Οι Ανώτερες Ιδιωτικές Δραματικές Σχολές της Ελλάδας βρίσκονται σε επικοινωνία μεταξύ τους ιδρύοντας το σωματείο Α.Ι.ΔΡΑ.Σ.Ε. που αποτελεί και το επίσημο όργανο επικοινωνίας των αναγνωρισμένων δραματικών σχολών με το κράτος.
Κατά τη διάρκεια των lockdown, το Α.Ι.ΔΡΑ.Σ.Ε. κινητοποιήθηκε, επεδίωξε και πέτυχε την αντιμετώπιση δυσχερειών που προέκυψαν, κρατώντας παράλληλα ανοιχτό το δίαυλο επικοινωνίας με το Υπουργείο Πολιτισμού, επισημαίνοντας τα προβλήματα της Θεατρικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα και προτείνοντας λύσεις.
Πάγιο αίτημα των Ανώτερων Δραματικών Σχολών είναι η δημιουργία ενός γόνιμου εδάφους, προκειμένου να οδηγηθούν οι σχολές σε μια νέα εποχή, με σύγχρονα προγράμματα και παροχές που δεν θα προσκρούουν σε παρωχημένες νομοθεσίες του παρελθόντος.
Μερικά από τα άλυτα προβλήματα, που καλούνται να αντιμετωπίσουν και τα οποία πρέπει άμεσα το κράτος να διορθώσει είναι:
α) το καθεστώς των Διπλωματικών εξετάσεων,
β) η αναγνώριση της βαθμίδας στην οποία ανήκουν,
γ) η διευκρίνηση των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών στόχων μεταξύ των Ανώτερων Δραματικών σχολών και των ΙΕΚ, των ΚΕΔΙΒΙΜ, των τμημάτων θεατρολογίας ή ακόμα και των θεατρικών εργαστηρίων που αυτοπροσδιορίζονται ως Δραματικές σχολές, χωρίς αδειοδότηση και έλεγχο,
δ) η τροποποίηση άρθρων του Προεδρικού Διατάγματος που αφορούν στη λειτουργία των σχολών κ.α.
Τέσσερα έτη για τις Ανώτερες Δραματικές Σχολές
Οι Ανώτερες Δραματικές Σχολές της Ελλάδας κάνουν ένα βήμα παραπέρα και εισέρχονται σε μια σύγχρονη εκπαιδευτικά εποχή ανακοινώνοντας τη λειτουργία τέταρτου έτους ειδίκευσης μετά το πέρας των τριών ετών σπουδών. Ένα αίτημα που πολλά χρόνια απασχολεί εκπαιδευτικούς και σχολές, καθώς τα τρία έτη των σπουδών στις Δραματικές Σχολές δεν επαρκούν για να γίνει και ειδίκευση. Αντίστοιχα, η πρόσθεση ενός τέταρτου έτους γενικής παιδείας – και όχι ειδίκευσης - στα υπάρχοντα προγράμματα, αποτελεί πλεονασμό, δε συμβαδίζει με τα αντίστοιχα προγράμματα του εξωτερικού και κυρίως δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες για στοχευμένη επιμόρφωση και μετεκπαίδευση.
Στόχος του έτους ειδίκευσης είναι η δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων που θα αφουγκράζονται τις ανάγκες της καλλιτεχνικής δημιουργίας στην Ελλάδα αλλά και τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας και που θα ανταποκρίνονται στις αναζητήσεις των σπουδαστών για συγκεκριμένη ειδίκευση σε τομείς που επιθυμούν, μετά το πέρας των σπουδών τους. Προγράμματα προσιτά, στο πρότυπο αντίστοιχων μετεκπαιδεύσεων του εξωτερικού, ισάξια, ανταγωνιστικά αλλά και εφικτά.
Οι σπουδαστές, όπως ορίζεται από το νόμο, μετά την τριετή φοίτησή τους θα λαμβάνουν δίπλωμα και θα μπορούν να εργαστούν επαγγελματικά στην Τέχνη. Όποιος επιθυμεί να συνεχίσει τις σπουδές του σε επίπεδο ειδίκευσης θα μπορεί να ενταχθεί στο Τέταρτο έτος των σχολών. Σε αυτό το έτος θα παρέχονται προγράμματα στα οποία οι συμμετέχοντες θα εκπαιδεύονται στοχευμένα σε συγκεκριμένες θεματικές με επικέντρωση στην επαγγελματική πρακτική. Τα προγράμματα θα ενισχυθούν και με εισηγητές, προσκεκλημένους, σεμινάρια, δράσεις καθώς και με συνεργασίες μεταξύ των σχολών της Ελλάδας αλλά και με σχολές του Εξωτερικού.
Στο έτος ειδίκευσης θα μπορούν να συμμετέχουν απόφοιτοι Ανώτερων Δραματικών Σχολών. Οι σχολές θα ανακοινώσουν τα προγράμματα ειδίκευσης που θα παρέχουν καθώς και τη διαδικασία υποβολής αιτήσεων και εισαγωγής.
Ο Μιχάλης Καλαμπόκης, επικεφαλής όλων των ιδιωτικών δραματικών σχολών και εκπρόσωπός τους, διευθυντής και ιδρυτής της Ανώτερης Δραματικής Σχολής «Αθηναϊκή Σκηνή» αναφέρει μιλώντας στο iefimerida.gr. «Ο σχεδιασμός προχωράει χωρίς βιασύνη, με προσεκτικές κινήσεις, και σοβαρή μελέτη. Η απόφαση έχει παρθεί εδώ και αρκετό καιρό ύστερα από πολλές συζητήσεις στο ΑΙΔΡΑΣΕ. Η ανακοίνωση έγινε σε στιγμή που ήδη είχε ξεκινήσει ο σχεδιασμός. Χρόνος υπάρχει και μέχρι την έναρξη του επόμενου έτους θα υπάρξουν ανακοινώσεις από όλες τις σχολές.
Το ίδιο ισχύει και για τα προγράμματα που θα ξεκινήσει η Ανώτερη Δραματική Σχολή Αθηναϊκή Σκηνή της οποίας το σχεδιασμό και τη λειτουργία επιμελούμαι. Η ιδέα του τέταρτου έτους ειδίκευσης υπήρχε στα σχέδια των σχολών. Τώρα, με την επικοινωνία των Ανώτερων Δραματικών Σχολών μέσω του ΑΙΔΡΑΣΕ, γεννήθηκαν γέφυρες επικοινωνίας, ανταλλαγή απόψεων, ερευνών και εμπειριών, που ευτυχώς δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την αναβάθμιση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Από τα χρόνια των σπουδών μου στο Εθνικό θυμάμαι καλλιτέχνες, σκηνοθέτες και καθηγητές να δηλώνουν την ανάγκη για ένα επιπλέον έτος ειδίκευσης. Αργότερα και μπαίνοντας ενεργά στο χώρο της Θεατρικής εκπαίδευσης, άκουσα και περισσότερες αντίστοιχες φωνές από Διευθυντές σχολών και άλλους καθηγητές καθώς και στους θιάσους που συνεργαζόμουν.
Τα τρία χρόνια βασικής εκπαίδευσης είναι αρκετά για προπτυχιακό επίπεδο. Είναι όμως λίγα για να παρέχεις ειδίκευση σε συγκεκριμένους τομείς. Σε προπτυχιακό επίπεδο, όπως και σε άλλες πανεπιστημιακές εκπαιδεύσεις, δεν μπορείς να επικεντρωθείς μόνο σε κάτι στοχευμένα. Θα αποτελούσε ελλιπή εκπαίδευση για τα βασικά εφόδια. Ούτε μπορείς να μειώσεις την προπτυχιακή εκπαίδευση σε δύο χρόνια, με ειδίκευση στο τρίτο. Δεν προλαβαίνεις. Από την άλλη η ύπαρξη τέταρτου έτους προπτυχιακού επιπέδου θα αποτελούσε πλεονασμό. Θα ήταν άλλος ένας χρόνος βασικής εκπαίδευσης χωρίς ειδική επικέντρωση σε συγκεκριμένα είδη θεάτρου, συγκεκριμένες τάσεις, μεθόδους και εξειδικευμένες καταρτίσεις, εκπαιδεύσεις που και οι ίδιοι οι σπουδαστές μας επιθυμούν. Στην ουσία προτείνεται κάτι που στην υπόλοιπη Ευρώπη υπάρχει εδώ και πολύ καιρό και είναι άδικο Έλληνες απόφοιτοι να μπορούν να το αποκτήσουν μόνο στο εξωτερικό.
Τριετής εκπαίδευση με παροχή διπλώματος, όπως ορίζει ο υφιστάμενος νόμος, και μετά προγράμματα ειδίκευσης, αντίστοιχα των master που υπάρχουν σε όλες τις χώρες. Αυτή είναι η βάση μας και θεωρούμε ότι ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, με πολλούς αποφοίτους που αναγκάζονται να φύγουν στο εξωτερικό για προγράμματα ειδίκευσης να τους δίνεται για πρώτη φορά η δυνατότητα να συνεχίσουν στον τόπο που επιθυμούν αργότερα να δραστηριοποιηθούν. Ζητήματα οικονομικής φύσεως, γλωσσικής επάρκειας, εργασίας αλλά και επαφής με την Ελληνική καλλιτεχνική δράση, αποτελούν βασικά επιχειρήματα για τη δημιουργία αυτών των προγραμμάτων στην Ελλάδα. Τα παραπάνω αποτελούσαν μεγάλο εμπόδιο για πολλούς αποφοίτους που ήθελαν να συνεχίσουν σπουδές με την εκπαιδευτική κινητικότητα να αποκόπτεται. Κενό που πλέον καλύπτεται. Εναρμόνιση θα έλεγα με αυτό που συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη. Δίκαιο, για την εκπαιδευτική δυνατότητα και κινητικότητα των σπουδαστών της Ελλάδας συγκριτικά με τους αντίστοιχους της Ευρώπης και όχι μόνο. Χαίρομαι ιδιαίτερα γιατί από ανακοίνωσή της πληροφορήθηκα ότι και η Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, προσανατολίζεται στο σχεδιασμό ενός έτους μετά το τριετές πρόγραμμα. Το Υπουργείο Πολιτισμού, με το οποίο βρισκόμαστε σε συζητήσεις, καλείται να αφουγκραστεί τις ανάγκες για την εκπαιδευτική αναβάθμιση αλλά και να σταθεί αρωγός αυτής της ευκαιρίας που δημιουργούμε, δείχνοντας την ίδια αξία τόσο στο Εθνικό Θέατρο, όσο και στις υπόλοιπες Δραματικές Σχολές που αποτελούν και την κύρια προέλευση της πλειοψηφίας των καλλιτεχνών. Μια δυνατότητα που πρέπει συνταγματικά, δίκαια και ίσα να παρέχεται τόσο κρατικά, όσο και ιδιωτικά».
Στην ανακοίνωσή σας τονιζόταν με έμφαση η ανάγκη δημιουργίας διαύλων μεταξύ των σπουδαστών και της αγοράς εργασίας εκεί έξω. Πώς προτείνετε να επιτευχθεί κάτι τέτοιο;
«Η παροχή εκπαίδευσης από μόνη της δεν μπορεί να αποτελέσει ‘’γραφείο εύρεσης εργασίας’’. Και πάντα τονίζω ότι αποτελεί κίνηση παραπλάνησης από Σχολές οποιασδήποτε εκπαίδευσης να τάζουν επαγγελματική αποκατάσταση. Η Σχολή παρέχει εφόδια. Εκπαιδεύει. Θα τάξει σε κάποιον χωρίς να τον ξέρει; Και ποιόν να αποκαταστήσει πρώτο; Σε καμία άλλη μορφή εκπαίδευσης αυτό δεν αποτελεί δεδομένο. Εκτός αν θα θέλαμε να υπάρχει εκπαίδευση 5,6 σπουδαστών που αργότερα θα διορίζονταν ως μόνιμοι σε κάποια κρατική, δημόσια σκηνή. Εκτός πραγματικότητας. Εκτός ελεύθερης αγοράς. Ίσως και σε άλλα καθεστώτα. Η ζήτηση επίσης για εκπαίδευση δεν υπάρχει μόνο από σπουδαστές που επιθυμούν την ενασχόληση με την υποκριτική. Δεκάδες Θεατρολόγοι, Ψυχολόγοι, εκπαιδευτικοί, καλλιτέχνες επιθυμούν να σπουδάσουν για να χρησιμοποιήσουν ως εργαλείο την υποκριτική στη δουλειά τους.
Σίγουρα πρέπει μια σχολή να λαμβάνει υπόψιν την επαγγελματική κινητικότητα των αποφοίτων, ειδικά στα πρώτα χρόνια μετά το τέλος των σπουδών. Με την ισχύουσα κατάσταση οι σχολές έφερναν σε επαφή τους σπουδαστές με καλλιτέχνες και συντελεστές της σύγχρονης δημιουργίας μέσω μαθημάτων των τελευταίων. Εισαγωγικών μαθημάτων σε προπτυχιακό επίπεδο. Όσο πιο εξειδικευμένο ήταν το αντικείμενο του καθηγητή, τόσο παρατηρούσαμε με προβληματισμό να ‘’πρέπει’’ να το παρακολουθήσουν όλοι οι σπουδαστές, ακόμα και αν δεν αποτελούσε αντικείμενο με το οποίο ήθελαν να ασχοληθούν. Και πάντα καταλήγουμε στο ότι σε προπτυχιακό επίπεδο οι σπουδαστές πρέπει να πάρουν τη βασική γνώση, τα επαγγελματικά εφόδια, τις μεθόδους που θα χρησιμοποιήσουν αλλά οτιδήποτε εξειδικευμένο, πρέπει να παρέχεται μόνο σε αυτούς που το επιθυμούν, με περισσότερο χρόνο και ομοιογενή ομάδα, με κοινά ενδιαφέροντα και στόχους. Θα φέρω ένα απλό παράδειγμα. Στα τρία πρώτα χρόνια σπουδών, υπάρχει συγκεκριμένος και αρκετά περιορισμένος χρόνος στον οποίο οι σπουδαστές θα έρθουν σε επαφή με μια συγκεκριμένη μέθοδο προσέγγισης και απόδοσης ρόλου, όπως αυτής του Στανισλάφσκι. Περισσότερος χρόνος δεν μπορεί να διατεθεί γιατί υπάρχουν πολλά ακόμη μαθήματα που πρέπει να γίνουν.
Κάποιοι σπουδαστές μπορεί και να μη βρουν ενδιαφέρον για τη συγκεκριμένη μέθοδο, ωστόσο πρέπει να εκπαιδευτούν και σε αυτήν. Η σχολή θα φέρει σε επαφή τους σπουδαστές με κάποιον καθηγητή - καλλιτέχνη που είναι εξειδικευμένος. Μέχρι εκεί. Σε μεταπτυχιακό επίπεδο, σε ένα ενδεχόμενο πρόγραμμα ειδίκευσης πάνω στη μεθοδολογία Στανισλάφσκι και στις μετέπειτα μεθόδους που προέκυψαν από αυτήν, θα παρακολουθούν μόνο σπουδαστές που έχουν ενδιαφέρον για αυτήν και δε θα περιορίζονται χρονικά από άλλα μαθήματα γενικής προπτυχιακής παιδείας. Η σχολή θα καλεί πολύ περισσότερους καθηγητές εξειδικευμένους στο αντικείμενο, που θα συνεργάζονται με τους σπουδαστές. Συνεργασία σε αντικείμενο κοινού ενδιαφέροντος, από όπου είναι πολύ πιο πιθανό να προκύψουν και επαγγελματικές προοπτικές. Επίσης, στο πρότυπο αντίστοιχων εκπαιδεύσεων του εξωτερικού, η έννοια της πρακτικής μέσω παραστάσεων και δράσεων, παίρνει άλλη μορφή από τις παρουσιάσεις των προπτυχιακών τμημάτων που μέχρι τώρα γίνονταν.
Στον απόηχο του #MeToo και των καταγγελιών για σοβαρότατες κακοποιητικές συμπεριφορές στον χώρο του θεάτρου, πώς κρίνετε την θέσπιση ενός κώδικα δεοντολογίας που θα διέπει την λειτουργία ολόκληρου του κλάδου;
Ο κλάδος της εκπαίδευσης Υποκριτικής, αν και άμεσα συνδεδεμένος με τον εργασιακό κλάδο των ηθοποιών, αποτελεί διαφορετικό επαγγελματικό πεδίο. Είναι παροχή εκπαίδευσης. Ένα βήμα πριν το επάγγελμα. Προσωπικά πάντα επεδίωκα το διάλογο μεταξύ των κλάδων, ακόμα και όταν ο επαγγελματικός μας σύλλογος ήταν εχθρικός απέναντι στις ιδιωτικές σχολές για πολιτικούς λόγους. Οι κλάδοι λοιπόν αυτοί πρέπει να κάνουν ξεχωριστούς κώδικες. Το ΑΙΔΡΑΣΕ κλήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού να προτείνει κώδικα δεοντολογίας για τη Θεατρική εκπαίδευση. Συντάχτηκε και αποτελεί κομμάτι των εσωτερικών κανονισμών των σχολών. Υπήρξαν αρκετές σχολές που βρέθηκαν στο επίκεντρο καταγγελιών σπουδαστών για κακοποιητική συμπεριφορά, κατάχρηση εξουσίας κτλ. Το απόστημα δε θα πω ότι έσπασε. Σπάει. Άρχισε να σπάει. Σίγουρα κάποιοι από ορισμένες σχολές, που για λόγους κυρίως marketing πλάσαραν εαυτούς ως ‘’οι καλύτεροι’’, είχαν ξεφύγει. Οι σπουδαστές έσπασαν. Κατάλαβαν. Δεν ανέχονται οτιδήποτε προκειμένου να τους δοθεί μια ευκαιρία, που στο τέλος κατά πάσα πιθανότητα δε θα τους δοθεί. Έχω σεβασμό προς αυτή τη γενιά, η οποία δε θα δεχτεί την ψυχοπαθολογία οποιουδήποτε προκειμένου να δουλέψει. Θέλει προσοχή ο σχεδιασμός οποιουδήποτε κώδικα. Και οποιοσδήποτε κώδικας πρέπει να συντάσσεται με ψυχραιμία, αποφεύγοντας την επιρροή από την ευαισθησία της περιόδου γιατί μπορεί να εμπεριέχει υπερβολές δημιουργώντας τετελεσμένα όρια.
Αυτές οι καταγγελίες και αποκαλύψεις για ανάρμοστες συμπεριφορές, σε συνδυασμό με τις μακρές περιόδους αναγκαστικής αποχής από την θεατρική πράξη λόγω πανδημίας, τι σημάδι αφήνουν στον χώρο;
Θα απαντήσω λίγο διαφορετικά. Αυτό που βλέπετε και ακούτε δεν είναι ο κανόνας. Στο χώρο του Θεάτρου υπάρχουν πολλοί υγιείς καλλιτέχνες, που αγαπούν την Τέχνη τους και είναι τόσο ερωτευμένοι με τη συνύπαρξη των συντελεστών που η διαδικασία αποτελεί μοναδική εμπειρία. Καταλαβαίνω πως ότι βγει στο φως της δημοσιότητας, αδίκως μπορεί να θεωρηθεί κανόνας. Ειδικά σε ένα πλαίσιο όπου όλοι ασχολούμασταν, λόγω lockdown, με ότι έδειχνε η τηλεόραση. Δε νομίζω ωστόσο ότι αν κάποιος σκεφτεί λίγο πιο λογικά δε θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι αυτό αποτελεί λανθασμένη γενίκευση. Οι υποψήφιοι καλλιτέχνες που θα σκεφτούν λίγο περισσότερο, φτάνουν σε αυτό το συμπέρασμα και έτσι δεν επηρεάζονται. Ως ηθοποιός και σκηνοθέτης, μέρος της ευρύτερης οικογένειας καλλιτεχνών, αισθάνομαι όμορφα. Και αρκετοί συνάδελφοί μου. Γιατί κάποιοι που θεώρησαν ότι εύκολα μπορούν να κάνουν ότι θέλουν, τώρα πια θα σκέφτονται διπλά πριν το πράξουν. Η δική μου η γενιά υπέστη πολλά από παλαιότερους. Πολλοί υπέμειναν και κακοποιήθηκαν με οποιονδήποτε τρόπο και σε οποιονδήποτε βαθμό. Θα περίμενες ότι η γενιά μου λοιπόν, που τώρα έρχεται πιο πολύ στο προσκήνιο, επηρεασμένη θα ακολουθούσε αντίστοιχα μοτίβα. Όχι. Είναι η γενιά συντελεστών που προβάλλει περισσότερο το σεβασμό και τη δημιουργικότητα που απορρέει από υγιείς συνεργασίες.
Ξέρετε. Μπορεί κάποιος καλλιτέχνης να είναι καλός και χωρίς να χρειάζεται να βγάζει ψυχοπαθολογία στη συνεργασία του ή να προβάλλει την ιδιοτροπία του ως καλλιτεχνική υπεραξία (μόδα που πήγε να παγιωθεί την προηγούμενη δεκαετία) και καλώ όσους νομίζουν το αντίθετο να το δοκιμάσουν. Ίσως κερδίσουν περισσότερα. Αναφορικά στη μακρά περίοδο κλειστών Θεάτρων και σχολών, ουδέποτε οι εμπειρογνώμονες έλαβαν κάποιο στοιχείο ότι υπήρχε υπερμετάδωση από αυτές τις δράσεις. Επομένως αντιμετωπίστηκαν άδικα. Τί μας άφησε αυτό; Τη συσπείρωση των καλλιτεχνών για τη διεκδίκηση της λογικής. Στις σχολές, την επικοινωνία μεταξύ μας, που μας οδήγησε σε μια νέα σελίδα. Προσωπικά επεδίωξα πολύ αυτή την ένωση. Και χάρηκα όταν κατάλαβα ότι σχεδόν όλοι το ήθελαν. Σε αντίθεση με μια εικόνα που βόλευε πολλούς και την εκμεταλλεύονταν, ότι οι σχολές ‘’σφαζόμαστε’’ μεταξύ μας γιατί είμαστε όλοι ‘’έμποροι’’. Κάποιοι το αγαπάμε αυτό το αντικείμενο και δίνουμε μεγάλο αγώνα εδώ και χρόνια για να το πάμε παρακάτω.
Αντιλαμβάνομαι από παλιότερες τοποθετήσεις σας, και από τις εξαγγελίες του Σωματείου για το τέταρτο έτος σπουδών, ότι αποδίδετε μεγάλη σημασία στην επαφή των Ελλήνων ηθοποιών με το εξωτερικό και την εκεί δημιουργία. Πόσο εύκολο είναι κάτι τέτοιο, με δεδομένο και το γλωσσικό εμπόδιο;
Θεωρώ ότι η Ελλάδα γενικά δεν έχει εκμεταλλευτεί όσο θα έπρεπε την κινητικότητα στον Ευρωπαϊκό κυρίως χώρο. Η επαφή μας με το ‘’έξω’’ γίνεται κυρίως μέσω παραστάσεων που έρχονται στην Ελλάδα ή μέσω διαδικτύου. Όταν σπούδαζα Ψυχολογία στο Πάντειο, εντυπωσιάστηκα από τις δυνατότητες εκπαιδευτικής κινητικότητας στο εξωτερικό κάτι που δεν το είδα όταν σπούδαζα υποκριτική. Δεν υπάρχει εξωστρέφεια. Το ζήτημα της γλώσσας που αναφέρετε πάντα θα αποτελεί μεγάλο εμπόδιο για Έλληνες ηθοποιούς που θα ήθελαν να κάνουν καριέρα στο εξωτερικό. Δεν πρόκειται απλά για σπουδές αλλά για έκθεση στο εκεί κοινό, που πάντα θα καταλαβαίνει ότι η προφορά σου είναι ξένη, όσο καλά και αν μιλάς τη γλώσσα. Και έτσι, οι ρόλοι που θα κάνεις θα είναι περιορισμένοι. Μέσα από συνεργασίες και επαφές που έχω κατά καιρούς με σχολές του εξωτερικού αλλά και με θεατρικούς οργανισμούς και θιάσους, εισπράττω το σεβασμό στην Ελληνική θεατρική παράδοση και την αναγνώριση των Ελλήνων σπουδαστών που συνεχίζουν μεταπτυχιακά, ως αποφοίτους με καλό υπόβαθρο. Αναγνωρίζεται δηλαδή η παρεχόμενη Δραματική εκπαίδευση στην Ελλάδα ως ένα αξιόλογο προϊόν, συνοδευμένου και με μια θετική προδιάθεση για την παράδοση. Η Ελλάδα θα έπρεπε να εκμεταλλευτεί δύο ισχυρά της προϊόντα και να επενδύσει σε αυτά. Τον πολιτισμό και τον τουρισμό. Είτε σε συνδυασμό όπως χώρες σαν το Ηνωμένο Βασίλειο με Θεατρικό τουρισμό, είτε χρηματοδοτώντας την ‘’εξαγωγή’’ παραγωγών στο εξωτερικό, την ανταλλαγή εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ακόμα και την αναγνώριση στην Ελλάδα προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών για σπουδαστές από το εξωτερικό. Η επαφή με το εξωτερικό δεν είναι μόνο το να φύγεις και να γνωρίζεις τη γλώσσα προσπαθώντας να γίνεις μέρος του εκεί συνόλου αλλά και το να παρουσιάσεις τη δική σου δουλειά, στη γλώσσα σου, με χρήση της νέας τεχνολογίας.
Γενικά μιλώντας, θεωρείτε ότι η σημερινή νέα γενιά ηθοποιών είναι καλά καταρτισμένοι; Υστερούν χαρακτηριστικά σε κάποιον τομέα;
Συνεργάζομαι με αυτή τη γενιά. Και με την αμέσως επόμενη από αυτούς, δηλαδή τους 18-27 κτλ σε καθημερινή βάση. Τόσο στη σχολή όσο και στις παραγωγές που κάνω. Όσοι είμαστε και εκπαιδευτικοί βλέπουμε σχεδόν ανά πενταετία μεγάλες διαφορές. Όπως είπα και πιο πριν, σέβομαι πολύ αυτές τις γενιές και τις θαυμάζω γιατί έχουν περισσότερο θάρρος. Ορμή είχαν όλες οι γενιές. Οι τώρα σαραντάρηδες γαλουχήθηκαν στην εκπαίδευσή τους με την ιδέα ότι πρέπει να περάσουν πολλά χρόνια για να τολμήσουν. Σε ένα βαθμό υπήρχε βάση γιατί έπρεπε να αποκτήσεις εμπειρία. Να ‘’ψηθείς’’. Από μία άλλη σκοπιά, ωστόσο, αυτό αποτελούσε και την ‘’περπατημένη’’ που όρισαν μεγαλύτερες γενιές προκειμένου να μη χάνονται από το χώρο. Έπρεπε να γίνεις 50 για να παίξεις Ορέστη, Άμλετ! Οι νεότερες γενιές δεν το δέχτηκαν και τολμούν. Ακόμα και με θράσος. Ρισκάρουν. Τρώνε τα μούτρα τους κάποιες φορές αλλά δε θα περιμένουν να γίνουν 50 για να δημιουργήσουν. Αυτό δεν το έχαψαν. Και ανάγκασαν μεγαλύτερες γενιές να τους δεχτούν και να συνυπάρξουν. Ένα άλλο σημείο που θέλω να σταθώ είναι ότι αυτές οι γενιές είναι πολύ τυχερές λόγω δύο παραγόντων. Η γρήγορη επαφή με τη γνώση λόγω της τεχνολογίας. Βρίσκουν πολύ πιο εύκολα αυτά που οι παλιότεροι έπρεπε να ψάξουν περισσότερο. Επίσης τους θεωρώ πολύ πιο τεχνικά άρτιους καλλιτέχνες μιας και η εκπαίδευση που τους παρέχεται, κυρίως από τη δική μας γενιά νεότερων καθηγητών, δε βασίζεται μόνο στην εμπειρική διδασκαλία που παρέχεται από καθηγητές μεγαλύτερης ηλικίας αλλά και στην εκπαίδευση σε μεθόδους και τεχνικές που εντάξαμε οι νεότεροι ύστερα από αντίστοιχες σπουδές. Υστερούν σε δύο πράγματα. Λόγω της εύκολης εύρεσης της πληροφορίας χάνουν από την επιπλέον γνώση που θα λάμβαναν από το ψάξιμο σε βιβλία και μελέτες. Πριν το διαδίκτυο, έπρεπε να πας σε βιβλιοθήκες, σε αρχεία. Να ανοίξεις πολλά ‘’άκυρα’’ βιβλία που ενώ δε σου χρησίμευαν για αυτό που έψαχνες, έβρισκες άλλους θησαυρούς. Επίσης η αμεσότητα της πληροφορίας, η πολλή πληροφορία και ο γρήγορος χαρακτήρας της τεχνολογίας τους κάνει πιο ανυπόμονους.
Πώς τοποθετήστε απέναντι στην κουβέντα που ανακύπτει κάθε τόσο σχετικά με την επαναφορά της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος για τους ηθοποιούς;
Πιστεύω ότι κάθε επάγγελμα θα έπρεπε να σχετίζεται άμεσα με την αντίστοιχη εκπαίδευσή του. Κρατική και Ιδιωτική. Είναι το λογικό. Δεν μπορώ να δεχτώ (και δεν καταλαβαίνω εύκολα, χωρίς να μου δίνονται από κάπου άξια επιχειρήματα) μια Ευρωπαϊκή στάση που θέλει ανοιχτά επαγγέλματα. Κατανοώ και σέβομαι τους ιστορικούς λόγους που οδήγησαν την κατάργηση της άδειας στην Ελλάδα. Έγινε πολιτικό εργαλείο με απάνθρωπες προεκτάσεις. Ωστόσο πρέπει να προχωρήσουμε. Έχω καταθέσει απόψεις και προτάσεις για θέματα όπως η άδεια. Άδεια δε σημαίνει αναγκαστικά ‘’κλείσιμο’’ του επαγγέλματος. Αν ερασιτέχνες, καλλιτέχνες άλλων τεχνών, μοντέλα, αθλητές, παίχτες ριάλιτι ή οποιοσδήποτε θα ήθελε να εργαστεί στην υποκριτική, θα μπορούσε, ύστερα από διαδικασία κάποιας μορφής ελέγχου, άδειας, και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Θα μπορούσε η άδεια να συνδεθεί με τις Διπλωματικές εξετάσεις των αποφοίτων των Ανώτερων Δραματικών Σχολών. Η έλλειψη άδειας οδήγησε σε ακραίες τάσεις και φαινόμενα. Το μοτίβο ‘’δε χρειάζεται να σπουδάσεις’’ έχει ως οδηγό ότι ο καθένας στηρίζεται στο όποιο ταλέντο έχει. Η Τέχνη μας δεν είναι ‘’μαθαίνω λογάκια και τα λέω’’. Έχει τεχνική, έχει μελέτη. Αν δεν υπήρχε εκπαίδευση θα οδηγούμασταν πίσω στην εποχή του Ξενόπουλου, όπου ο ίδιος σε γραπτά του σημείωνε την ανάγκη εκπαίδευσης των ερασιτεχνών γιατί δεν μπορούν με τεχνική να αναδείξουν τα νοήματα σημαντικών έργων. Όλα θα γίνονταν πιο επιφανειακά. Το Θέατρο πιο ερασιτεχνικό. Λογάκια, κινησούλες. Η έλλειψη άδειας γέννησε το φαινόμενο ΄΄θα κάνω μερικά σεμινάρια και θα λέγομαι ηθοποιός΄΄.
Η σπουδή στην υποκριτική, αν δεν έχει καθημερινή πολύωρη τριβή με τη σκηνή και με όλες τις παραστατικές Τέχνες, γίνεται απλά επιμόρφωση. Και η έλλειψη άδειας εργαλείο για επιχειρηματίες εργαστηρίων και σεμιναρίων που πουλούν το όνειρο ότι με λιγότερο χρόνο παρακολούθησης μπορείς να λέγεσαι επαγγελματίας ηθοποιός. Σέβομαι απεριόριστα την ενασχόληση ερασιτεχνών με το Θέατρο. Προσωπικά χρησιμοποιώ το Θέατρο και στην ψυχοθεραπεία. Θεωρώ ότι η πνευματική εξύψωση και δημιουργική καλλιέργεια που προσφέρει το Θέατρο, πρέπει να σημειώνεται και να υπάρχει παντού. Σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, στους δήμους, σε εργαστήρια, στην περίθαλψη, το σωφρονισμό κτλ. Είναι όμως διαφορετικό το να αγαπάς το Θέατρο και να θες να επιμορφωθείς σε αυτό και διαφορετικό το να γίνεις επαγγελματίας. Φοβάμαι ένα κόσμο όπου επαγγελματίες θα είναι μόνο Γιατροί και Δικηγόροι λόγω ισχυρών συλλόγων. Η ημιμάθεια και η μετριότητα θα κυριαρχούσαν. Η έλλειψη άδειας σχετιζόμενης με την Ανώτερη Δραματική Εκπαίδευση οδήγησε Κέντρα δια βίου μάθησης, ΙΕΚ υποκριτικής, σεμινάρια και προγράμματα e – learning να αξιώνουν ότι εκπαιδεύουν επαγγελματίες ηθοποιούς. Ακόμα και κατευθύνσεις τμημάτων Θεατρολογίας με λίγα πρακτικά μαθήματα, με αποφοίτους από εκεί πλέον να θεωρούν τους εαυτούς τους ηθοποιούς και να διεκδικούν δουλειές. Με την έλλειψη άδειας αποδυναμώθηκε και η εικόνα της εκπαίδευσης.
Για πολλά χρόνια επιτήδειοι, διατείνονταν έχοντας βήμα στα Μέσα ενημέρωσης ότι η παρεχόμενη εκπαίδευση από τις Ανώτερες Δραματικές Σχολές ήταν χαμηλού επιπέδου. Συνήθως βασίζονταν σε κάποιες πληροφορίες που είχαν από συγκεκριμένες σχολές που έκαναν παρατυπίες, όπως παντού θα μπορούσε να συμβεί, και με τη φασιστική μέθοδο της γενίκευσης, τσουβάλιαζαν όλες τις σχολές κάτω από τον ίδιο παρανομαστή. Δεν μπορείς να γνωρίζεις όλες τις σχολές, όλους τους καθηγητές, όλα τα προγράμματα, για να φέρεις συνολική γενικευμένη άποψη. Κάπου αποσκοπείς. Ήταν οι ίδιοι που μετά αντιπρότειναν σεμινάρια και εργαστήρια ως εναλλακτικά φυτώρια επαγγελματιών μιας και δεν υπάρχει άδεια, και κέρδιζαν πολλά. Το ίδιο δυστυχώς επιχείρημα χρησιμοποίησαν στον καιρό της κρίσης ακόμα και κάποιες Δραματικές σχολές προκειμένου να περάσουν μια εικόνα ότι οι ίδιες μόνο άξιζαν. Χωρίς να καταλαβαίνουν ότι αυτό γυρνά πίσω και στις ίδιες. Έπρεπε όμως κάπως να επιβιώσουν από την καταστροφή. Είναι το ίδιο επιχείρημα που χρησιμοποίησαν και πολιτικές παρατάξεις που θέλαν να εξαφανίσουν την ιδιωτική επιχειρηματικότητα, διατυμπανίζοντας ότι οι σχολές είναι εκμετάλλευση και εμπορία ονείρων. Είναι το ίδιο επιχείρημα που δυστυχώς χρησιμοποιεί εδώ και χρόνια μέρος των φίλων Θεατρολόγων που μπλοκάρουν νομικά την ένταξη των ηθοποιών στην εκπαίδευση, θεωρώντας ότι μόνο οι ίδιοι μπορούν να διδάξουν την πρακτική του Θεάτρου στα παιδιά επειδή ανήκαν στην Ανώτατη εκπαίδευση, όταν ουσιαστικά έχουμε εντελώς διαφορετική εκπαίδευση. Θεωρητική με λίγα πρακτικά μαθήματα οι ίδιοι, προερχόμενοι από εισαγωγή μέσω θεωρητικών πανελληνίων και οι ηθοποιοί καθαρά πρακτική με λίγα θεωρητικά αντίστοιχα, με εισαγωγή ύστερα από πρακτική εξέταση.
Δεν ξέρω αν θα επανέλθει η άδεια ή αν η Ευρώπη θέλει άδειες. Αυτό που γνωρίζω είναι ότι ευτυχώς όσοι θέλουν να ασχοληθούν επαγγελματικά με την Υποκριτική και την πρακτική του Θεάτρου, ξέρουν ότι θα πρέπει να περάσουν από την επαγγελματική εκπαίδευση μιας Ανώτερης Δραματικής Σχολής και δεν επηρεάζονται από παραπλανήσεις. Ευτυχώς τα Θέατρα και οι σκηνοθέτες στη συντριπτική τους πλειοψηφία περιφρουρούν μόνοι το επάγγελμα μη αποδεχόμενοι σε ακροάσεις και παραγωγές άτομα που δεν έχουν σπουδάσει σε Ανώτερη Δραματική εκπαίδευση. Ακόμα και αν δεν επανέλθει η άδεια, που θα ρύθμιζε πολλά, το κράτος οφείλει να προστατέψει τις καλλιτεχνικές σχολές που εποπτεύει. Να τις αγαπήσει ως ‘’παιδιά’’ του και να διαχωρίσει τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές προοπτικές μεταξύ ΙΕΚ, ΚΕΔΙΒΙΜ, σεμιναρίων, προγραμμάτων e learning, τμημάτων Θεατρολογίας και Ανώτερων Δραματικών Σχολών. Τί μπορεί πραγματικά να κάνει ο καθένας και όχι τί θα κερδίσει πολιτικά να κάνει. Πρέπει να φροντίσει η Ανώτερη Δραματική εκπαίδευση στην Ελλάδα, κρατική και ιδιωτική ισάξια και ισοβάθμια και το τονίζω αυτό – αλλιώς θα οδηγηθούμε σε πρωτοφανείς αδικίες, να έχει την ίδια εκπαιδευτική κατάταξη με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Κάτι που θα οδηγήσει σε αναβάθμιση και όχι σε υποβάθμιση. Οι άνθρωποι που το αγαπάμε, ασχολούμαστε και το γνωρίζουμε είμαστε εδώ. Έχουμε ιδέες, οράματα και εφόδια να το πάμε παρακάτω. Όπως θα έπρεπε.