Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα πρέπει να συνεχίσει να μειώνει σταθερά τα επιτόκια και να αποφύγει μεγαλύτερες μειώσεις, λόγω της υψηλής αβεβαιότητας που προκάλεσε η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, δήλωσε ο Γιάννης Στουρνάρας, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Politico, ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος δήλωσε ότι, εάν εφαρμοστούν οι πολιτικές που υποσχέθηκε προεκλογικά ο Τραμπ, υπάρχει κίνδυνος αναζωπύρωσης του πληθωρισμού.
«Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να περιμένουμε να αναλάβουν τα καθήκοντά τους ο νέος Πρόεδρος και η νέα κυβέρνηση και στη συνέχεια να επανεξετάσουμε τη θέση μας», είπε ο κ. Στουρνάρας.
Τα σχόλια του κ. Στουρνάρα, ο οποίος είναι γνωστός ως το κατ’ εξοχήν «περιστέρι» του οργάνου λήψης αποφάσεων νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, ενδέχεται να περιορίσουν τις φημολογίες ότι το Διοικητικό Συμβούλιο θα προχωρήσει σε μείωση των βασικών επιτοκίων κατά μισή ποσοστιαία μονάδα το Δεκέμβριο. Η θέση του κ. Στουρνάρα ταυτίζεται με την άποψη της πλειοψηφίας των αναλυτών, ωστόσο υπάρχει και μια αξιόλογη μειοψηφία στις χρηματοπιστωτικές αγορές που προεξοφλεί ότι η ΕΚΤ θα ενεργήσει πιο επιθετικά.
Πολλά θα εξαρτηθούν από το αν ο Τραμπ θα επιβάλει, όπως έχει απειλήσει, υψηλούς δασμούς στους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ και από το πώς αυτοί με την σειρά τους θα αντιδράσουν. Η επιβολή υψηλών δασμών από τις ΗΠΑ θα οδηγήσει σε χαμηλότερη ανάπτυξη και χαμηλότερο πληθωρισμό για τη ζώνη του ευρώ σε περίπτωση που η Ευρώπη αποφασίσει να μην προβεί σε αντίποινα, ανέφερε ο κ. Στουρνάρας. Εάν, όμως, η Ευρώπη επιλέξει να λάβει αντίμετρα, μπορεί επίσης να αντιμετωπίσει αλματώδη άνοδο του πληθωρισμού.
Διαδοχικές μειώσεις επιτοκίων
Σε κάθε περίπτωση, κατά τον Στουρνάρα, «όλα δείχνουν προς την κατεύθυνση περαιτέρω μειώσεων των επιτοκίων» από την ΕΚΤ, δεδομένου ότι η οικονομία αγωνίζεται να βγει από το τέλμα εφέτος και ότι ο πληθωρισμός έχει υποχωρήσει και θα επανέλθει στο στόχο της ΕΚΤ πολύ ταχύτερα από ό,τι αναμενόταν.
Επί του παρόντος, ο κ. Στουρνάρας αναμένει ότι η ΕΚΤ θα προχωρήσει σε μια σειρά μειώσεων των επιτοκίων σε διαδοχικές συνεδριάσεις της, μέχρις ότου αυτά φθάσουν στο «ουδέτερο» επίπεδο, στο οποίο ούτε θα περιόριζαν ούτε θα ενίσχυαν την οικονομική δραστηριότητα. Ο κ. Στουρνάρας θεωρεί ότι το επίπεδο αυτό είναι περίπου 2%, ενώ το βασικό επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων της ΕΚΤ έχει διαμορφωθεί στο 3,25% από τον Οκτώβριο. Ως κατάλοιπο των αλλεπάλληλων διαταραχών που έπληξαν την οικονομία, αρχικά λόγω της πανδημίας και στη συνέχεια λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και του αυξανόμενου κατακερματισμού της παγκόσμιας οικονομίας, υπάρχει τεράστια αβεβαιότητα στο Διοικητικό Συμβούλιο για το ακριβές ύψος του ουδέτερου επιτοκίου.
«Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, τα επιτόκια σήμερα βρίσκονται σε αρκετά περιοριστικό έδαφος, [παρότι] ο πληθωρισμός είναι πολύ κοντά στο στόχο», παρατήρησε ο κ. Στουρνάρας.
Επισήμανε ότι ο στόχος του 2% πιθανότατα θα επιτευχθεί κατά τρόπο διατηρήσιμο το β΄ τρίμηνο του επόμενου έτους – δύο τρίμηνα νωρίτερα από ό,τι αρχικά αναμενόταν. «Εάν ο πληθωρισμός συνεχίσει τη σημερινή πορεία του, τότε μπορούμε να μειώνουμε τα επιτόκια σε κάθε συνεδρίαση, εφόσον παραμένουν σε περιοριστικό έδαφος.»
Ο κ. Στουρνάρας αρνήθηκε να απαντήσει στο ερώτημα εάν τάσσεται υπέρ ακόμη μεγαλύτερων μειώσεων των επιτοκίων, ώστε να δοθεί ώθηση στην ευρωπαϊκή οικονομία. «Είναι πολύ νωρίς για να πω», ανέφερε χαρακτηριστικά. Πρόσφατα στοιχεία έδειξαν ότι το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της ζώνης του ευρώ αυξήθηκε περισσότερο από ό,τι αναμενόταν το γ΄ τρίμηνο, κατά 0,4%. Ωστόσο, αυτό οφειλόταν εν μέρει στην έκτακτη ενίσχυση της κατανάλωσης λόγω της διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι.
Ενώ αυτή τη στιγμή όλες οι ενδείξεις υποδηλώνουν ήπια προσγείωση και απουσία ύφεσης, ο κ. Στουρνάρας εκτιμά ότι οι πραγματικές εξελίξεις θα μπορούσαν να αποδειχθούν δυσμενέστερες και να απαιτήσουν δραστικότερες ενέργειες από πλευράς της ΕΚΤ. Η επίσημη άποψη της ΕΚΤ είναι ότι οι κίνδυνοι για την οικονομία είναι κυρίως καθοδικοί.
Ένθερμος υποστηρικτής της ποσοτικής χαλάρωσης
Σε άλλα σημεία της συνέντευξης, ο κ. Στουρνάρας υποστήριξε με πάθος τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, ενώ κάποιοι συνάδελφοί του πιέζουν, ώστε η πραγματοποίηση μεγάλης κλίμακας αγορών περιουσιακών στοιχείων να είναι πιο δύσκολη στο μέλλον. Εν όψει της νέας επανεξέτασης της στρατηγικής, η οποία έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί το δεύτερο εξάμηνο του 2025, η Isabel Schnabel, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής και αρμόδια για τις παρεμβάσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές, υποστήριξε ότι «οι προϋποθέσεις για την έναρξη ποσοτικής χαλάρωσης θα πρέπει να είναι αυστηρότερες από ό,τι στο παρελθόν».
Η ΕΚΤ την τελευταία δεκαετία απέκτησε ομόλογα συνολικού ύψους ελαφρώς άνω των 5 τρισεκ. ευρώ μέσω των ποικίλων προγραμμάτων αγοράς τίτλων που εφάρμοσε με σκοπό την αντιμετώπιση κρίσεων. Ωστόσο, η τεράστια υπερβάλλουσα ρευστότητα που δημιουργήθηκε με αυτό τον τρόπο, έχει έκτοτε καταστήσει δυσκολότερη την προσπάθεια της ΕΚΤ να κατευθύνει την οικονομία, σύμφωνα με την κα Schnabel. Ενώ η ποσοτική χαλάρωση έχει αποδειχθεί ισχυρό εργαλείο για τη σταθεροποίηση των αγορών, «η σχέση κόστους-οφέλους είναι λιγότερο ευνοϊκή για την τόνωση της οικονομίας όταν τα επιτόκια έχουν φθάσει στο ελάχιστο δυνατό επίπεδο», ανέφερε σε πρόσφατη ομιλία της.
Ο κ. Στουρνάρας διαφώνησε επ’ αυτού, επικαλούμενος μελέτες που έδειξαν ότι η ποσοτική χαλάρωση συνέβαλε στην αποτροπή του αποπληθωρισμού, στηρίζοντας έτσι την ανάπτυξη, ιδίως σε μια περίοδο κατά την οποία τα επιτόκια δεν ήταν δυνατόν να μειωθούν περαιτέρω. «Χωρίς την ποσοτική χαλάρωση, ίσως θα είχαμε πολύ χαμηλότερο πληθωρισμό και πολύ βραδύτερη ανάπτυξη», δήλωσε.
Επίσης, δεν θεωρεί ότι η άρση των μέτρων είναι υπερβολικά αργή, επισημαίνοντας ότι η ΕΚΤ μειώνει τον ισολογισμό της ταχύτερα από ό,τι ορισμένες άλλες κεντρικές τράπεζες, χωρίς ανεπιθύμητες επιπτώσεις στα μακροπρόθεσμα επιτόκια.
Ο κ. Στουρνάρας προειδοποίησε ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο η Ευρώπη να ξαναβρεθεί σύντομα αντιμέτωπη με παρόμοιες συνθήκες – οπότε θα χρειαζόταν και πάλι ποσοτική χαλάρωση. «Εάν η οικονομία επιβραδυνθεί, εάν τα πράγματα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού χειροτερέψουν, εάν επιβληθούν παντού δασμοί, εάν υπάρξουν εμπορικά αντίποινα, τότε μπορεί να έχουμε ύφεση και αποπληθωρισμό.»
Δεν αλλάζουμε επιτυχημένες συνταγές
Γενικότερα, ο κ. Στουρνάρας υποστήριξε ότι η ίδια αβεβαιότητα, που τον κάνει να είναι σήμερα επιφυλακτικός για τη μελλοντική πορεία της νομισματικής πολιτικής, αποτελεί επίσης επιχείρημα ώστε η ΕΚΤ να μην αποκλείσει στο μέλλον ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία που διαθέτει.
«Για ποιο λόγο να αποκλείσουμε εργαλεία που χρησιμοποιήσαμε στο παρελθόν;», αναρωτήθηκε. «Οι συνθήκες μπορεί να μην είναι κατάλληλες σήμερα για το ένα ή το άλλο από τα εργαλεία, αλλά όλα τους είναι μέρος της εμπειρίας μας. Είναι πλέον μέρος του DNA μας.»
Η επίτευξη ομαλής προσγείωσης, κατά τον κ. Στουρνάρα, θα ήταν απόδειξη ότι η παρούσα στρατηγική είναι αποτελεσματική, τόσο ως προς τα επιτόκια όσο και ως προς τη χρήση του ισολογισμού του Ευρωσυστήματος. «Επομένως, δεν νομίζω ότι θα αλλάξουμε δραστικά τη στρατηγική μας», δήλωσε. «Πιστεύω ότι το κλειδί είναι η ευελιξία.»