«Ανέκαθεν ήμουν αουτσάιντερ», έχει πει παλιότερα η φετινή θριαμβεύτρια των Όσκαρ, Κλόε Ζάο.
Κι αυτό ισχύει εδώ και καιρό για τη βιομηχανία του κινηματογράφου, αφού μόλις στα δάκτυλα των δύο χεριών μετρώνται οι γυναίκες που έχουν προταθεί για Όσκαρ σκηνοθεσίας: η Λίνα Βερτμιούλερ, η Τζέιν Κάμπιον, η Σοφία Κόπολα, η Κάθριν Μπίγκελοου, η Γκρέτα Γκέργουιγκ, η Έμεραλντ Φένελ κι η Κλόι Ζάο. Κι απ’ αυτές μόλις δύο έχουν κατακτήσει το πολυπόθητο χρυσό αγαλματίδιο: η Κάθριν Μπίγκελοου με το «Hurt Locker» και τώρα πλέον η 39χρονη Κινέζα, που είναι και η πρώτη ασιατικής καταγωγής.
«Πάντα έβρισκα το καλό μέσα στους ανθρώπους που συναντούσα, όπου κι αν πήγαινα στον κόσμο», είπε η Ζάο στο περιορισμένο ακροατήριο στην απονομή που έγινε φέτος λόγω πανδημίας στο Union Station, έναν ιστορικό σιδηροδρομικό σταθμό στην καρδιά του Λος Άντζελες. «Αυτό το βραβείο ανήκει σε όποιον έχει την πίστη και το κουράγιο να παραμένει καλός προς τον εαυτό του και τους άλλους, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό», πρόσθεσε.
H μικροκαμωμένη Ζάο μαγνήτισε το κοινό με την τρίτη της ταινία, το δραματικό φιλμ Nomadland, που αφηγείται την ιστορία μιας κρυφής κοινότητας γηραιότερων Αμερικανών, που μετακινούνται με τα τροχόσπιτά τους στην ενδοχώρα των ΗΠΑ κι αποκαλούν σπίτι τους τους δρόμους. Το Όσκαρ καλύτερης ταινίας που απέσπασε το Nomadland δεν αιφνιδίασε, αφού είχε σαρώσει μέχρι τώρα συνολικά 233 βραβεία, ανάμεσά τους το Χρυσό Λιοντάρι της Βενετίας, το βραβείο κοινού στο Τορόντο, τις Χρυσές Σφαίρες Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας.
Ποια είναι η 39χρονη σκηνοθέτιδα που αγάπησε την αμερικανική ενδοχώρα
Γεννημένη στο Πεκίνο η Ζάο Τινγκ, όπως ήταν το πατρικό της, κόρη πλούσιου στελέχους κινεζικής χαλυβουργίας, εγκατέλειψε στα εφηβικά της χρόνια την πατρίδα της για να φοιτήσει σε ιδιωτικό σχολείο στη Βρετανία, προτού ολοκληρώσει τις σπουδές της στο Λος Άντζελες και τη Νέα Υόρκη. Αλλά η Ζάο ερωτεύτηκε σύντομα την άγρια ομορφιά της αμερικανικής ενδοχώρας - άλλωστε το Nomadland είναι το τελευταίο αφιέρωμά της στα μαγευτικά τοπία αραιοκατοικημένων Πολιτειών όπως η Νεμπράσκα και η Νότια Ντακότα -. Μεγαλώνοντας – κάπου κοντά στα 30 – η Ζάο αποφάσισε να μετακομίσει «δυτικά», αφού όπως λέει, «δεν μπορούσε να κάνει μια καλύτερη ταινία «από εκείνες που έχουν ήδη γυριστεί» για τη Νέα Υόρκη.
Για το πρώτο της φιλμ “Songs My Brothers Taught Me” για έναν έφηβο που κάνει όνειρα για μια ζωή εκτός του ινδιάνικου καταυλισμού Πάιν Ριτζ, πέρασε μήνες ολόκληρους στις απόμερες περιοχές των αυτοχθόνων των μεσοδυτικών ΗΠΑ. Η ταινία απέσπασε αρκετά βραβεία σε φεστιβάλ, αλλά το μεγάλο βήμα το έκανε η Κινέζα σκηνοθέτιδα δύο χρόνια αργότερα με το “The Rider”, ένα άλλο ιδιότυπο γουέστερν, τα γυρίσματα του οποίου έγιναν στο Πάιν Ριτζ και το κοντινό Εθνικό Πάρκο Μπάντλαντς.
Η επαφή της Ζάο με την «περιφέρεια της κοινωνίας»
Και στις δύο ταινίες της η Ζάο επιστράτευσε άτομα που δεν ήταν ηθοποιοί για να ενσαρκώσουν τρόπον τινά τους ευατούς τους – μια διαδικασία, που όπως λέει η ίδια, ξεκίνησε ως αναγκαιότητα για μια άγνωστη στο κοινό σκηνοθέτιδα, που όμως τη βοήθησε να χτίσει τον κόσμο, στα άδυτα του οποίου τόλμησε να εισέλθει. Η ιδέα για το “The Rider” της ήλθε μετά τη γνωριμία της μ’ έναν καουμπόι, που είχε τραυματιστεί άσχημα, αλλά αρνιόταν να εγκαταλείψει το ροντέο, τον Μπράντι Ζαντρό, ο οποίος ενσαρκώνει το ρόλο του Μπράντι Μπλάκμπερν. «Συχνά ανακαλύπτω ότι χρειάζομαι τη βοήθειά τους. Συχνά πάω στην περιφέρεια της κοινωνίας και δεν γνωρίζω καλά αυτά τα μέρη», δήλωσε η ίδια πρόσφατα.
Αλλά και στο Nomadland, που βασίζεται στο βιβλίο της Τζέσικα Μπρούντερ για Αμερικανούς που ζουν τρόπον τινά στο περιθώριο μέσα σε τροχοβίλες μετά τη Μεγάλη Ύφεση, πολλοί από τους χαρακτήρες παίζουν μια εκδοχή του εαυτού τους. Ωστόσο, η Ζάο πόνταρε στην ταινία της και στο ταλέντο μιας εγνωσμένης αξίας ηθοποιού, της Φράνσις Μακντόρμαντ, και δικαιώθηκε καθώς η τελευταία απέσπασε στη φετινή απονομή το τρίτο Όσκαρ της καριέρας της. Αυτή η εμπειρία ίσως αποδειχθεί χρήσιμη για την επόμενη ταινία της, το “Eternals”, ένα μπλοκμπάστερ με τεράστιο μπάτζετ που εντάσσεται στο σύμπαν των υπηρηρώων της Marvel και στο οποίο πρωταγωνιστούν η Αντελίνα Τζολί και η Σάλμα Χάγιεκ. «Το άλμα στο μπάτζετ από το “The Rider” στο “Nomadland” είναι σαν το άλμα στο μπάτζετ από το “Νomandland” στο “Eternals”», είπε η Ζάο για το τελευταίο κινηματογραφικό της εγχείρημα, που αναμένεται να προβληθεί εντός της χρονιάς.
Η «εφηβική φοβία» της Ζάο
Κλειδί στην εισπρακτική επιτυχία των “Eternals” θα είναι και η αποδοχή του από το κοινό στην πατρίδα της, την Κίνα, όπου το “Avengers: Endgame” είχε βάλει στα ταμεία 630 εκατ. δολάρια. Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι και τόσο εύκολα για την βραβευμένη, πλέον με Όσκαρ Σκηνοθεσίας, Ζάο, αφού τα κρατικά ΜΜΕ την είχαν αποκαλέσει αρχικά «καμάρι της Κίνας», αλλά αργότερα μπήκε στο σταυρόνημα εθνικιστών λόγω παλαιότερων συνεντεύξεών της, όπου φαινόταν να ασκεί κριτική και να παίρνει αποστάσεις από την πατρίδα της. Η ίδια δεν ενεπλάκη άμεσα στην κουβέντα γύρω από το όνομά της, αλλά πρόσφατα είπε ότι «θα περάσουν μερικά χρόνια» προτού αποτολμήσει να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη τις ρίζες της παιδικής της ηλικίας.
«Νιώθω λες και πρέπει να αντιμετωπίσω μια εφηβική φοβία, κι όλα αυτά, πίσω στην πατρίδα μου. Θα χρειαστούν κάποια χρόνια ακόμη, νομίζω ότι πρέπει να ωριμάσω περισσότερο για να μη φοβάμαι πλέον να κοιτάξω κατάματα τον εαυτό μου», είπε πρόσφατα. Προς το παρόν η Ζάο ζει στην γεμάτη χίπηδες κοιλάδα Οτζάι στην Καλιφόρνια με τον Βρετανό κινηματογραφιστή σύζυγό της και τα δύο παιδιά τους. Και σε μια ένδειξη ότι ετοιμάζεται να αλλάξει πεδίο δράσης, το επόμενο φιλμ της μετά τους “Eternals” θα είναι μια φουτουριστική, γουέστερν εκδοχή επιστημονικής φαντασίας του «Δράκουλα». Ίσως να ισχύει για την Κλόε Ζόι αυτό που ει΄πε η Φράνσις Μακντόρμαντ για τους νομάδες στην ταινία της: «Κάτι στο ανθρώπινο πνεύμα αποζητά την κίνηση, δεν αναπαύεται στην ηρεμία»…