Πλησιάζει η απονομή των βραβείων Όσκαρ 2020. Πολυαναμενόμενη βράβευση της βραδιάς, αυτή του Χοακίν Φίνιξ, με το βραβείο πρώτου αντρικού ρόλου, για την ταινία Joker.
Μια ταινία σε σκηνοθεσία Τοντ Φίλιπς, με πρωταγωνιστή τον Χοακίν Φίνιξ που παίζεται ήδη στους κινηματογράφους, έχοντας προκαλέσει αρκετές διαμάχες γύρω από το περιεχόμενο της.
Η εμπορικά επιτυχημένη ταινία, η οποία έχει χαρακτηριστεί «ακατάλληλη για ανηλίκους» και προσανατολίζεται σαφώς σε ένα πιο ώριμο ακροατήριο, λέει την περίεργη ιστορία για το πώς ένας συμπαθής, αλλά διανοητικά εύθραυστος άνθρωπος, που ονομάζεται Άρθουρ Φλέκ, εξελίσσεται σταδιακά στην ψυχοπαθητική φιγούρα ενός υπέρ-κακού από τη σειρά κόμικς Μπάτμαν.
Δημοσιογράφοι αλλά και ειδικοί έχουν ήδη γράψει άρθρα υποστηρίζοντας ότι δεδομένου του σημερινού κλίματος βίας που επικρατεί παγκοσμίως, η ταινία Joker θα μπορούσε να εμπνεύσει μαζικές επιθέσεις και επομένως είναι επικίνδυνη. Άποψη που έχει υποστηριχτεί και αναμεταδοθεί σε εκατοντάδες tweets και σχόλια στο Facebook.
Joker μια ταινία που δίχασε
Για παράδειγμα, άρθρο με τίτλο «Αυτή είναι η λάθος στιγμή για τον Joker», λέει, «Σε μια εποχή μαζικών επιθέσεων, είναι σωστό να κάνουμε μια ιστορία δοξασμού ενός πνευματικά άρρωστου ανθρώπου, που είναι τόσο κατεστραμμένος από την κοινωνία που τελικά γίνεται φονιάς;».
Σε πρόσφατη συνέντευξη στην The Telegraph, δημοσιογράφος ρώτησε τον Χοακίν Φίνιξ αν σκέφτηκε ότι η ταινία Joker θα προκαλούσε μαζική βία, προκαλώντας τον απογοητευμένο, από την ερώτηση, ηθοποιό να φύγει (τελικά επέστρεψε). Η αρχική του αντίδραση ήταν μάλλον μπερδεμένη: «Γιατί;».
Ο σκηνοθέτης της ταινίας αντέδρασε στις κριτικές, λέγοντας ότι η πρώιμη αντίδραση στο θέμα της ταινίας Joker, είναι πάνω στην «κακομεταχείριση» ενός ανθρώπου και πως αυτή του προκαλεί αμόκ.
Όμως, ποιος έχει δίκιο; Ποια θα είναι η καθαρή επίδραση της ταινίας στην κοινωνία; Μήπως θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη αυτοί οι παράγοντες, για το αν θα έπρεπε ή όχι να προβληθεί η ταινία;
Η λογοκρισία του Joker και κάθε τέχνης θα μας ρίξει σε μια ολισθηρή πλαγιά
Όπως σχολιάζει χαρακτηριστικά ο Γιώργος - Παναγιώτης Καραδάκης, Κοινωνικός Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής: «Προσωπικά, νομίζω ότι η λογοκρισία ή η απαγόρευση κάθε μορφής τέχνης - είτε πρόκειται για ταινία, λογοτεχνία ή μουσική - θα μας ρίξει σε μια ολισθηρή πλαγιά, από την οποία δεν θα θέλαμε ως ανθρωπότητα να πέσουμε. Αλλά αυτός δεν είναι ο μόνος λόγος που με κάνει να πιστεύω ότι ο Joker καλώς παρουσιάστηκε στο κοινό. Πιστεύω ότι οι θετικές επιπτώσεις στην κοινωνία θα αντισταθμίσουν τα αρνητικά ή και βίαια κομμάτια της ταινίας. Μόνο μια ρηχή ερμηνεία των σκηνών βίας θα οδηγούσε κάποιον να περιγράψει την ταινία ως ένα «εγχειρίδιο οδηγιών για την αναρχία», όπως την αποκαλούν.
Αυτό που είδα στην ταινία είναι μια μελέτη χαρακτήρων που θα εκπαιδεύσει την κοινωνία για την ψυχική ασθένεια και πώς να την αντιμετωπίζει. Ο Άρθουρ Φλέκ δεν ήταν εξαρχής ένας μανιακός δολοφόνος. Ήταν κωμικός και διασκεδαστής που ήθελε να φέρει τη χαρά στον κόσμο, και ένας γιος που φροντίζει με αγάπη την άρρωστη μητέρα του. Γίνεται ψυχικά κλονισμένος και βίαιος μόνο αφού εκφοβηθεί, ξυλοκοπηθεί και ταπεινωθεί από άλλους. Έτσι ο Joker, έχει το αποτέλεσμα που υποθέτω ότι προορίζονταν από τους δημιουργούς του, να μας κάνει όλους να σκεφτούμε βαθύτερα για τους κοινωνικούς και ψυχολογικούς παράγοντες που μπορούν να συμβάλουν αρνητικά, ούτως ώστε να ωθήσουμε ένα νοητά και ψυχικά ευάλωτο άτομο, στα άκρα.
Το Joker φωτίζει την αποτυχία του συστήματος ψυχικής υγείας
Η ταινία Joker φαίνεται επίσης να σχολιάζει την αποτυχία του συστήματος ψυχικής υγείας στη διαχείριση ευάλωτων πληθυσμών. Στην ταινία, η κοινωνική λειτουργός του Άρθουρ του λέει: ''Έχω κάποια κακά νέα για σένα». Η θεραπευτική του αγωγή διακόπτεται, παρά το γεγονός ότι είναι ξεκάθαρο ότι τη χρειάζεται: «Δεν ακούτε, έτσι δεν είναι; Ρωτάτε ακριβώς τις ίδιες ερωτήσεις κάθε εβδομάδα. Πώς είναι η δουλειά σας; Έχετε αρνητικές σκέψεις; Το μόνο που έχω είναι αρνητικές σκέψεις''.
Η ζωή ολόκληρη είναι θέμα οπτικής γωνίας, έτσι και ο Joker θα έπρεπε να εξετάζεται από την σκοπιά που πρέπει να εξετάζονται όλες οι καλές τέχνες - ως πηγή έμπνευσης και δημιουργίας - για να ξεκινήσει μία συζήτηση που έπρεπε να έχει γίνει εδώ και χρόνια, με άξονα την κοινωνική και πολιτική αντίδραση, εκπαίδευση και αντιμετώπιση, πάνω σε θέματα ψυχικής υγείας και κοινωνικού ρατσισμού».
*Καραδάκης Γιώργος – Παναγιώτης, MSc Κοινωνικός Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτής