Με το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας έκαναν πρεμιέρα στις Πανελλαδικές Εξετάσεις 2020 οι μαθητές των ΓΕΛ που κυνηγούν την είσοδό τους στα πανεπιστήμια της χώρας. Πώς, όμως, επιλέγονται τα θέματα από το υπουργείο Παιδείας και ποια διαδικασία ακολουθείται;
Για να φτάσουμε στο σημείο να δοθούν τα θέματα στους υποψηφίους προηγείται ένας μικρός... μαραθώνιος, από την προηγουμένη το απόγευμα-βράδυ και υπό αυστηρούς κανόνες ασφαλείας. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί έχουν συγκρίνει την επιλογή των θεμάτων για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις με τις διαδικασίες εκλογής του... Πάπα στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
Η προετοιμασία για τις Πανελλαδικές
Κατ' αρχάς, οφείλουμε να πούμε ότι πολλές ηµέρες προτού αρχίσουν οι εξετάσεις οι αρµόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Παιδείας πραγµατοποιούν δοκιµαστικά τεστ στο ηλεκτρονικό σύστηµα αποστολής των θεµάτων, καθώς και σε όλα τα σχετικά συστήµατα ασφαλείας. Φυσικά, έχει ολοκληρωθεί από νωρίς η επιλογή των εξεταστικών και βαθµολογικών κέντρων, καθώς και των εκπαιδευτικών που θα συµµετάσχουν στις διαδικασίες ως βαθµολογητές, επιτηρητές, µέλη επιτροπών κ.λπ.
Ο πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων, όταν ορίζεται, δεν ανακοινώνεται, και πρόκειται για πρόσωπο που έχει θητεύσει σε αυτή τη θέση πολλές φορές στο παρελθόν, διαθέτοντας τεράστια πείρα. Λίγο πριν από τις εξετάσεις ορίζονται τα τέσσερα µέλη της εκάστοτε επιτροπής, που κάθε φορά επιλέγουν τα θέµατα ανάλογα µε το µάθηµα. Οι συγκεκριµένοι εκπαιδευτικοί απαγορεύεται να ανακοινώσουν ακόµη και στα κοντινά τους πρόσωπα ότι τους έχει δοθεί αυτή η αρµοδιότητα, ενώ δεν πρέπει να έχουν συγγένεια (εξ αίµατος και εξ αγχιστείας) µε υποψήφιο. Μάλιστα υπογράφουν σχετικές υπεύθυνες δηλώσεις.
Το βράδυ που επιλέγονται τα θέματα των Πανελληνίων
Αφού έχουν γίνει λοιπόν όλα αυτά, το βράδυ της προηγουμένης από την εξέταση ημέρας τα µέλη της επιτροπής µπαίνουν στην ειδικά διαµορφωµένη αίθουσα του υπουργείου Παιδείας. Είναι απομονωμένη, μέσα στους τοίχους έχει φύλλα μολύβδου, λειτουργεί κόφτης για τα κινητά τηλέφωνα, τα παράθυρα έχουν μεταλλικά ελάσματα που λειτουργούν ως ηλεκτρονικοί απομονωτές. Είναι σαν μπούνκερ. Στη διάθεσή τους τα μέλη της επιτροπής έχουν µόνο ένα γραφείο, βιβλιοθήκη µε όλα τα σχολικά βιβλία, όπως και καφέ, νερό, αναψυκτικά, σάντουιτς και κουλουράκια. Σε διπλανές αίθουσες υπάρχει βοηθητικό προσωπικό, όπως οι λύτες των θεµάτων, δακτυλογράφοι κ.ά.
Oσες ώρες τα μέλη της επιτροπής βρίσκονται μέσα στην αίθουσα δεν μπορούν να έρθουν σε επικοινωνία με άτομα εκτός, καθώς δεν έχουν στη διάθεσή τους κανέναν σχετικό τρόπο. Αλλοι υπάλληλοι δεν µπορούν να εισέλθουν στον χώρο, παρά µόνο ιατρικό προσωπικό, εφόσον παραστεί ανάγκη, κάτι που δεν είναι απίθανο, καθώς η τεράστια πίεση που υφίστανται τα µέλη της επιτροπής πολλές φορές τα οδηγεί σε αδιαθεσίες. Μάλιστα, υπήρξαν φορές που κάποιοι εκπαιδευτικοί δέχθηκαν πρώτες βοήθεια ή και αντικαταστάθηκαν.
Οταν συγκεντρωθούν όλοι οι εκπαιδευτικοί στην αίθουσα, αρχίζει επίσηµα η διαδικασία της επιλογής των θεµάτων. Αυτό είναι το δυσκολότερο κοµµάτι. Κάθε μέλος της επιτροπής κάνει τις προτάσεις του, χωρίς να γνωρίζει αν στο τέλος τα θέματα που προτείνει θα επιλεγούν. Η πρόταση ενός εκπαιδευτικού µπορεί να ανατραπεί πλήρως. Ακόµη, όµως, και όταν οριστικοποιηθούν τα θέµατα, η διαδικασία δεν έχει ολοκληρωθεί. Πρέπει να γίνουν οι αναγκαίες ενέργειες προκειµένου να αποφευχθούν τυχόν λάθη, ελλείψεις ή ασάφειες στα θέµατα, και για να διασφαλιστεί ότι είναι κλιµακούµενου βαθµού δυσκολίας, περιλαµβάνονται στην εξεταστέα ύλη, ανταποκρίνονται στις δυνατότητες των υποψηφίων και µπορούν να απαντηθούν στον χρόνο που οι εξεταζόµενοι έχουν στη διάθεσή τους.
Οι «λύτες» και η τελική επιλογή των θεμάτων των Πανελλαδικών
Αφού έχει ολοκληρωθεί η επιλογή των θεμάτων από τα μέλη της επιτροπής, στη συνέχεια αυτά δίνονται στους «λύτες», δηλαδή σε καθηγητές που παίρνουν τα προτεινόµενα θέµατα και προσπαθούν να τα λύσουν (και μάλιστα όχι σε τρεις ώρες όπως οι μαθητές, αλλά σε δύο), ώστε να κάνουν µε τη σειρά τους παρατηρήσεις προς τα µέλη της επιτροπής σχετικά µε τη δυσκολία ή την ευκολία τους, την ορθότητά τους και τον χρόνο επίλυσής τους. Η πρότασή τους, όµως, δεν είναι δεσµευτική, ούτε µπορούν να αποφασίσουν ποιο θέμα είναι καλύτερο ή όχι. Αφού ληφθεί υπόψη και η άποψη του «λύτη» επί των θεμάτων, τα µέλη της επιτροπής έχουν περιθώριο μέχρι τις 6-7 το πρωί για να επιλέξουν τα θέματα. Στη συνέχεια, μετά την τελική επιλογή, τα θέματα δίνονται σε υπάλληλο που θα τα δακτυλογραφήσει στον ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Λίγο μετά τις 8 π.μ. τα θέματα αποστέλλονται ηλεκτρονικά σε όλα τα εξεταστικά κέντρα της χώρας. Στις 8:30 π.μ. δίνονται στα παιδιά, τα οποία μπορούν να ξεκινήσουν να γράφουν. Αν χρειαστούν διευκρινίσεις, τα μέλη της επιτροπής, που παραμένουν στον χώρο του υπουργείου Παιδείας, προχωρούν σε διορθώσεις ή συμπληρωματικές πληροφορίες. Τα μέλη, δε, τόσο της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων όσο και τα μέλη μελών λυκειακών επιτροπών κ.λπ. δεν επιτρέπεται να εξέλθουν από τον χώρο συνεδρίασης των επιτροπών ή τον χώρο του εξεταστικού κέντρου, αντίστοιχα, αν δεν παρέλθει ο προσδιορισμένος από την Κεντρική Επιτροπή ελάχιστος χρόνος δυνατής αποχώρησης των εξεταζομένων.