Μπορεί να είναι ένας διάσημος αρχιτέκτονας που έχει γεμίσει τον κόσμο με μουσεία, θέατρα, σχολεία και εξαιρετικές αρχιτεκτονικές δημιουργίες, αλλά στα 84 του ο Ρέντσο Πιάνο θυμίζει περισσότερο έναν ενθουσιώδη νεαρό.
Ο παγκοσμίου φήμης Ιταλός αρχιτέκτονας, από τους πιο επιδραστικούς εν ζωή αυτή τη στιγμή ανά την υφήλιο, έχει ασπαστεί ως προσωπικότητα και δημιουργός την έννοια του ανθρώπινου μέτρου, του κάλλους ως σύμπτυξη του ωραίου και του καλού (καλός καγαθός).
Τώρα στρέφει το βλέμμα του σε ένα νέο εγχείρημα: «Το νέο μέτωπο είναι τα νοσοκομεία. Βρισκόμαστε ενώπιον μιας καμπής, πρέπει να γνωρίζουμε πώς να συλλαμβάνουμε το πνεύμα των καιρών», είπε προ ημερών στην απεσταλμένη της ιταλικής εφημερίδας «La Repubblica» στην Αθήνα.
«Ίσως να είναι αυτό το μυστικό, τα μάτια που λάμπουν. Ίσως μόνον όσοι έχουν αυτό το φως να μπορούν να συλλάβουν οραματικά έργα. Χαμογελάει, μοιάζει με έναν Δον Κιχώτη που έχει μάθει να μετράει τα όνειρα», αναφέρει η δημοσιογράφος που συνάντησε τον Ρέντσο Πιάνο στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, το έργο που υπέγραψε στην Αθήνα τα χρόνια που η Ελλάδα περνούσε μια καταστροφική οικονομική κρίση.
«Ας ξεκινήσουμε πάλι από εδώ, από όπου ξεκίνησαν όλα, από την καρδιά του ευρωπαϊκού πολιτισμού», λέει ο Πιάνο στην αρχή της συνέντευξής του.
Το κάλλος στον πυρήνα της περίθαλψης
Η κουβέντα στρέφεται γύρω από το νέο αντικείμενο του ενδιαφέροντος του Πιάνο, το εγχείρημα-πρόκληση, όπως τα αποκαλεί, τα νοσοκομεία: ο ίδιος, άλλωστε, έχει αναλάβει τη δημιουργία τριών νοσοκομείων στη χώρα μας ύστερα από ανάθεση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, που έχει υπογράψει πρωτόκολλο συνεργασίας με την ελληνική κυβέρνηση για τη στήριξη του τομέα υγείας: ένα Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Παίδων στη Θεσσαλονίκη και δύο Γενικά Νοσοκομεία στην Κομοτηνή και τη Σπάρτη, όπου μετείχε στη μεταμόρφωση του αρχαιολογικού μουσείου της.
Σε μια χρονική περίοδο που δεν έχουμε βγει ακόμη από την πανδημία και μεσούντος του πολέμου στην Ουκρανία, η στροφή του ενδιαφέροντος στην ανέγερση νοσοκομείων φαντάζει επίκαιρη για τον Πιάνο:
«Οι περίοδοι κρίσης είναι καταλληλότερες για πειραματισμούς σε νέους δρόμους. Οι αλλαγές συμβαίνουν πάντα σε μεταβατικές περιόδους, στις οποίες καλούμαστε να επιλέξουμε, και αυτή είναι η ελληνική ετυμολογία της λέξης “κρίση”. Προσπαθούμε να το κάνουμε, δημιουργώντας κτίρια βυθισμένα στο πράσινο. Μπορεί, όταν νοσηλεύεται κανείς, να κάνει τη διαφορά το να βλέπει δέντρα έξω από ένα παράθυρο. Τα νοσοκομεία είναι μέρη “παθών” και άγχους, ζουν σε ένα χρόνο και μια μετέωρη διάσταση που αναστέλλονται, αλλά, όπως και στην περίπτωση της Φύσης, είναι επίσης και τόποι αναγέννησης. Γι’ αυτόν το λόγο είναι σημαντικοί οι κοινόχρηστοι χώροι, η διαφάνεια, το φως: όλα τα στοιχεία που δημιουργούν την αίσθηση της κοινότητας».
Mε αφορμή την ολοκλήρωση σχεδίων προμελέτης, το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος και ο Ρέντσο Πιάνο μοιράστηκαν, στο 2019, εικόνες από το μέλλον, αποκαλύπτοντας κάποια πρώτα αρχιτεκτονικά φωτορεαλιστικά του νέου Γενικού Νοσοκομείου Κομοτηνής Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Πώς αποφάσισε ο Ρέντσο Πιάνο να δημιουργήσει τα νοσοκομεία στην Ελλάδα
Αναφερόμενος στην απόφασή του να συμπράξει στη δημιουργία των τριών νοσοκομείων στη χώρα μας, ο Πιάνο σημειώνει:
«Είμαι Γενοβέζος, μεγάλωσα στη Μεσόγειο, η Ελλάδα είναι μια γη που μου ανήκει. Τα τρία νοσοκομεία σε Κομοτηνή, Θεσσαλονίκη και Σπάρτη θα είναι κατασκευασμένα από ξύλο, ένα νηφάλιο, όμορφο υλικό, κατάλληλο για σεισμό. Το παίρνουμε από τα βουλγαρικά δάση, όπου τότε ας ξαναφυτέψουμε δέντρα. Η πρόκληση είναι να χτίσουμε κτίρια με μηδενικές εκπομπές ρύπων, που δεν καταναλώνουν ενέργεια και που σέβονται τη γη που τα φιλοξενεί. Είμαι ενθουσιασμένος όπως πριν από πενήντα χρόνια», λέει αναφερόμενος στο ξεκίνημα της λαμπρής καριέρας του.
Ο Πιάνο συνηθίζει, όπως αναφέρει στο βιβλίο Atlantide, που συνέγραψε με τον γιο του, Κάρλο, να επισκέπτεται τις τοποθεσίες πριν από κάθε πρότζεκτ του και να εξοικειώνεται μαζί τους.
«Κάθε τόπος έχει το δικό του πνεύμα (genius loci)», λέει. «Η Ελλάδα είναι μια χώρα με αγέρηδες και ανέμους. Και με ένα δυνατό φως. Ο τόπος είναι σημαντικός. Θυμάμαι μια μέρα με τον Τζίνο Στράντα [ήταν διάσημος Ιταλός χειρουργός πολέμου, ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακτιβιστής ειρήνης και ιδρυτής του Emergency, μιας αναγνωρισμένης διεθνούς ΜΚΟ] στην Ουγκάντα, στη λίμνη Βικτώρια. Ο Τζίνο πήρε κάποια στιγμή μια χούφτα αργιλώδες χώμα από το έδαφος. Αν δεν είχαμε πάει εκεί, αν δεν είχαμε δει και αγγίξει, ίσως να ήταν διαφορετικό το νοσοκομείο. Σκεφτείτε τον κινηματογράφο. Οι μεγάλοι νεορεαλιστές σκηνοθέτες κατείχαν την τέχνη να βλέπουν την πραγματικότητα. Χωρίς αυτή τη δυνατότητα πέφτει κανείς στην παγίδα του ακαδημαϊσμού, χάνει τη σύνδεση με τις διαθέσεις, τους ήχους, τις φωνές. Στη Νουμέα, στη Νέα Καληδονία, περνούσα ώρες καθισμένος σε κορμούς, ακούγοντας τους αληγείς ανέμους».