Μπαίνοντας στο 2024, ένα από τα ερωτήματα που καλείται κανείς να απαντήσει είναι εάν το πολιτικό σκηνικό στη χώρα μας βρίσκεται σε μεταβατική φάση ή έχει περάσει πια σε νέα εποχή.
Φύγαμε από τον διπολισμό (δικομματισμό), περάσαμε για λίγο από το σκηνικό του «ενάμισι κόμματος» και το ερώτημα είναι πού βαδίζουμε τώρα: στην κυριαρχία του ενός κόμματος -όπως έδειξαν οι εκλογές και εξακολουθούν να εμφανίζουν τα γκάλοπ- ή σε κάτι άλλο που δεν μπορούμε να διαβλέψουμε ακόμη σήμερα;
Το ερώτημα δεν είναι μόνο θεωρητικό, ούτε ενδιαφέρει μονάχα τους πολιτικούς επιστήμονες και τους ερευνητές της κοινής γνώμης. Είναι πρακτικό και σχετίζεται με τη λειτουργία του δημοκρατικού συστήματος, αλλά και με την πολιτική εκπροσώπηση των πολιτών, σε μια κρίσιμη περίοδο που πολλά αλλάζουν γύρω μας.
Το σημερινό πολιτικό σκηνικό είναι πρωτόγνωρο στα μεταπολιτευτικά μας χρονικά. Μόνο μετά τις εκλογές του 1974, όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κέρδισε με 54,3%, με δεύτερη την Ένωση Κέντρου με 20,4%, τρίτο το ΠΑΣΟΚ με 13,5% και τέταρτη την Ενωμένη Αριστερά με 9,4%, υπήρξε κάτι παρόμοιο. Τότε, όμως, ήταν πολιτικά ορατό ότι βρισκόμασταν στο ξεκίνημα μιας νέας πολιτικής περιόδου. Σήμερα, δεν μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα κάτι τέτοιο. Υπάρχει, ωστόσο, ένα στοιχείο που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο. Η Νέα Δημοκρατία, πενήντα χρόνια μετά την ίδρυσή της, είναι το μοναδικό κόμμα της Μεταπολίτευσης που ξεκίνησε και παραμένει μεγάλο. Το ΠΑΣΟΚ, το άλλο μεγάλο κόμμα που κυβέρνησε πολλά χρόνια τη χώρα, αγωνίζεται να βρει την ταυτότητά του και να ξαναγίνει κόμμα εξουσίας. Το ΚΚΕ, μέσα από πολλές εσωτερικές συγκρούσεις στον χώρο της Αριστεράς, επεβίωσε -παρά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού- και παρουσιάζει αξιοσημείωτη αντοχή, εσχάτως δε και ανοδική τάση. Ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα - φαινόμενο της ελληνικής κρίσης, παραμένει μια υπολογίσιμη δύναμη που μοιάζει όμως να ψάχνεται στη νέα εποχή, χωρίς ακόμη να δείχνει πού ακριβώς θέλει να πάει και πώς σκοπεύει να το επιτύχει.
Αυτά τα τέσσερα κόμματα (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ), βεβαίως, δεν ήταν τα μόνα που εμφανίστηκαν στο προσκήνιο και έπαιξαν κάποιον ρόλο όλα αυτά τα χρόνια. Είναι, όμως, τα μόνα που ακόμη και σήμερα εξακολουθούν να εκπροσωπούν συνολικά σχεδόν το 80% των ψηφοφόρων. Κάτι που αποδεικνύει -αν μη τι άλλο- ότι καμία πολιτική ανάλυση δεν δικαιούται να τα αγνοήσει.
Μπορούν, όμως, σήμερα αυτά τα κόμματα να οδηγήσουν τη χώρα στην επόμενη μέρα;
Η ΝΔ και προσωπικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης το επιχειρούν και κρίνονται καθημερινά για το εάν και πόσο το καταφέρνουν. Ούτως ή άλλως, η λαϊκή εντολή του 41% είναι ακόμη νωπή, κι όσο κι αν δεν δόθηκε ως «λευκή επιταγή», ουδείς μπορεί να υποτιμήσει τη δυναμική της μετά από τέσσερα ολόκληρα χρόνια διακυβέρνησης. Ήταν -το λιγότερο- μια ψήφος εμπιστοσύνης. Ο Μητσοτάκης πρωταγωνιστεί σήμερα χωρίς κανείς από τους αντιπάλους του να έχει πείσει ότι μπορεί να αμφισβητήσει την κυριαρχία του.
Τι γίνεται, όμως, από εκεί και πέρα στον χώρο της πολυκερματισμένης Κεντροαριστεράς; Μπορούν είτε ο ΣΥΡΙΖΑ είτε το ΠΑΣΟΚ να ξαναγίνουν μεγάλα κόμματα και να επαναφέρουν τη χώρα σε σκηνικό διπολισμού; Είναι σε θέση είτε ο Στέφανος Κασσελάκης είτε ο Νίκος Ανδρουλάκης να επαναλάβουν κάτι σαν αυτό που κατάφερε ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1981 ή ο Αλέξης Τσίπρας το 2014; Η εύκολη απάντηση είναι το «όχι» - άλλωστε, έχουμε μια παράδοση να το λέμε χωρίς να το πολυ-σκεφτόμαστε. Παρά ταύτα, ας μη βιαζόμαστε. Η Ιστορία μας έχει αποδείξει κάποια πράγματα που καλό είναι να τα θυμόμαστε: Πρώτον, αυτό που εύστοχα έλεγε ο Ευάγγελος Αβέρωφ «όποιος βγαίνει από το μαντρί τον τρώει ο λύκος». Τι σημαίνει αυτό; Ότι τα κόμματα που επεβίωσαν αρκετά χρόνια είναι τελικά ισχυρότερα από αυτούς που τα εγκαταλείπουν για να φτιάξουν καινούργια. Και, κατ’ επέκταση, οι αρχηγοί που αντέχουν να περιμένουν καιρό -και έχουν και κάτι να πουν στους πολίτες- τελικά τα καταφέρνουν. Αρκετά τα παραδείγματα: ο Ανδρέας Παπανδρέου περίμενε επτά χρόνια, ο Κώστας Καραμανλής άλλα τόσα, ο Γιώργος Παπανδρέου πέντε χρόνια, ο Αλέξης Τσίπρας έξι.
Συμπέρασμα: Ο δεύτερος πόλος έχει μπροστά του ακόμη πολύ δρόμο, ανηφορικό και δύσβατο. Σύντομα θα φανεί ποιος από τους ηγέτες που διεκδικούν να τον φέρουν κάποτε στην εξουσία έχει τις δυνατότητες, την υπομονή και την επιμονή για να τα καταφέρει. Το 2024 θα έχουμε τα πρώτα ασφαλή δείγματα.