Γιατί οι Έλληνες θέλουν τα παιδιά τους να περάσουν στο πανεπιστήμιο. Μια εξίσωση με πολλούς «αγνώστους», λίγα 24ωρα πριν ξεκινήσουν οι Πανελλήνιες εξετάσεις.
«Η ελληνική οικογένεια θέλει τα παιδιά της να σπουδάσουν, το έχει ως πρώτη προτεραιότητα και επενδύει χρήματα σε αυτό» αναφέρει μιλώντας στο iefimerida.gr η Αρετή Βεργούλη ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια
Μαζί με το παιδί Πανελλήνιες δίνει όλη η οικογένεια
Ο έφηβος δίνει Πανελλαδικές, αλλά συχνά μαζί με αυτόν δίνει εξετάσεις και όλη η οικογένεια. Γιατί όμως οι Έλληνες θέλουν τόσο πολύ –πολύ περισσότερο σε σχέση με άλλους λαούς– τα παιδιά τους «να περάσουν στο πανεπιστήμιο»;
Η εξήγηση αυτής της επιθυμίας εντοπίζεται, πέρα από τα προφανή, καλύτερη διαβίωση, ευκολότερη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, υψηλότερο βιοτικό επίπεδο κτλ. και σε συλλογικούς λόγους.
Το παρελθόν
Η ανάγκη του Έλληνα να κατέχει πανεπιστημιακό πτυχίο αποτελεί ένα όραμα, έναν σκοπό, ο οποίος πατά στο τραύμα της «Ψωροκώσταινας» που έχουμε βιώσει ως λαός.
Ο όρος, οικείος και καθημερινός, έχει καταγραφεί στη μνήμη των Ελλήνων: δείχνει ότι είμαστε ένας λαός φτωχός, κακόμοιρος, αποτέλεσμα των κρίσεων που έχει υποστεί η Ελλάδα μέσα από πολέμους και απώλειες (Τουρκοκρατία, μη σύνδεση με την Αναγέννηση), τις οποίες δεν γνώρισαν οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Παράλληλα, στη συλλογική μνήμη που κουβαλά συνειδητά ή ασυνείδητα ο Έλληνας πάντα ζει το μεγαλείο της αρχαίας Ελλάδας ως κοιτίδας πολιτισμού και ως ένα επιδιωκόμενο αλλά άπιαστο ιδεώδες.
Ένας επιπρόσθετος λόγος για την ανάγκη τα Ελληνόπουλα να έχουν πτυχίο πανεπιστημίου έχει να κάνει και με το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο που υπήρχε στη χώρα μας στην προηγούμενη γενιά (το 1981 το 66,8% των εργαζομένων ήταν το πολύ απόφοιτοι δημοτικού), γεγονός που λειτούργησε ως συλλογικό απωθημένο για μόρφωση. Ο Έλληνας έχει το όραμα, την ελπίδα, το παιδί του να τον «ξελασπώσει», να βγάλει «ασπροπρόσωπους» τους γονείς.
«Παιδοκεντρική» κοινωνία
Η ελληνική κοινωνία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «παιδοκεντρική».
«Παραδοσιακά ο Έλληνας γονιός κάνει το παν για να προσφέρει την καλύτερη μόρφωση στα παιδιά του, μετά τις πανελλήνιες τα σπουδάζει με θυσίες, δουλεύοντας πολλές φορές σκληρά, ενώ τα Ελληνόπουλα μπαίνουν στην αγορά εργασίας πιο αργά σε σχέση με τα παιδιά στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπως προκύπτει από τις έρευνες. Αυτό συμβαίνει επειδή οι γονείς επιδιώκουν τα παιδιά τους να έχουν μια καλύτερη ζωή από κείνη των γονιών τους.
Προσπαθούν να τα θωρακίσουν με μια «προίκα» που θα τους δώσει τη δυνατότητα να βρουν αξιοκρατικά μια δουλειά, εφόσον δεν έχουν γνωριμίες – γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε κάτι βασικό: από συστάσεως του ελληνικού κράτους, μετά την απομάκρυνση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το κράτος οικοδομήθηκε σε πελατειακές σχέσεις με κατάλοιπα που φθάνουν μέχρι και το πρόσφατο παρόν.
Το γεγονός αυτό μας έχει οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο.
Για σειρά ετών ο Έλληνας κοιτούσε, βασιζόμενος στην οικογένειά του, στο χωριό του, στον «γνωστό» και στον «κουμπάρο», πώς θα βολευτεί, υιοθετώντας την ταυτότητα του «δικού μου» και όχι την ταυτότητα του «πολίτη» που ξέρει ότι υπάρχει ένα αξιοκρατικό σύστημα στο οποίο ο καθένας μπορεί να βρει τη θέση του. Αυτό συμβαίνει, σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας, λόγω της τάσης μας να διαιρούμε τον κόσμο σε «εμείς» και «αυτοί», και να αντιμετωπίζουμε τη δική μας ομάδα πιο ευνοϊκά από τις διάφορες άλλες εξωτερικές ομάδες» αναφέρει η Αρετή Βεργούλη.
Πανελλήνιες και η «ασφάλεια» του πτυχίου
«Σύμφωνα με στοιχεία της έρευνας του G. Hofstede (1973), η Ελλάδα ως έθνος εμφανίζει αυξημένο άγχος απέναντι σε οτιδήποτε ασαφές και, ως λαός πιο συναισθηματικός, οι Έλληνες έχουμε ανάγκη από ξεκάθαρους όρους και κανόνες που δίνουν ασφάλεια. Ο Έλληνας αναζητά την ασφάλεια, και χρόνια τώρα καλλιεργείται και αναπαράγεται το στερεότυπο της οικονομικής ασφάλειας μέσω της κατοχής ενός πανεπιστημιακού τίτλου.
Πρόκειται ωστόσο για πλάνη, για κάτι που στην πραγματικότητα δεν ισχύει, αφού σύμφωνα με έρευνες και δημοσιεύματα αρκετοί από τους billionaires του διεθνούς οικονομικού πλούτου δεν έχουν ολοκληρώσει πανεπιστημιακές σπουδές.
Συλλογικό απωθημένο με τη μόρφωση
Το συλλογικό απωθημένο για μόρφωση συνδέεται επίσης με την κοινωνική καταξίωση, με την αναγνώριση που θα έρθει ως «μάννα εξ ουρανού» μόλις ανακοινωθούν οι βαθμολογίες και η θέση στους πίνακες των επιτυχόντων. Η πίεση για επιτυχία είναι μεγάλη, ιδίως στις μικρότερες κοινωνίες, λόγω του κοινωνικού περίγυρου. Οι τοπικές εφημερίδες και τα ενημερωτικά sites αναπαράγουν αναλυτικά τα στοιχεία των επιτυχόντων και τις σχολές στις οποίες πέρασαν, δίνοντας τροφή για συζητήσεις στη γειτονιά. Η επιτυχία ή αποτυχία στις εξετάσεις συνδέεται με την κοινωνική επιτυχία ή αποτυχία της οικογένειας, αφού ως λαός έχουμε στενούς οικογενειακούς δεσμούς.
Πρέπει όμως να δεσμευθεί κανείς με κάτι που πραγματικά είναι δική του επιθυμία, από «μέσα του», και όχι να καταπιέζεται από τα «θέλω» της οικογένειας, γιατί τότε θα συνεχίσουν να συρρέουν στα γραφεία των ψυχολόγων νέοι, που ενώ πέρασαν στις Πανελλήνιες και μπήκαν στο πανεπιστήμιο, παρ’ όλα αυτά δεν καταφέρνουν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους· αντιθέτως τις αφήνουν, καθώς νιώθουν ότι ο δεσμός μετατράπηκε σε δεσμά.