Με το βλέμμα στραμμένο πιθανότατα σε πρόωρες κάλπες καρατόμησε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τον κεντρικό τραπεζίτη της Τουρκίας σε μια κίνηση που προκάλεσε αναταράξεις στις διεθνείς αγορές, εκτιμούν αναλυτές στη γείτονα.
Η αιφνιδιαστική αποπομπή από τον Ερντογάν στις 19 Μαρτίου του Νατζί Αγκμπάλ ήλθε μόλις πέντε μήνες μετά τον διορισμό του πρώην υπουργού Οικονομικών στο σημαίνον πόστο και κυβερνητικά στελέχη έσπευσαν να καθησυχάσουν τους τρομαγμένους επενδυτές που απέσυραν τα κεφάλαιά τους από την Τουρκία. Την πρώτη μέρα των συναλλαγών η τουρκική λίρα έχασε περίπου το 15% της αξίας της έναντι του δολαρίου, πτώση που συνεχίστηκε ολόκληρη την εβδομάδα.
Επενδυτές και αναλυτές προειδοποιούν ότι η Τουρκία ωθείται σε μια νέα νομισματική κρίση, υπό την πίεση και του καλπάζοντος πληθωρισμού, που έχει ψαλιδίσει σημαντικά την αξία του εθνικού νομίσματος, αλλά και την ωρίμανση κρατικού χρέους σε ξένο συνάλλαγμα, σενάριο που προοιωνίζεται μεγάλα δεινά για την κυβέρνηση Ερντογάν, η οποία βλέπει τον τελευταίο χρόνο να καταποντίζονται τα ποσοστά δημοτικότητάς της. Λυγίζοντας υπό το βάρος του πληθωρισμού, τα χαμηλά συναλλαγματικά αποθέματα - που θα μπορούσαν να στηρίξουν τη λίρα - και ένα τεράστιο φορτίο χρέους η τουρκική οικονομία κλυδωνίζεται και κινδυνεύει με καταβαράθρωση αν ένας από τους παράγοντες αυτούς επιδεινωθεί. Για την Τουρκάλα οικονομολόγο Γκιουλντέμ Αταμπάι το μεγαλύτερο πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι ο Ερντογάν έχει αναλάβει προσωπικά τη διαχείριση της οικονομίας.
Η «θηλειά» του Ερντογάν στην τουρκική οικονομία
Ο Ερντογάν έχει εντείνει τον έλεγχό του στην οικονομική πολιτική μετά την μετάβαση με το δημοψήφισμα του 2017 στο προεδρικό σύστημα διακυβέρνησης της Τουρκίας. Ειδικά η αποστροφή του για τα υψηλά επιτόκια, - άποψη που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την κοινή πεποίθηση ότι αποτρέπουν τον υψηλό πληθωρισμό – έχουν τρομάξει τους επενδυτές. Ο Νατζί Αγκμπάλ θεωρείτο γραμμή άμυνας έναντι αυτών των απόψεων από τους επενδυτές που ήλπιζαν ο πρώην υπουργός Οικονομικών να οδηγήσει την τουρκική οικονομία μακριά από τη θαλασσοταραχή. Αλλά η αντικατάστασή του με τον Σαχάπ Καβτζίογλου – τέταρτο κεντρικό τραπεζίτη σε δύο χρόνια – διέψευσε τις προσδοκίες τους, καθώς ο τελευταίος συμμερίζεται τις απόψεις του Ερντογάν για τα επιτόκια. Η Αταμπάι θεωρεί μάλιστα ότι ο Καβτζίογλου «δεν έχει την παραμικρή πιθανότητα να κερδίσει την εμπιστοσύνη ντόπιων ή ξένων επενδυτών», επειδή τον θεωρούν βαλτό του Τούρκου προέδρου, έτοιμο να υπακούσει στα κελεύσματά του, μολονότι ο ίδιος έχει υποσχθεί να κάνει τα πάντα για να επιτύχει «μια μόνιμη πτώση του πληθωρισμού».
Σύμβουλοι και στενοί συνεργάτες του Ερντογάν έσπευσαν στις αρχές της περασμένης εβδομάδας στα τηλεοπτικά πλατό για να υπερασπιστούν την απόφαση αποπομπής του Αγκμπάλ κι ένας εξ’ αυτών, μάλιστα, ο Γιγκίτ Μπουλούτ, προκάλεσε έκπληξη επιμένοντας ότι οι Τούρκοι ανταποκρίνονται στην έκκληση του Προέδρου της χώρας να πουλήσουν τις αποταμιεύσεις τους σε ξένο συνάλλαγμα κι ότι τα αποθέματα της κεντρικής τράπεζας είναι αρκετά – ισχυρισμό που διαψεύδουν τα στοιχεία. «Ουδείς τσιμπάει σε τέτοια ψέμματα», λέει η Αταμπάι.
Πώς στρώνει ο Ερντογάν το έδαφος για πρόωρη προσφυγή στις κάλπες
Πολλοί επενδυτές φοβούνται ότι οι τελευταίες κινήσεις του Ερντογάν προοιωνίζονται μια επιστροφή σε κρίσιμο πόστο του γαμπρού του και πρώην ΥΠ ΟΙΚ, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, που είχε παραιτηθεί μέσω Instagram τον περασμένο Νοέμβριο επικαλούμενος λόγους υγείας. Σε εσωτερικό του σημείωμα το Eurasia Group προειδοποίησε τους πελάτες του ότι ο διορισμός του Καβτζίογλου μπορεί να ανοίγει το δρόμο για επιστροφή στη χάραξη πολιτικής του Αλμπαϊράκ, τον οποίο υπερασπίστηκε πρόσφατα ο πεθερός του και ο οποίος, σύμφωνα με την Αταμπάι, μπορεί να επηρεάσει ανεπίσημα τις οικονομικές επιλογές του Ερντογάν ή να αναλάβει επίσημο ρόλο ως κορυφαίος σύμβουλός του. «Ο Αλμπαϊράκ μπορεί να επιστρέψει ισχυρότερος από ποτέ», προειδοποιεί προσθέτοντας ότι πιθανότατα θα τρομάξουν ακόμη περισσότερο οι επενδυτές από μια τέτοια κίνηση.
Και μπορεί όλες αυτές οι αποφάσεις του Ερντογάν να εμφανίζονται χαοτικές ή ιδεολογικές, αλλά πιθανότατα κρύβουν μια ατζέντα για την πιθανότητα πρόωρης προσφυγής στις κάλπες. Η καρατόμηση του Αγκμπάλ συνέπεσε με τις κινήσεις για την απαγόρευση του φιλοκουρδικού κόμματος HDP και την αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την προστασία των γυναικών από τη βία, που πυροδότησαν έντονες αντιδράσεις.
Και μπορεί όλες αυτές οι ενέργειες να φαντάζουν ασύνδετες, αλλά η Αταμπάι συμφωνεί ότι ωθούνται από την επιθυμία της κυβέρνησης Ερντογάν να διασφαλίσει την παραμονή της στην εξουσία. Η κυβέρνηση έχει πει δημοσίως ότι δεν θα επιδιώξει πρόωρες εκλογές, αλλά ο συνασπισμός του Ερντογάν αντιμετωπίζει προβλήματα με την καταποντιζόμενη δημοτικότητά του καθώς επιχειρεί νέες αλλαγές στο Σύνταγμα της χώρας και το εκλογικό της σύστημα. «Με τις αλλαγές που σχεδιάζεται ο Ερντογάν στο Σύνταγμα το μόνο που θέλει είναι να ενισχύσει τις εξουσίες του», λέει η Αταμπάι προειδοποιώντας ότι οι κινήσεις του Προέδρου πιθανώς να έχουν ανησυχητικά απρόβλεπτες συνέπειες. «Για να προστατέψουν την εξουσία τους όλα μπορούν να συμβούν τώρα στη χώρα. Είμαστε σε κρίσιμη καμπή», προειδοποιεί.