αλέξη Τσίπρα. Η άλλη, η λεγόμενη εκσυγχρονιστική, μένοντας μετέωρη αναζήτησε έστω και προσωρινά την έκφρασή της στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Το κόμμα που κυβέρνησε την Ελλάδα πάνω από είκοσι χρόνια αυτοενοχοποιήθηκε με αποτέλεσμα την πρωτοφανή συρρίκνωσή του, μολονότι το έργο του είναι σημαντικό και η προσφορά του ανεκτίμητη.
Η ανερμάτιστη σύλληψη του ΚΙΝΑΛ υπήρξε εντελώς απολιτική και απαίδευτη επιλογή. Η συγκρότησή του επιχειρήθηκε με παράδοξο τρόπο. Η συγκόλληση ετερόκλητων δυνάμεων αποδείχθηκε ατελέσφορη. Η ανάληψη της ηγεσίας από την κυρία Γεννηματά, ελέω κληρονομικότητας, το κατέστησε περιττό σχήμα. Στερούμενη η αρχηγός του στοιχειωδών πολιτικών διαχειριστικών, διανοητικών και ηγετικών ικανοτήτων, το μετέτρεψε σε ένα αλλόκοτο και ιδιότυπο προσωπικό κόμμα.
Ο δημόσιος λόγος του είναι βερμπαλιστικός, συγκρουσιακός και επιθετικός. Παραπέμπει σε αριστερίστικη φρασεολογία. Οι απόψεις του για τα μείζονα ζητήματα της χώρας και της οικονομίας προσομοιάζουν με συνδικάτο της δημοσιοϋπαλληλίας. Θυμίζει κάτι σαν ΑΔΕΔΥ της πολιτικής. Η κρίση ταυτότητας, φυσιογνωμίας και στρατηγικής που αντιμετωπίζει είναι πρωτίστως υπαρξιακή.
Ουσιαστικά, το ΚΙΝΑΛ απέχει παρασάγγας από την Κεντροαριστερά την οποία επαγγέλλεται. Πόσω μάλλον από τη σύγχρονη ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία. Το βέβαιο είναι πως συνιστά μια υπαρκτή και έντονη πολιτική στρέβλωση. Οι προοπτικές του μοιάζουν δυσοίωνες. Έτσι και το κεντροαριστερό ακροατήριο ακολουθεί άλλους προσανατολισμούς. Η απήχηση των κυρίων Μητσοτάκη και Τσίπρα σε αυτό διόλου αμελητέα δεν είναι. Είτε πρόκειται για πραγματική αναδιάταξη των πολιτικών και ιδεολογικών ρευμάτων που διαπερνούν την ελληνική κοινωνία. Είτε για συγκυριακή και πρόσκαιρη.
Πάντως, με δεδομένους τους τωρινούς κομματικούς συσχετισμούς η αποκαλούμενη ανασύνθεση της ελληνικής Κεντροαριστεράς ισοδυναμεί με ριζικές ανατροπές. Η επίτευξή της δεν διασφαλίζεται με τα παρωχημένα κλισέ και στερεότυπα. Και πολύ περισσότερο με αριστερόστροφα και δεξιόστροφα φληναφήματα. Η εκ νέου θεμελίωσή της προϋποθέτει αυθύπαρκτες, ισχυρές, ηγετικές προσωπικότητες που στις αποσκευές τους θα έχουν νέες ιδέες, ρηξικέλευθες αντιλήψεις και επίκαιρες απόψεις. Οι επίδοξοι εκφραστές της, εντός και εκτός ΚΙΝΑΛ, δεν θα αναμετρηθούν στα πεδία των μαρμαρωμένων και αποστεωμένων κομματικών σχηματισμών. Τουναντίον θα κριθούν από τη δυνατότητά τους να ενσαρκώσουν μια σύγχρονη στρατηγική πρόταση.
*Ο Γιώργος Πανταγιάς είναι σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας-Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της POLITY A.E.