Μέχρι τώρα τα τεκμήρια χρησίμευαν -θεωρητικά- για να καλυφθούν οι προφανείς αδυναμίες του φοροελεγκτικού μηχανισμού ως προς τον εντοπισμό αδήλωτων εισοδημάτων.
Στην πράξη, όμως, τα τεκμήρια ιδιοκατοίκησης, τα τεκμήρια για τα αυτοκίνητα και κυρίως τα ελάχιστα τεκμήρια διαβίωσης προκάλεσαν στρεβλώσεις και αδικίες, χωρίς να πετυχαίνουν τον στόχο της αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής.
Μόνο να σκεφτεί κανείς τη μεγάλη αύξηση των αντικειμενικών αξιών, που συμπαρέσυρε τα σχετικά τεκμήρια, αρκεί για να καταλάβει πώς βρέθηκαν πολλοί εν μια νυκτί όχι μόνο να καλούνται να πληρώσουν επιπλέον φόρο λόγω τεκμαρτού εισοδήματος, αλλά και να χάνουν κοινωνικά επιδόματα, όπως για παράδειγμα το επίδομα θέρμανσης. Όπως προβλέπει ο Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος, που ισχύει εδώ και μια δεκαετία, το τεκμήριο ιδιοκατοίκησης προσαυξάνεται κατά 40% για ακίνητα με τιμή ζώνης από 2.800 ως 4.999 ευρώ/τ.μ., αλλά στο μεσοδιάστημα έχουν γίνει σημαντικές αλλαγές στις αντικειμενικές αξίες, που δεν έχουν ληφθεί υπ' όψιν για τον υπολογισμό των τεκμηρίων.
Ο σχεδιασμός του ΥΠΕΘΟ προβλέπει την αναμόρφωση των τεκμηρίων, κι αυτή η ώρα έφτασε. Σύμφωνα με Απόφαση που πήρε χθες ΦΕΚ, συστήνεται στη Γενική Γραμματεία Φορολογικής Πολιτικής μια 6μελής Επιτροπή, με στόχο την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης και τη διατύπωση απόψεων και προτάσεων σχετικά με το θέμα της αναμόρφωσης των τεκμηρίων διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων.
Με δεδομένο ότι ο νέος τρόπος φορολόγησης των επαγγελματιών -με βάση μαχητό τεκμαρτό ελάχιστο εισόδημα- αποφορτίζει τον ρόλο των τεκμηρίων ως «ιχνηλάτη» αδήλωτων εισοδημάτων, η Επιτροπή έχει τη δυνατότητα να καταγράψει την πραγματικότητα και να παρέμβει όχι μόνο ποσοτικά, «ψαλιδίζοντας» κατά 30% τα υφιστάμενα τεκμήρια, αλλά και ποιοτικά, επανεξετάζοντας κλιμάκια και συντελεστές κατά περίπτωση.
Τι αλλαγές θα γίνουν στα τεκμήρια
Με αυτό το δεδομένο, οι βασικές αλλαγές που θα πρέπει να αναμένονται είναι:
- Στον τρόπο υπολογισμού των τεκμηρίων διαβίωσης, με αναμόρφωση των κλιμάκων των τεκμαρτών ποσών για κατοικίες, αυτοκίνητα, σκάφη αναψυχής.
- Στις διατάξεις για τα ελάχιστα ποσά τεκμηρίων διαβίωσης των 3.000 ευρώ για τους άγαμους και των 5.000 ευρώ για τους έγγαμους ή τους συνάψαντες σύμφωνα συμβίωσης.
Ως στοίχημα και πρόκληση χαρακτηρίζεται και η επανεξέταση από μηδενική βάση των τεκμηρίων απόκτησης περιουσιακών στοιχείων, δηλαδή του «πόθεν έσχες» για ακίνητα, αυτοκίνητα, επιχειρήσεις, χορηγήσεις και αποσβέσεις δανείων, γονικές παροχές και δωρεές. Το σημερινό πλαίσιο θεωρείται μάλλον διάτρητο, καθώς μπορείς να επικαλεστείς εισοδήματα προηγούμενων ετών (ανάλωση κεφαλαίου) για να αιτιολογήσεις αγορές (τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων).
Με δεδομένο ότι ήδη εφαρμόζονται έμμεσες τεχνικές ελέγχου, προκειμένου να προσδιορίζεται το πραγματικό εισόδημα και να εντοπίζεται η αδικαιολόγητη προσαύξηση περιουσίας, εκτιμάται πως η Επιτροπή έχει τη δυνατότητα να αυστηροποιήσει τις ισχύουσες διατάξεις, έτσι ώστε να σφίξει τον κλοιό στους φοροφυγάδες. Ποιος δεν θυμάται τα... λαβράκια που είχε ξετρυπώσει το ΣΔΟΕ όταν, μετά από έλεγχο για νομιμοποίηση εσόδων σε δύο επιτηδευματίες, διαπιστώθηκε προσαύξηση περιουσίας συνολικού ύψους 1.497.783 ευρώ και 4.483.341 ευρώ αντιστοίχως.
Το 2022 (τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από ΑΑΔΕ) είχαν πιαστεί στην «τσιμπίδα» των τεκμηρίων 1.662.291 φορολογούμενοι, οι οποίοι «φορτώθηκαν» άλλα 5,6 δισ. ευρώ τεκμαρτών εισοδημάτων. Από αυτούς, το 1.013.065 ήταν μισθωτοί και συνταξιούχοι (!), κάτι που μάλλον ενισχύει την αίσθηση ότι τα τεκμήρια ως αντίμετρο στη φοροδιαφυγή είναι «τυφλά»...